Spadek wiąże się nie tylko z korzyścią, ale i z obowiązkami. Wraz z majątkiem zmarłego bliskiego spadkobierca może odziedziczyć również jego długi w pełnej wysokości. Jak można odziedziczyć długi spadkowe i co zrobić, aby tego uniknąć?
Metody dziedziczenia spadku
Rozważania niniejszego artykułu rozpoczniemy od przybliżenia instytucji dziedziczenia w Polskim prawie cywilnym. Otóż polskie prawo spadkowe przewiduje dwie możliwości dziedziczenia.
Dziedziczenie wprost - istota prostego dziedziczenia polega na tym, że spadkobierca po śmierci spadkodawcy dziedziczy cały jego majątek (aktywa i pasywa). Osoba dziedzicząca w takim przypadku ponosi pełną odpowiedzialność za długi spadkowe, oraz musi się liczyć z tym, że wierzyciel zmarłego może żądać od niego spłaty całości zadłużenia.
Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza – w sytuacji, gdy mamy do czynienia z dziedziczeniem z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca nie ponosi pełnej odpowiedzialności spłaty długów po swoim spadkodawcy. Odpowiedzialność ta jest ograniczona jedynie do wysokości wartości majątku otrzymanego spadku. Ten rodzaj dziedziczenia z pewnością jest korzystniejszym rozwiązaniem aniżeli dziedziczenie wprost, gdyż wierzyciel może żądać spłaty swojego roszczenia jedynie do wysokości majątku spadkowego co jest korzystnym rozwiązaniem dla spadkobiercy, gdyż nie musi on pokrywać zadłużenia z własnego osobistego majątku.
Długi spadkowe po zmarłych bliskich
Dawniej generalną zasadą przyjętą w systemie prawnym było dziedziczenie spadku wprost. Takie rozwiązanie powodowało pewne pokrzywdzenie po stronie spadkobiercy, gdyż jeżeli po otrzymaniu spadku w przeciągu 6 miesięcy nie podjął on żadnych czynności ( np. nie odrzucił spadku), był zobowiązany do poniesienia pełnej odpowiedzialność za długi swojego spadkodawcy. Rewolucyjną zmianę w tym przedmiocie wprowadziła nowelizacja kodeksu cywilnego, zmieniająca ustawowy sposób dziedziczenia.
Mianowicie teraz generalną zasadę dziedziczenia stanowi dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza to znaczy z ograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe po zmarłych bliskich. Zgodnie z wprowadzonymi uregulowaniami spadkobierca jest zobowiązany do sporządzenia spisu wszystkich długów oraz aktywów spadku: nieruchomości, pieniądze, cenne przedmioty, na podstawie specjalnego wzoru. Sporządzony w ten sposób wykaz można złożyć przed notariuszem lub przed sądem właściwym ze względu na miejsce położenia spadku.
Aby uniknąć odziedziczenia długów spadkowych poza przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobierca może także odrzucić spadek w całości. Odrzucenie spadku skutkuje wyłączeniem z kręgu osób dziedziczenia a w świetle prawa osoba taka uznawana jest za nieżyjącą w chwili otwarcia spadku. Spadek przechodzi na innych spadkobierców. Aby odrzucenie było skuteczne należy go dokonać przed sądem lub przed notariuszem w terminie 6 miesięcy od dnia powzięcia wiadomości o fakcie dziedziczenia.
Innym rozwiązaniem jest zrzeczenie się dziedziczenia, które często mylone jest z odrzuceniem spadku. Zrzeczenia się spadku dokonuje się przed sądem lub przed notariuszem ale jeszcze za życia spadkodawcy. Rozwiązanie to jest korzystne w sytuacji, gdy mamy informacje, iż nasz przyszły spadkodawca, po którym będziemy ustawowo dziedziczyli jest znacznie zadłużony na kwotę przewyższającą jego cały majątek. Zrzeczenie się dziedziczenia jest umową spadkodawcy z przyszłym spadkobiercą rozciągającą skutki również na zstępnych spadkobiercy tzn. jego dzieci i wnuki.
Podsumowując, aby uniknąć długów spadkowych po zmarłym ustawodawca przewidział trzy możliwości. Pierwszą jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, drugą stanowi odrzucenie spadku a trzecią zrzeczenie się dziedziczenia.
