Dane statystyczne pokazują, że rynek obrotu wierzytelnościami stale się rozwija. Wierzyciele chcąc pozbyć się problemu związanego z windykowaniem długu, decydują się na sprzedaż wierzytelności. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie wierzytelności mogą podlegać sprzedaży. W artykule opisujemy, czym są wierzytelności niezbywalne.
Sprzedaż wierzytelności
Na obrót wierzytelnościami zezwala kodeks cywilny:
Art. 509 § 1. kodeks cywilny Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. |
Przeniesienie wierzytelności na osobę trzecią wymaga sporządzenia umowy cesji wierzytelności. Co więcej, wraz z daną wierzytelnością “nowy” właściciel nabywa wszelkie związane z nią prawa m.in. roszczenia dotyczące naliczonych odsetek. Przepisy jednak wprowadzają pewne ograniczenia w obrocie wierzytelnościami, kwalifikując je jako wierzytelności niezbywalne.
Wyróżnia się trzy rodzaje ograniczeń dotyczących obrotu wierzytelnościami:
ograniczenia ustawowe,
ograniczenia umowne,
ograniczenia wynikające z właściwości zobowiązań.
Ograniczenia ustawowe a wierzytelności niezbywalne
Najpopularniejszym typem wierzytelności niezbywalnych wymienianych w kryterium ograniczenia ustawowego są roszczenia z tytułu wynagrodzeń. Wynika to z art. 84 kodeksu pracy, na mocy którego pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Ponadto ograniczeniom ustawowym podlegają wierzytelności, które są niezbywalne z mocy prawa. Należą do nich m.in. prawo odkupu (art. 595 k.c.), prawo pierwokupu (art. 602 k.c.) oraz służebności osobiste (art. 300 k.c.). Niezbywalne są również roszczenia wynikające z dokonanej szkody na osobie.
Przykład 1.
Osoba, która nie ze swojej winy brała udział w wypadu, w skutek czego doznała uszczerbku na zdrowiu i w rezultacie posiada roszczenie wobec sprawcy w postaci odszkodowania, nie może przekazać (sprzedać) danego roszczenia osobie trzeciej. Wyjątek stanowią te roszczenia, które są już wymagalne i zostały uznane na piśmie, bądź przyznane prawomocnym wyrokiem sądu.
Ograniczenia umowne
Wynikają ze stosunku prawnego pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem i zazwyczaj przybierają postać klauzuli umieszczonej w treści umowy, która wprowadza zakaz sprzedaży wierzytelności bez zgody dłużnika.
Ograniczenia wynikające z właściwości zobowiązania
Nawiązują do zobowiązań, które z istoty świadczone są na rzecz konkretnej osoby. Przykładem mogą być świadczenia alimentacyjne oraz z tytułu renty. Zawarcie umowy cesji wierzytelności w przypadku tych roszczeń traktowane jako nieważne.
