Często jeszcze w trakcie trwania postępowania sądowego dłużnicy podejmują czynności w celu ukrycia swojego majątku przed egzekucją. Najczęściej dokonują wtedy sprzedaży po zaniżonej cenie lub darowizny na rzecz rodziny i osób bliskich, sami stając się niewypłacalni. Istnieje jednak instytucja chroniąca wierzycieli przed takimi zabiegami - skarga pauliańska.
Czym jest skarga pauliańska?
Istotą skargi pauliańskiej jest ochrona wierzycieli przed nagłą niewypłacalnością dłużnika. Mówi o tym art. 527 Kodeksu cywilnego:
Art. 527 Kodeks cywilny § 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. |
Z ustawy bezpośrednio wynika, że jakiekolwiek działanie dłużnika, które spowodowało poprawę sytuacji majątkowej osoby trzeciej kosztem jego i w rezultacie wierzycieli, może zostać uznane jako bezskuteczne. Aby dowiedzieć się, jaka czynność jest uznawana jako pokrzywdzenie wierzycieli, należy odnieść się do kolejnej części przytoczonego artykułu, który mówi:
Art. 527 Kodeks cywilny § 2. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. |
Co więcej, istnieje domniemanie, że osoba trzecia (członek rodziny, znajomy, przedsiębiorca) jest świadoma tego, że dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzycieli. Oznacza to, że wierzyciel nie ma obowiązku przedstawienia dowodów, które by to potwierdzały, ponieważ samo domniemanie zastępuje dowód.
Skarga pauliańska - przesłanki
W związku z powyższym, do przesłanek skargi pauliańskiej należą więc:
dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, w ramach której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową z jednoczesnym pokrzywdzeniem wierzycieli,
działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,
wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią.
Aby skarga pauliańska była skuteczna, muszą zostać spełnione wszystkie te przesłanki łącznie.
Jak złożyć skargę paulińską
Skargę pauliańską składa się w sądzie. W petitum (część wniosku pisanego w sprawie) należy zażądać uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela. Nie można domagać się uznania umowy za nieważną czy też ustalenia bezskuteczności czynności prawnej, ponadto obligatoryjnie należy wskazać w stosunku do kogo bezskuteczność ma zostać uznana. Oczywiście wskazać należy też bezwzględnie, której czynności dotyczy żądanie.
Petitum Zwykle pierwsza część wniosku pisanego w sprawie. Jest pierwszą częścią pozwów sądowych, apelacji lub innych podobnych pism, zwłaszcza prawniczych. Wnioskodawca zwięźle podaje treść swego żądania, opisuje czego domaga się w piśmie a w następnej części może uzasadnić wnoszone żądanie. |
Może zdarzyć się, że osoba trzecia rozporządzi uzyskaną korzyścią na rzecz kolejnej osoby itd. W takim przypadku powództwo należy skierować bezpośrednio przeciwko tej osobie, jednak tylko wtedy gdy rozporządzenie było nieodpłatne lub osoba czwarta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności prawnej za bezskuteczną (art. 531 § 2 K.c.).
W pozwie warto również wnioskować o udzielenie zabezpieczenia np. w postaci zakazu zbycia lub obciążania rzeczy. Jeżeli dotyczy to nieruchomości wówczas należy złożyć wniosek o wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej o zakazie zbywania i obciążania nieruchomości.
Orzeczenie uwzględniające powództwo ma charakter konstytutywny, w związku z czym nie może mu zostać nadana klauzula wykonalności. Wierzyciel powinien złożyć dwa wnioski: wniosek o stwierdzenie prawomocności wyroku w zakresie uznającym czynność prawną dłużnika za bezskuteczną, a także wniosek o nadanie klauzuli wykonalności w zakresie zasądzonych na jego rzecz kosztów postępowania. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego możliwe jest już prowadzenie postępowania egzekucyjnego.
