Nowe prawo o działalności gospodarczej z 1999 r. wprowadziło zmiany dotyczące samozatrudnienia. Wcześniej wykonywanie drobnych zleceń na rzecz osób fizycznych po godzinach pracy nie była rejestrowana w ewidencji działalności gospodarczej, była jedynie objęta obowiązkiem podatkowym. Powodowało to szereg problemów z zaklasyfikowaniem tej grupy podatników do działalności wykonywanej osobiście lub jako pozarolniczą działalność gospodarczą. Obecnie w Polskiej Klasyfikacji Działalności została zawarta działalność gospodarcza polegająca na obsłudze jednego podmiotu gospodarczego. Zmienił się również sposób opodatkowania kontraktów menadżerskich, umów dotyczących zarządzania firmą, jej oddziałem lub częścią. Są one opodatkowane jak umowa o pracę, czyli bez praw do rzeczywistych kosztów uzyskania przychodów, czy opodatkowania w formie podatku stałego w wysokości 19%. Warto przeanalizować dokładnie te zmiany, aby uniknąć pułapek. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, wygląda działalnośćzarobkowa na własny rachunek.
Klasyfikacja źródła przychodów
Od 1 stycznia 2007 r. istnieje nowa definicja działalności gospodarczej - określa jakiego sposobu osiągania przychodów nie można uznać za pozarolniczą działalność gospodarczą. W związku z tym za działalność gospodarczą nie uznaje się czynności:
- za które odpowiedzialność wobec osób trzecich, ich rezultat oraz wykonywanie ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
- wykonywanych pod kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego tę czynność;
- za które wykonujący nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Należy szczególnie zwrócić uwagę czy dana forma zatrudnienia na pewno zostanie uznana za działalność gospodarczą, a nie działalność wykonywaną osobiście lub w ramach stosunku zatrudnienia. W przeciwnym razie stracimy prawo do podatku stałego 19 % i nie będziemy mogli pomniejszyć przychodu o koszty uzyskania ustalane na podstawie księgi przychodów i rozchodów.
Odpowiedzialność za efekty zlecenia
Samozatrudniony pod nadzorem zleceniodawcy
Podatnik musi również udowodnić, że prace są wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności. Kontrola skarbowa będzie szczególnie analizować sytuacje, w których działalność gospodarczą samozatrudnionego poprzedzał stosunek pracy ze zleceniodawcą lub umowa cywilna. Wielu byłych pracowników, aby rozliczać się z fiskusem z działalności wykonywanej osobiście, w okresie przejściowym od umowy o pracę do własnej działalności podpisuje z byłym pracodawcą umowę cywilną. Kontrole skarbowe będą analizować wybór sposobu opodatkowania na kilka lat wstecz.
Ryzyko zleceniodawcy
Podatnik ma obowiązek dowieść, że ponosi ryzyko gospodarcze związane z wykonywanym zleceniem. W przypadku działalności o charakterze usługowym może być to utrudnione. Bardzo często dochodzi do sytuacji, w której usługę finalną sprzedaje zleceniodawca, a zleceniobiorca (osoba samozatrudniona) tylko się dokłada. Najlepiej zapisać w umowie, że ryzyko gospodarcze za produkt finalny obciąża i zleceniodawcę i osobę korzystającą z samozatrudnienia.
Rozliczanie zaliczek
Samozatrudnieni powinni rozliczać swoje przychody jak z działalności gospodarczej, czyli mają obowiązek skorygować rozliczenie roczne i rozliczenia za okresy w trakcie roku podatkowego, w których uzyskiwali przychody. Od 1 stycznia 2007 r. jest możliwość płacenia zaliczek w sposób uproszczony w wysokości 1/12 podatku wyliczonego od dochodu uzyskanego w poprzednim roku. Można również opłacać zaliczki kwartalnie. W sytuacji, gdy zaliczka za miesiące, w których podatnik zapłacił ją na zasadach przewidzianych dla dochodów z działalności gospodarczej, jest niższa od ustalonej, to podatnik ma obowiązek dopłacić różnicę oraz naliczonych od niej odsetek za zwłokę.
Odliczanie kosztów
Jeśli okaże się, że podatnik korzystający z samozatrudnienia nie jest przedsiębiorcą, tylko osobą uzyskującą przychody z działalności wykonywanej osobiście lub pracownikiem, będzie musiał skorygować sposób ustalania kosztów uzyskania przychodów. Po skorygowaniu kosztów będzie też zmuszony do zapłacenia od ustalonego dochodu podatku wyliczonego z tabeli. Jeżeli jest taka konieczność należy też zsumować dochód z innymi dochodami podlegającymi opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
Kontrakty menedżerskie
Jeżeli oprócz kontraktu menedżer jest również związany z firmą na podstawie umowy, umowy te są kwalifikowane do działalności wykonywanej osobiście. Jeśli menedżer ma zarejestrowaną działalność gospodarczą, ale przychody z niej pochodzą tylko z kontraktów menedżerskich, musi rozliczać je jako przychód z działalności wykonywanej osobiście. Pozbawia to podatników prawa do ustalania kosztów na podstawie księgi przychodów i rozchodów oraz korzystania z podatku stałego 19%.
Umowy zawarte przez samozatrudnionego
Jeżeli umowa została zawarta przed 1 stycznia 2007 r. należy dokładnie przeanalizować jej treść pod względem zmian. Gdy umowa wymaga zmian lub doprecyzowania, należy ją wypowiedzieć i spisać nową lub zmienić jej treść poprzez odpowiedni aneks. Podczas podpisywania umowy należy szczególnie zwrócić uwagę na przedmiot umowy oraz obowiązki zleceniobiorcy. Jeśli tylko jest to możliwe, należy zaznaczyć, że ryzyko z wykonaniem umowy obciąża zleceniobiorcę chociaż w części. Korzystniej jest spisać umowę na czas określony. W przypadku powierzenia zlecenia osobie trzeciej, zleceniobiorca ma obowiązek zawiadomić zleceniodawce o miejscu zamieszkania podwykonawcy. W ten sposób zleceniobiorca jest odpowiedzialny wyłącznie za brak staranności w wyborze następcy.
Karta podatkowa
Zyski z samozatrudnienia można opodatkować poprzez podatek liniowy, kartę podatkową lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Podatek dochodowy w formie karty podatkowej mogą płacić podatnicy, którzy prowadzą działalność:
- usługową lub wytwórczo-usługową;
- gastronomiczną;
- usług transportowych;
- w zakresie sprzedaży posiłków domowych w mieszkaniach;
- w wolnych zawodach;
- w zakresie zdrowia ludzkiego i usług weterynaryjnych;
- w zakresie opieki domowej nad dziećmi i chorymi;
- polegającej na udzielaniu lekcji na godziny.
Podatnicy podlegają opodatkowaniu w formie karty podatkowej jeśli złożą wniosek o zastosowanie opodatkowania w tej formie w odpowiednim urzędzie skarbowym.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Opodatkowaniu ryczałtem podlegają przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, również spółek cywilnych osób fizycznych, spółki jawnej osób fizycznych, spółki partnerskiej, której wspólnicy są wyłącznie osobami wykonywającymi wolny zawód. Z tej formy opodatkowania nie mogą skorzystać osoby, które opłacają podatek w formie karty podatkowej, osoby korzystające z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego, osiągające w całości lub w części przychody z tytułu:
- prowadzenia aptek,
- działalności w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw,
- działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
- prowadzenia działalności w zakresie wolnych zawodów innych niż wykonywane osobiście na rzecz osób fizycznych przez lekarzy, lekarzy stomatologów, lekarzy weterynarii, techników dentystycznych, felczerów, położne, pielęgniarki, tłumaczy oraz nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny, wykonujących usługi niesklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług,
- wytwarzający wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii
Podatek liniowy
Samozatrudnieni, którzy nie mogą skorzystać z ryczałtu lub karty podatkowej, mogą korzystać z podatku stałego w wysokości 19%. Trzeba jednak pamiętać, że wtedy podatnik rezygnuje z prawa do rocznego rozliczenia podatku wspólnie z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Aby korzystać z podatku liniowego należy złożyć pisemny wniosek w urzędzie skarbowym do 20 stycznia roku podatkowego. Aby zrezygnować z tej formy opodatkowania również należy złożyć pisemną rezygnację do 20 stycznia roku podatkowego. Od dochodu opodatkowanego w tej formie oraz podatku 19-proc. nie można dokonywać odliczeń z tytułu ulg. Natomiast można odjąć tylko obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne i ewentualną stratę z lat poprzednich od dochodu oraz składkę na obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne od podatku.
