W podstawowym systemie czasu pracy pracownik może wykonywać swą pracę przez 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym. Praca ponad przyjęte normy czasu pracy oraz ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy stanowi pracę w nadgodzinach. Pracownikowi, który wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych, przysługuje rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych w postaci wynagrodzenia z dodatkiem lub udzielenia dodatkowego czasu wolnego. To, w jaki sposób pracownik zostanie nagrodzony za dodatkowy czas spędzony w pracy, zależy od pracodawcy. To on podejmuje decyzję o rodzaju rekompensaty.
Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych - sposoby
Pracodawca ma do wyboru kilka sposobów wynagrodzenia pracownika za godziny nadliczbowe (art. 1511 i art. 1512 Kodeksu pracy):
dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia,
dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia,
czas wolny na wniosek pracownika,
czas wolny bez wniosku pracownika,
ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych.
Dodatek za nadgodziny w wysokości 100% wynagrodzenia
Pracownikowi będzie należeć się dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia w sytuacji, gdy wykonywana przez niego praca w nadgodzinach będzie przypadać:
w nocy,
w niedziele i święta, które są dla pracownika dniami wolnymi od pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy
w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
a także w sytuacji, kiedy jest to praca wykraczająca ponad 40-godzinną tygodniową normę czasu pracy.
Przykład 1.
Pani Bożena wykonuje pracę od poniedziałku do piątku w godzinach 15:00-23:00. W poniedziałek pracodawca wydał polecenie, żeby pani Bożena została godzinę dłużej w pracy. Od godziny 23:00 u pracodawcy są godziny nocne, w związku z czym za godzinę pracy między 23:00 a 24:00 pani Bożenie przysługuje dodatek za godziny nocne w wysokości 100% wynagrodzenia.
Przykład 2.
Pan Wojciech w związku z natłokiem pracy otrzymał polecenie, żeby wykonywał pracę 3 maja, który miał być dla pana Wojciecha dniem wolnym ze względu na święto. Za pracę w tym dniu panu Wojciechowi należy się dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia.
Dodatek za nadgodziny w wysokości 50% wynagrodzenia
Dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia może być wypłacony pracownikowi, kiedy wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych w dni będące dla niego dniami pracy (zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, uwzględniając pracujące niedziele i święta). Wyjątkiem są nadgodziny w porze nocnej - w tym przypadku przysługuje 100% wysokości wynagrodzenia.
Jeśli praca nadliczbowa wykonywana jest w dzień wolny od pracy, a pracownika obowiązuje równoważny system czasu pracy, rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych udzielane jest w formie dodatku do wynagrodzenia w wysokości 50% wynagrodzenia.
Przykład 3.
Pan Wojciech wykonuje pracę na magazynie w stałych godzinach od 8:00 do 16:00. Ze względu na chorobę współpracownika szef poprosił, żeby pan Wojciech został w środę 3 godziny dłużej. Za 3 nadliczbowe godziny pracownikowi należy się dodatek do wynagrodzenia w wysokości 50% wynagrodzenia.
Uwaga! Pracodawca za pracę nadliczbową, która przekracza jednocześnie normę dobową i tygodniową, ma prawo wypłacić pracownikowi tylko jeden dodatek do wynagrodzenia |
Czas wolny za godziny nadliczbowe
Czas wolny pracownika udzielony na jego wniosek przysługuje mu w tym samym wymiarze, co liczba przepracowanych godzin. Czas ten pracownik co do zasady powinien wykorzystać w danym okresie rozliczeniowym. Jednak na wniosek pracownika czas wolny może zostać wykorzystany także poza okresem rozliczeniowym, w którym pracownik wypracował nadgodziny, z tym że po upływie 3 lat nieudzielenie czasu wolnego ulega przedawnieniu.
W przypadku gdy rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych odbywa się poprzez udzielenie czasu wolnego pracownikowi bez jego wniosku, to jego wymiar powinien być o połowę wyższy niż liczba przepracowanych godzin. Czas ten musi być wykorzystany przez pracownika najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego.
Przykład 4.
Pani Ewa wykonuje pracę w podstawowym systemie czasu pracy. W czwartek na polecenie pracodawcy została 2 godziny dłużej w pracy. Te 2 godziny pani Ewa postanowiła odebrać sobie w piątek i 2 godziny wcześniej skończyć pracę. W związku z tym złożyła wniosek do pracodawcy o udzielenie czasu wolnego.
Ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych
Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych może być również udzielone w formie ryczałtu. Ma on zastosowanie w przypadku pracowników wykonujących stale pracę poza zakładem pracy. Wysokość ryczałtu opiera się na przewidywanym wymiarze czasu pracy w godzinach nadliczbowych.
Uwaga! Należy pamiętać, że liczba nadgodzin jest ograniczona. Pracownikowi przysługuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Zatem pracownik może wykonywać pracę maksymalnie 13 godzin na dobę. |
