15 czerwca 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał dwa wyroki w sprawach wytoczonych bankom przez kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyty waloryzowane kursem franka szwajcarskiego (sygn. C-520/21 oraz C-287/22).
Wyroki w sprawach wytoczonych bankom przez frankowiczów
W wyrokach tych TSUE po pierwsze wskazał, że bank nie ma prawa żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot wypłaconego kapitału. Oznacza to, że powództwa banków o uzyskanie tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu są bezzasadne. Po stronie kredytobiorcy natomiast istnieje możliwość uzyskania wynagrodzenia od banku za to, że ten korzystał z wpłaconych przez kredytobiorcy pieniędzy.
Po drugie, TSUE wskazał, że sądy mają możliwość udzielania zabezpieczenia w postaci zawieszenia spłaty rat kredytu podczas trwania procesu o ustalenie nieważności umowy.
To kolejne już korzystne wyroki TSUE z punktu widzenia kredytobiorców, potwierdzające przychylny dla nich kierunek orzeczniczy.
Niezasadność dochodzenia przez banki tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału
Pierwszą z omawianych spraw przed TSUE zainicjował Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia, który w 2021 skierował zapytanie dotyczące kwestii czy w świetle unijnych dyrektyw strony unieważnionej umowy o kredyt frankowy mogą domagać się jakichkolwiek innych świadczeń, oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w ramach trwania tej umowy oraz odsetek za opóźnienie. TSUE po rozpoznaniu sprawy stwierdził, że
„Prawo Unii nie stoi na przeszkodzie temu, by w przypadku uznania umowy kredytu hipotecznego zawierającej nieuczciwe warunki za nieważną, konsumenci żądali od banku rekompensaty wykraczającej poza zwrot zapłaconych rat miesięcznych. Prawo to stoi natomiast na przeszkodzie temu, by banki dochodziły podobnych roszczeń względem konsumentów". (sygn. C-520/21).
Decyzję co do uwzględnienia roszczeń konsumenta ostatecznie podejmie sąd, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności w sprawie, ale przede wszystkim fakt, czy takie roszczenie jest zgodne z zasadą proporcjonalności. W wyroku wskazano także, że: „Prawo unijne stoi na przeszkodzie temu, by bank miał prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot wypłaconego kapitału oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty”.
Podkreślić należy, że banki szacowały swoje ewentualne wynagrodzenia na minimum 50 procent udzielonego kredytu, uzasadniając to między innymi stabilnością rynków finansowych. Taka argumentacja jest sprzeczna z celem dyrektywy 93/13, która to przede wszystkim ma na celu ochronę konsumenta.
Orzeczenie TSUE jest zgodne z wcześniej już wydaną, korzystną dla kredytobiorców, rekomendacją rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Anthonego Michaela Collinsa. Rzecznik wskazał w niej, że bank nie może dochodzić od frankowicza kwot innych niż zwrot przekazanego mu kredytu frankowego i odsetek za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, ponieważ niezasadnym byłoby czerpanie korzyści z sytuacji wywołanej swym bezprawnym działaniem.
Możliwość zawieszenia spłaty kredytu na czas trwania procesu
Druga sprawa trafiła do TSUE w związku z postępowaniem przed Sądem Okręgowym w Warszawie. Trybunał po jej rozpoznaniu uznał, że: „Ochrona zagwarantowana konsumentom przez dyrektywę 93/13 wymaga, aby sąd krajowy miał możliwość zarządzenia odpowiedniego środka tymczasowego, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności przyszłego orzeczenia w przedmiocie nieuczciwego charakteru warunków umownych". (sygn. C-287/22)
Zdaniem TSUE, zastosowanie omawianego środka tymczasowego wydaje się tym bardziej konieczne, gdy konsument wypłacił bankowi kwotę wyższą od kwoty pożyczonej jeszcze przed wszczęciem postępowania.
Zawieszenie spłat rat kredytu jest bardzo istotną kwestią z punktu widzenia wydłużonego czasu trwania postępowania. Taka forma zabezpieczenia umożliwia kredytobiorcom uwolnienie się od ryzyka wahań kursu na czas trwania procesu. Najczęściej w interesie kredytobiorcy jest złożenie wniosku o zawieszenie spłaty kredytu już na etapie wytaczania powództwa.
