Sprzedaż praw autorskich a opodatkowanie VAT

Jeszcze parę lat temu organy podatkowe nakładały na twórców jednolitą stawkę 23%. Począwszy od roku 2015 sytuacja zaczęła się zmieniać wraz z pojawieniem się nowych linii orzeczniczych o nieco odmiennym stanowisku w stosunku do twórców. Minister Finansów uznał wówczas, że prawo autorskie może objawiać się poprzez każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Zaznaczył tutaj, że bez znaczenia jest jej wartość czy przeznaczenie. W jaki sposób dziś należy podejść do prawa autorskiego w niektórych dziedzinach gospodarczych? W poniższym artykule opisujemy jak wygląda sprzedaż praw autorskich a podatek VAT od nich.

Działalność gospodarcza twórcy a sprzedaż praw autorskich

Podstawową kwestią w zakresie sprzedaży praw autorskich na gruncie VAT jest identyfikacja twórcy jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą. W świetle ustawy o VAT w myśl art. 15 ust. 1. Ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Z kolei za działalność gospodarczą ustawodawca uznał wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody.

Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Wyłączenia z VAT przychodów z kategorii takich jak przychody osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa wskazuje, że w świetle ustawy o VAT zbycie praw autorskich uzależniona jest od tego, czy np. twórca prowadzi działalność gospodarczą. Jeżeli tak to sprzedaż przez niego praw autorskich będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT.

Przedmiot prawa autorskiego

Fundamentem prawa autorskiego są w szczególności utwory:

1. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

2. plastyczne,

3. fotograficzne,

4. lutnicze,

5. wzornictwa przemysłowego,

6. architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,

7. muzyczne i słowno-muzyczne,

8. sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

9. audiowizualne, w tym filmowe.

W myśl art. 8 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej. Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

Z kolei art. 1 ust. 2 pkt 9 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wskazuje, iż przedmiotem prawa autorskiego są utwory audiowizualne, w tym filmowe. Prawo autorskie przysługuje twórcy. Natomiast współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie.

Dodać do tego należy także nawiązanie do art. 69 powyższej ustawy, gdzie objaśniono, iż współtwórcy utworu audiowizualnego to także osoby, które wniosły wkład twórczy w jego powstanie a dokładniej m.in.: reżyser, operator obrazu, twórca adaptacji utworu literackiego, twórca stworzonych dla utworu audiowizualnego utworów muzycznych lub słowno-muzycznych oraz twórca scenariusza.

Na gruncie powyższych przepisów można stwierdzić, iż twórcą będzie każda osoba, która  prowadzi działalność twórczą, czyli działalność, której efektem jest powstanie utworu w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Wykonywanie zdjęć do filmu fabularnego, serialu, eventu, bloku reklamowego, teatru

Przykład 1.

Przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT świadczy usługi polegające na wykonywaniu zdjęć do filmu reklamowego, fabularnego, teatru telewizji, serialu i eventu wynagradzanych w formie honorarium za wykonanie dzieła. Ponadto dokonuje on przeniesienia majątkowych praw autorskich do dzieła na producenta, bez żadnych ograniczeń czasowych, natomiast rozpowszechnianie tylko w Polsce. Przeniesienie praw autorskich jest zawarte w w/w honorarium. Wykonanie dzieła zakończone zostaje wystawieniem faktury VAT bezpośrednio zleceniodawcy. Faktura zawiera wynagrodzenie z tytułu wykonania dzieła i przeniesienia na producenta majątkowych praw autorskich.

Zgodnie z art. 41 ust. 2 oraz art. 146a pkt 2 ustawy o VAT (pozycja 181 załącznika nr 3 do ustawy o VAT) przedsiębiorca z tyt. realizacji tych dzieł jest twórcą w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach. Świadczona usługa polegająca na przeniesieniu praw autorskich do utworów, których twórcą jest przedsiębiorca, w związku z zawartą umową licencyjną i w zamian za określone w umowie honorarium, ma prawo do skorzystania z opodatkowania przy zastosowaniu 8% stawki podatku VAT.

Potwierdza to także stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 21 stycznia 2016r. o sygn. IPPP2/4512-1094/15-4/KOM.

Projekty wystroju wnętrz

Przykład 2.

Przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą polegającą na opracowywaniu projektów wystroju wnętrz.

Usługa składa się m.in. z przygotowania rzutów projektów wnętrz, zestawienia materiałów, jakie należy użyć w celu realizacji projektu, komputerowych wizualizacji wnętrz, a także nadzoru autorskiego nad całością projektu. Całość usługi to przygotowanie projektu oraz pozostałe obowiązki projektanta wnętrz wraz z przeniesieniem autorskich praw majątkowych do przygotowanego projektu.

Przedsiębiorca świadcząc dane usługi działa jako indywidualny twórca, w rozumieniu przepisów ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Należy dodać, że projekt aranżacji wnętrz przedsiębiorca wykonuje samodzielnie, co czyni go wyłącznym twórcą projektów.

Uwzględniając powyższy stan faktyczny i biorąc pod uwagę nierozerwalność wyżej wymienionych czynności tzn. sprzedaży projektu oraz autorskich praw majątkowych, czynność ta będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wg stawki 8%.

Potwierdza to także stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 23 września 2015r. o sygn. IBPP2/4512-616/15/WN, jak również stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
w interpretacji indywidualnej z 14 marca 2017r. o sygn. 2461-IBPP2.4512.38.2017.1.MG.

Fotografia i filmy

Przykład 3.

Przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT jest artystą fotografikiem nigdzie nie zrzeszonym.
Dla wykonywania tego zawodu żadna licencja ani pozwolenie nie jest wymagane.

W przypadkach kiedy umowy dotyczą np. fotografii i filmów ślubnych i zawierane są z portalami miejskimi lub dotyczą firm, gdzie fotografie (filmy) mają być przez odbiorcę przeznaczone wyłącznie na własny użytek - przedsiębiorca udziela licencji niewyłącznej na niekomercyjne  wykorzystanie zdjęć i filmów wykonanych w ramach niniejszego zlecenia przez zlecającego na wszystkich polach eksploatacji. Licencji udziela się bezterminowo. Wykorzystanie zdjęć i filmów przez zamawiającego w inny sposób wymaga każdorazowej pisemnej zgody przedsiębiorcy - wykonawcy.

Z tytułu świadczonych usług przedsiębiorca uzyskuje wynagrodzenie (honorarium), którego wysokość jest każdorazowo ustalona w zależności od zakresu i rodzaju zlecenia. Zdarzają się przypadki, kiedy prawa autorskie do wykonanych fotografii nie są przekazywane umownie.

W związku z powyższym przedsiębiorca działający jako artysta świadczący usługi polegające na wykonaniu prac fotograficznych i filmów na zlecenie innych podmiotów wraz z przeniesieniem praw autorskich do wykonanego utworu w myśl przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzanych w formie honorarium, będzie opodatkowane stawką w wysokości 8%.

Z kolei w przypadku, gdy przedsiębiorca będąc wykonawcą zleconych prac fotograficznych i filmów nie przekazuje praw autorskich na zleceniodawcę, powyższe czynności będą opodatkowane stawką 23%.

Potwierdza to także stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 8 maja 2015r. o sygn. IBPP3/4512-180/15/UH.

Konserwator

Przykład 4.

Przedsiębiorca rozpoczął w 1998 r. działalność gospodarczą polegającą na:

1. konserwacji i renowacji dzieł sztuki,

2. w 2004r. rozszerzył daną działalność o ochronę zabytków, a

3. w 2010r. uzupełnił ją jeszcze o działalność historycznych miejsc i budynków oraz podobnych atrakcji turystycznych.

Przedsiębiorca wykonuje prace przy obiektach wpisanych do rejestru zabytków po uzyskaniu stosownych zezwoleń w Urzędzie Wojewódzkim Konserwatora Zabytków.

Po zakończeniu prac i otrzymaniu wynagrodzenia (honorarium) prawa autorskie przenoszone są na zleceniodawcę (rozporządzenie Ministra Kultury z 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich architektonicznych, a także innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych), który otrzymuje dokumentację tych prac.

Przedsiębiorca swoje prace konserwatorsko-restauratorskie klasyfikuje jako usługi związane z kulturą,
w rozumieniu przepisów o prawach autorskich.

Wojewódzki Sąd Administracyjny odrzucając skargę organu podatkowego w sprawie zwolnienia podmiotowo-przedmiotowego z VAT wyżej wymienionych usług stwierdził, że wykonywane przez przedsiębiorcę szeroki zakres prac konserwatorsko-restauratorskich niewątpliwie obejmuje również czynności o charakterze technicznym, które z założenia nie mają charakteru twórczego. Jednocześnie uznał, iż działalność przedsiębiorcy obejmuje szerokie spektrum działań, stanowiących zindywidualizowany i twórczy wkład w ochronę dziedzictwa kulturowego.

„(…)Tak też jest postrzegany ten rodzaj działalności, w przyjętej w 1964 przez II Międzynarodowy Kongres Architektów i Techników Zabytków w Wenecji - Międzynarodowej Karcie Konserwacji i Restauracji Zabytków
i Miejsc Zabytkowych, zwanej również Kartą wenecką. W jej art. 2 postanowiono, że konserwacja i restauracja zabytków stanowią dyscyplinę, która odwołuje się do wszystkich gałęzi nauki i techniki, mogących wnieść wkład do badań i ochrony dziedzictwa zabytkowego.

W konsekwencji, tak określony przedmiot świadczonych przez skarżącą usług, jest objęty zwolnieniem podmiotowo-przedmiotowym przewidzianym w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b ustawy o VAT.

Zgodnie bowiem z art. 132 ust. 1 lit. n dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U.UE.L.2006.347.1) państwa członkowskie zwalniają świadczenie niektórych usług kulturalnych, a także dostawę towarów ściśle z nimi związanych, przez podmioty prawa publicznego lub inne instytucje kulturalne uznane przez dane państwo członkowskie.

Powołana norma prawna znajduje się w rozdziale dotyczącym zwolnień określonych czynności wykonywanych w interesie publicznym. Zwolnienie od podatku usług konserwatorskich i restauratorskich, o ile mają charakter działalności twórczej i charakteryzują się indywidualnością, jest niewątpliwie zwolnieniem czynności wykonywanych w interesie publicznym. Celem wprowadzenia zwolnienia usług kulturalnych w prawie unijnym było obniżenie kosztów dostępu do kultury i dziedzictwa narodowego. Powyższe usługi w sposób pośredni cel ten realizują.

WSA przywołał tutaj także stwierdzenie NSA w powołanym uprzednio wyroku z 5 grudnia 2013 r., I FSK 1750/12, "Nie jest (...) uzasadniony pogląd, że utrata mocy obowiązującej powyższych norm prawnych zawartych w akcie prawnym rangi podustawowej przesądza o tym, że z dniem 1 stycznia 2012 r. usługi polegające na prowadzeniu prac konserwatorskich i restauratorskich przestały korzystać ze zwolnienia od podatku od towarów i usług".

Stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w wyroku z 25 listopada 2015r. o sygn. I SA/Bd 882/15.