Obustronne transakcje - czyli takie, przy których przedsiębiorcy są dla siebie równocześnie sprzedawcami i nabywcami - to częste zjawisko w obrocie gospodarczym. Kontrahenci mogą skorzystać z dużego ułatwienia, jakim jest kompensata wzajemnych zobowiązań. Aby dowiedzieć się więcej na temat tego rozwiązania, należy zajrzeć do Kodeksu cywilnego, które je reguluje.
Czym jest kompensata wzajemnych zobowiązań?
Kompensata wzajemnych zobowiązań to rozliczenie bezgotówkowe, które nie jest barterem ani formą zapłaty - dlatego zasadniczo nie można jej umieszczać na fakturach jako metodę płatności. Przedsiębiorcy mają prawo do takiego rozliczenia, gdy mają zobowiązania dwustronne - czyli jeśli są dla siebie jednocześnie wierzycielami i dłużnikami. Kompensata wzajemnych zobowiązań to równoległe umarzanie się wierzytelności - jednakże tylko do wysokości wierzytelności o niższej wartości.
Przedsiębiorcy mogą skorzystać z dwóch rozwiązań: umownego lub ustawowego potrącenia należności. Umowna kompensata wzajemnych zobowiązań opiera się na założeniach ustalonych przez strony na zasadzie swobody umów. W ustawowej wersji zaś należy oprzeć się na postanowieniach Kodeksu cywilnego.
§ 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.
§ 2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.
Forma kompensaty wzajemnych zobowiązań
W prawie nie ma jednak ściśle określonej formy oświadczenia, co zostawia przedsiębiorcom wolną rękę. Do wyboru jest forma pisemna lub ustna - najważniejsze, by druga strona otrzymała taką informację. Dla bezpieczeństwa transakcji poleca się skorzystanie z pisemnego oświadczenia. W ten sposób zostaje stworzony dowód dla każdej ze stron, kluczowy w przypadku otrzymania ponaglenia do uiszczenia należności za transakcję, która pierwotnie miała być rozliczona według kompensaty wzajemnych zobowiązań.
Czego dotyczy kompensata wzajemnych zobowiązań?
Art. 498 Kodeksu cywilnego określa, iż ustawowa kompensata wzajemnych zobowiązań może dotyczyć tylko wzajemnych wierzytelności, które są wymagalne - czyli potrącenie może objąć wierzytelność powstają po upływie terminów spłaty znajdujących się w umowie. Jeśli nastąpi wypowiedzenie przed terminem, ważny jest okres wypowiedzenia.
Czego nie obejmuje kompensata wzajemnych zobowiązań?
Oto lista wierzytelności, których (poza wierzytelnościami niewymagalnymi) ustawowa kompensata wzajemnych zobowiązań nie może obejmować:
|
Przykład 1.
Firmy ANNA i JULIA współpracują ze sobą. Firma ANNA posiada u firmy JULIA zadłużenie w wysokości 3000 zł, natomiast firma JULIA względem firmy ANNA jest dłużna 2000 zł. Obie wierzytelności spełniają warunek wymagalności. Firma JULIA wystąpiła do ANNA z oświadczeniem o ustawowym potrąceniu należności. Po skompensowaniu wzajemnych należności zadłużenie firmy ANNA względem JULIA wynosi 1000 zł i powinno ono zostać uregulowane w terminie płatności.
