Stosunek do osób trzecich i reprezentacja spółki komandytowo-akcyjnej zostały uregulowane w Kodeksie spółek handlowych. Regulacje te określają zasady odpowiedzialności komplementariuszy i akcjonariuszy. Co do zasady, to komplementariusze są ustawowymi przedstawicielami spółki, stąd to oni mają prawo reprezentacji spółki, podejmują czynności w jej imieniu i ponoszą za nie odpowiedzialność. Natomiast akcjonariusze są wspólnikami biernymi, wnoszącymi kapitał do spółki, ale niemającymi wpływu na jej funkcjonowanie, a także nieponoszącymi odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Akcjonariusze mogą jednak działać na podstawie upoważnienia komplementariuszy w imieniu spółki i wówczas zasada ich nieodpowiedzialności przestaje obowiązywać.
Brak odpowiedzialności akcjonariusza wobec osób trzecich za zobowiązania spółki
Zgodnie z przepisem art. 135 Kodeksu spółek handlowych, akcjonariusz w spółce komandytowo-akcyjnej, podobnie jak wspólnik w spółce z o.o. lub jak akcjonariusz w spółce akcyjnej, nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Akcjonariusz ponosi jedynie ryzyko utraty składników majątkowych wniesionych do spółki na pokrycie wkładów i objęcie akcji w kapitale zakładowym.
Należy jednak zwrócić uwagę na sytuacje, w których akcjonariusz w spółce komandytowo-akcyjnej może ponosić odpowiedzialność wobec osób trzecich:
Gdy nazwisko (nazwa) akcjonariusza znajdą się w nazwie spółki komandytowo-akcyjnej - akcjonariusz ponosi odpowiedzialność tak jak komplementariusz, czyli solidarnie z innymi wspólnikami i subsydiarnie ze spółką
Gdy działał w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed wpisem do rejestru - odpowiada solidarnie z innymi osobami działającymi w imieniu spółki
Gdy dokonuje czynności prawnych jako pełnomocnik lub prokurent, nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, umocowania czy też przekraczając granice pełnomocnictwa lub działając bez umocowania - wówczas odpowiada pierwszorzędnie i bez ograniczeń za skutki tych czynności
Za zobowiązania spółki zaciągnięte przed dniem połączenia - akcjonariusz odpowiada subsydiarnie wobec wierzycieli, solidarnie ze spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną przez okres trzech lat, licząc od dnia połączenia
Co więcej, sytuacja akcjonariusza może ulec zmianie również w przypadku, gdy za zgodą wszystkich komplementariuszy akcjonariusz zmieni swój status i stanie się komplementariuszem. W takiej sytuacji, będzie odpowiadał również za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania zmiany do rejestru.
Stosunek do osób trzecich i reprezentacja spółki komandytowo-akcyjnej
Prawo reprezentowania spółki komandytowo-akcyjnej przysługuje komplementariuszom, którzy nie zostali z mocy zmiany statutu lub orzeczenia sądu pozbawieni prawa reprezentacji i obejmuje wszelkie czynności sądowe i pozasądowe. Uprawnienie to jest ustawowo przyznane jedynie komplementariuszom, natomiast akcjonariusze w spółce komandytowo-akcyjnej mają status wspólników biernych. Komplementariusze mogą jednak umownie udzielić prawa reprezentowania akcjonariuszom, ustanawiając ich pełnomocnikami lub prokurentami spółki.
Sposób reprezentowaniaspółki komandytowo-akcyjnej jest określony w jej statucie. Wspólnicy mogą więc w nim ustanowić reprezentację samodzielną lub łączną. W pierwszym przypadku komplementariusz jest uprawniony do działania w imieniu spółki samodzielnie, natomiast w drugim przypadku do dokonania ważnej czynności prawnej, a więc wywołującej skutek prawny na zewnątrz, konieczne jest działanie minimum dwóch wspólników. Reprezentacja łączna jest często stosowana, gdy akcjonariusz jest pełnomocnikiem lub prokurentem spółki.
Pierwotne pozbawienie komplementariusza prawa do reprezentacji spółki
Pozbawienie komplementariusza prawa reprezentacji spółki komandytowo-akcyjnej może mieć charakter przymusowy lub dobrowolny oraz pierwotny bądź następczy.
Komplementariusz nie zawsze musi być zainteresowany prowadzeniem spraw spółki komandytowo-akcyjnej, stąd w statucie może znaleźć się zapis wyłączający go od reprezentacji spółki. Taki zapis w pierwotnym statucie nie ma w zasadzie charakteru pozbawienia wspólnika prawa reprezentacji, samo jego podpisanie przez wspólnika podlegającego wyłączeniu oznacza bowiem wyrażenie zgody na taką treść statutu. Jest to więc forma rezygnacji komplementariusza z prawa reprezentacji spółki, które ma charakter dobrowolny. Możliwe jest również późniejsze zrezygnowanie przez komplementariusza z prawa reprezentacji, co może nastąpić poprzez złożenie stosowanego oświadczenia woli pozostałym komplementariuszom. Co ważne, nie jest w tym wypadku konieczna zmiana statusu spółki.
Ważne! Komplementariusz będący jedynym wspólnikiem spółki komandytowo-akcyjnej o takim statusie nie może zrzec się prawa reprezentacji spółki |
Należy podkreślić, że zmiana statusu nie jest wymagana tylko w sytuacji dobrowolnej rezygnacji komplementariusza. Każde inne pozbawienie tego prawa pociąga za sobą konieczność zmiany statutu.
Pozbawienie komplementariusza prawa do reprezentacji spółki na mocy orzeczenia sądowego
Każdy z komplementariuszy może żądać pozbawienia prawa reprezentacji innego komplementariusza przez sąd. Przesłanką umożliwiającą pozbawienie prawa do reprezentacji przez sąd jest zaistnienie ważnych powodów.
Dopuszczalne jest zamieszczenie w statucie spółki katalogu takich przyczyn, niemniej jednak najczęściej za takie powody są uznawane następujące sytuacje:
działanie na szkodę spółki,
podjęcie działalności konkurencyjnej,
uchylanie się od udziału w reprezentacji łącznej,
dokonanie czynności, która spowodowała odpowiedzialność odszkodowawczą.
O tym, czy dany powód zostanie zakwalifikowany jako ważna przyczyna, decyduje sąd, zatem nawet sformułowanie w statucie katalogu ważnych przyczyn nie jest dla sądu wiążące.
Pozbawienie prawa do reprezentacji przez sąd może nastąpić tylko w trybie art. 137 Kodeksu spółek handlowych:
Zgodnie z art. 137 Kodeksu spółek handlowych § 1. Spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy statutu lub prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki. § 2. Późniejsze pozbawienie komplementariusza prawa reprezentowania spółki stanowi zmianę statutu spółki i wymaga zgody wszystkich pozostałych komplementariuszy. § 3. Pozbawienie komplementariusza prawa reprezentowania spółki wbrew jego sprzeciwowi może nastąpić jedynie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. § 4. Sprzeciw, o którym mowa w § 3, należy zgłosić do protokołu walnego zgromadzenia lub w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym nie później niż w ciągu miesiąca od dnia powzięcia uchwały przez walne zgromadzenie. § 5. Pozbawienie komplementariusza prawa reprezentowania spółki wbrew sprzeciwowi, o którym mowa w § 3 i § 4, zwalnia tego wspólnika od odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki powstałe od chwili dokonania odpowiedniego wpisu w rejestrze. |
Z przytoczonego przepisu wynika, że powództwo o pozbawienie prawa do reprezentacji nie jest możliwe, gdy nie zostały spełnione następujące warunki:
dokonano zmiany statutu, na który zgodzili się pozostali komplementariusze,
zgłoszony został sprzeciw komplementariusza,
sprzeciw został zgłoszony do protokołu walnego zgromadzenia i miał formę aktu notarialnego lub formę pisemną z podpisem notarialnie poświadczonym (jeżeli został zgłoszony poza walnym zgromadzeniem, powinien zostać zgłoszony w ciągu jednego miesiąca od dnia powzięcia uchwały przez walne zgromadzenie),
sąd orzeka o pozbawieniu prawa z ważnych przyczyn.
Ważne! Komplementariusza pozbawionego prawa reprezentacji przez sąd nie można ustanowić ani pełnomocnikiem, ani prokurentem spółki, gdyż byłoby to działanie zmierzające do obejścia prawa. |
Następcze pozbawienie komplementariusza prawa do reprezentacji spółki w drodze zmiany statutu za jego zgodą
W tym przypadku pozbawienie prawa następuje na mocy zmiany statutu spółki, podjętej odpowiednią liczbą głosów i za zgodą komplementariusza, którego wyłączenie dotyczy. Należy odróżnić tę sytuacji od dobrowolnego zrezygnowania komplementariusza z prawa reprezentacji poprzez złożenie stosownego oświadczenia woli. W tej sytuacji komplementariusz nie zgłasza sprzeciwu wobec podjętej przez pozostałych wspólników uchwały, na mocy której ma zostać pozbawiony prawa reprezentacji spółki poprzez dokonanie zmiany statutu. Brak sprzeciwu komplementariusza decyduje o skuteczności takiej uchwały. Warto dodać, że komplementariusza pozbawionego w ten sposób prawa do reprezentacji pozostali komplementariusze wciąż mogą ustanowić pełnomocnikiem lub prokurentem.
Sprzeciw komplementariusza
Komplementariusz, który nie godzi się na pozbawienie go prawa do reprezentowania spółki, może zgłosić sprzeciw wobec uchwały zmieniającej statut. Sprzeciw powinien być zgłoszony na walnym zgromadzeniu do protokołu, a gdy komplementariusz nie był obecny na walnym zgromadzeniu, może zgłosić sprzeciw w terminie miesiąca od dnia podjęcia uchwały. Sprzeciw musi zachować wówczas formę pisemną z podpisem notarialnie poświadczonym.
Tak zgłoszony sprzeciw blokuje możliwość pozbawienia prawa reprezentacji komplementariusza wskutek zmiany statutu przez pozostałych wspólników. Sprzeciw zostanie rozpatrzony przez właściwy miejscowo i rzeczowo sąd powszechny. Jedynym sposobem pozbawienia prawa do reprezentowania spółki po zgłoszeniu sprzeciwu, jest orzeczenie sądu.
Ważne! Odpowiedzialność osobista komplementariusza za zobowiązania spółki, który wniósł sprzeciw przeciwko zmianie statutu pozbawiającej go prawa reprezentacji i który został na mocy orzeczenia sądu pozbawiony tego prawa, ustaje od chwili wykreślenia go z rejestru. Jeżeli natomiast, komplementariusz wyraził zgodę na taką zmianę statutu lub dobrowolnie zrezygnował z prawa reprezentacji, w zakresie jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki nie zachodzą zmiany. |
