Eksport towarów - jak prawidłowo rozliczyć?

Przedsiębiorcy obok dokonywania wewnątrzwspólnotowych transakcji na terenie Unii Europejskiej, mogą również zawierać transakcje z podmiotami spoza Wspólnoty. Przedsiębiorcy często nie wiedzą jak prawidłowo należy udokumentować i rozliczyć eksport towarów. Poniżej przedstawiamy rozwiązanie tego problemu.

Eksport towarów - kiedy mamy z nim do czynienia?

Jedną z takich transakcji może być eksport towarów, który stanowi potwierdzony przez urząd celny wywóz towarów z terytorium Polski poza terytorium Unii Europejskiej, jeżeli wywóz jest dokonany przez:

• dostawcę lub na jego rzecz (eksport bezpośredni);

• nabywcę mającego siedzibę poza terytorium kraju, lub na jego rzecz.

Eksport towarów, tak jak wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów również korzysta z preferencyjnego opodatkowania według stawki 0%.

Miejscem opodatkowania w przypadku eksportu towarów do krajów trzecich będzie kraj przeznaczenia. Przykładowo, w przypadku eksportu towarów z Polski na Ukrainę będzie to kraj przeznaczenia, czyli Ukraina.

Aby rozpoznać eksport towarów, ich wywóz powinien zostać potwierdzony przez urząd celny w sposób określony przepisami celnymi. Dodatkowo, eksportowane towary przed opuszczeniem UE poddawane są kontroli celnej. Tym samym urząd celny nadzoruje, czy przedstawione w zgłoszeniu celnym towary są zgodne z tymi zgłoszonymi do wywozu poza terytorium UE. Urzędem celnym wyprowadzenia (jak jest nazywany) jest zazwyczaj ostatni urząd celny przed opuszczeniem przez towary obszaru celnego Wspólnoty.

Urzędem celnym wyprowadzenia może być również:

• urząd wyznaczony przez państwo członkowskie, w którym znajduje się siedziba eksportera – w przypadku towarów wywożonych rurociągami i w przypadku energii elektrycznej - lub

• urząd celny właściwy dla miejsca, w którym towary są przejmowane w ramach jednolitej umowy przewozu w celu transportu z obszaru celnego Wspólnoty przez towarzystwa kolejowe, organy pocztowe, towarzystwa lotnicze lub przedsiębiorstwa żeglugowe.

Eksport towarów a data powstania obowiązku podatkowego

Przy ustalaniu momentu powstania obowiązku podatkowego przy eksporcie towarów zastosowanie ma art. 19a ustawy o podatku od towarów i usług. Mianowicie zgodnie z zasadą ogólną, obowiązek podatkowy powstaje w momencie dokonania dostawy towarów bądź otrzymania całości lub części zapłaty.

Należy pamiętać, że transakcje eksportowe podlegają szczególnym procedurom rozliczania VAT. Warunkiem zastosowania preferencyjnej stawki 0% jest posiadanie przez przedsiębiorcę, przed upływem terminu złożenia deklaracji VAT za dany okres rozliczeniowy, dokumentu potwierdzającego wywóz towaru poza UE. Zgodnie z art. 41 ust. 6a ustawy o VAT dokumentem takim może być:

• dokument w formie elektronicznej otrzymany z systemu teleinformatycznego służącego do obsługi zgłoszeń wywozowych albo potwierdzony przez urząd celny wydruk tego dokumentu (IE-599);
• dokument w formie elektronicznej pochodzący z systemu teleinformatycznego służącego do obsługi zgłoszeń wywozowych, otrzymany poza tym systemem, jeżeli zapewniona jest jego autentyczność;
• zgłoszenie wywozowe w formie papierowej złożone poza systemem teleinformatycznym służącym do obsługi zgłoszeń wywozowych albo jego kopia potwierdzona przez urząd celny (SAD).

Jeżeli jednak podatnik nie będzie posiadał dokumentu potwierdzającego wywóz towarów poza UE, wówczas nie wykazuje tej dostawy w ewidencji za ten okres rozliczeniowy, lecz w następnym okresie przy zastosowaniu stawki 0%. Jednak również w tej sytuacji musi posiadać dokument wywozu przed upływem terminu złożenia deklaracji podatkowej.

W przypadku nieotrzymania tego dokumentu w przytoczonym terminie mają zastosowanie stawki właściwe dla dostawy tego towaru na terytorium kraju.

Eksport towarów a zaliczka otrzymana na poczet transportu - nowe regulacje

W zakresie opodatkowania otrzymanej zaliczki przepisy podatkowe nie przewidują zasad szczególnych. Znajdują tu zastosowanie zasady ogólne, czyli otrzymanie zaliczki powoduje powstanie obowiązku podatkowego w VAT. Jednakże zaliczki otrzymane na poczet eksportu towarów mogą być opodatkowane stawką 0%, o ile wywóz towarów nastąpi w terminie 2 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym podatnik otrzymał tę zapłatę. Innymi słowy, obowiązek podatkowy z tytułu otrzymania zaliczki powstaje bez względu na termin wywozu.

Natomiast w sytuacji, gdy zaliczkę opodatkowano stawką 0%, lecz nie zostały spełnione warunki do zastosowania preferencyjnej stawki VAT, czyli przedsiębiorca nie otrzyma w terminie dwóch kolejnych miesięcy dokumentu potwierdzającego wywóz towarów, powinien skorygować deklarację, w której wykazano zaliczkę oraz zastosować krajową stawkę VAT, odpowiednią dla danego towaru. Po otrzymaniu dokumentu powinien dokonać korekty na bieżąco - w okresie otrzymania dokumentu wywozu.

Eksport towarów o specyficznym charakterze

Jednak przepisy przewidują zastosowanie stawki 0% w odniesieniu do zaliczek, gdy eksport towarów nastąpi po upływie dwóch miesięcy od końca miesiąca, w którym zaliczka została otrzymana. W tej sytuacji wywóz towarów w opóźnionym terminie jest uzasadniony specyfiką realizacji tego rodzaju dostaw, potwierdzoną warunkami dostawy, w których określono termin wywozu towarów.  

Przykład 1.

Przedsiębiorca M. w lutym otrzymał zaliczkę na poczet eksportu towarów na rzecz kontrahenta z USA. W związku z tym zastosował preferencyjną stawkę 0% w deklaracji za luty. Nie otrzymał jednak w terminie (w ciągu dwóch kolejnych miesięcy) dokumentu potwierdzającego wywóz towarów poza UE. Tym samym dokonał korekty deklaracji za luty oraz opodatkował transakcję krajową stawką VAT - 23%.

W końcu otrzymał dokument, jednak nastąpiło to w okresie późniejszym - w czerwcu. W tej sytuacji dokonał korekty w bieżącym okresie.

Eksport towarów - sposób ustalenia podstawy opodatkowania

Podstawa opodatkowania w eksporcie towarów jest ustalana jak dla transakcji krajowych, czyli jest to obrót rozumiany jako kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej.

Obrót ten, podobnie jak w przypadku transakcji krajowych, zmniejsza się o kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów i o wartość zwróconych towarów oraz o wartość zwróconych kwot nienależnych w rozumieniu przepisów o cenach, kwoty zwróconych datacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze.

Eksport towarów może charakteryzować się tym, że przy dostawie towarzyszą często dodatkowe świadczenia wykonywane przez sprzedawców, takie jak transport, pakowanie, za które pobierają oni od kupującego dodatkowe opłaty. W takiej sytuacji świadczenia te podlegają opodatkowaniu na takich samych zasadach jak eksportowane towary.

Eksport towarów a kurs przeliczeniowy faktury

Przedsiębiorcy często wystawiają faktury dokumentujące eksport towarów w walucie obcej. W związku z tym konieczne będzie przeliczenie ich po odpowiednim kursie. Zasadniczo przeliczenia należy dokonać według kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego powstanie obowiązku podatkowego. Można też posłużyć się kursem stosowanym przez EBC (Europejski Bank Centralny). Jednak gdy przed terminem powstania obowiązku podatkowego przedsiębiorca wystawił fakturę sprzedaży, przeliczenia dokonuje się według kursu ogłoszonego przez NBP (ewentualnie EBC) z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wystawienia faktury.