Czy umorzenie kredytu frankowego podlega opodatkowaniu PIT?

W naszym dzisiejszym artykule przeanalizujemy sytuację prawnopodatkową osoby fizycznej, która została zwolniona z długu w postaci kredytu zaciągniętego we frankach szwajcarskich. Zastanowimy się, czy w takim przypadku konieczne jest uregulowanie podatku, jeśli ma miejsce umorzenie kredytu frankowego oraz czy należy takie zdarzenie wykazywać w zeznaniu rocznym.

Umorzenie kredytu frankowego a przychód podatkowy

Tytułem wstępu zastanówmy się, czy umorzenie kredytu przez bank jest zdarzeniem generującym po stronie osoby fizycznej przychód podatkowy.

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną, jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.

Dla celów podatkowych przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podmiotów, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osoby, mające konkretny wymiar finansowy.

W takim przypadku mamy do czynienia ze źródłem przychodu określonym w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT – inne źródła. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Przychody z innych źródeł podlegają opodatkowaniu według skali podatkowej i są rozliczane dopiero na etapie składania zeznania rocznego, a więc po zakończeniu roku podatkowego.

Aby ustalić, czy umorzenie kredytu stanowi przychód podatkowy, należy również sięgnąć do regulacji stanowiących o kredycie i zwolnieniu z długu.

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Z kolei instytucja zwolnienia z długu uregulowana została w art. 508 kc, zgodnie z którym zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik przyjmuje zwolnienie.

W rezultacie otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są neutralne podatkowo. 

Natomiast przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe stanowiące przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zaniechanie poboru podatku od umorzonych kredytów frankowych

W kontekście problematyki umorzenia kredytów we frankach szwajcarskich należy mieć na względzie § 1 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

W przepisie tym czytamy, że zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot:

1. umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, w przypadku gdy:
1. kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego – gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, oraz
2. osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej;
2. otrzymanych przez osobę fizyczną świadczeń z tytułu kredytu mieszkaniowego udzielonego w walucie obcej lub w złotych, lecz nominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, w związku z powstaniem przychodu z tytułu zastosowania ujemnego oprocentowania.

Zaniechanie poboru podatku obejmuje:

1. kwoty kredytu mieszkaniowego (kapitału);
2. odsetki, w tym odsetki skapitalizowane i prowizje;
3. opłaty, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.

Aktualna treść rozporządzenia wskazuje, że zaniechanie ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2022 roku do 31 grudnia 2024 roku.

W tym miejscu zwróćmy uwagę, że rozporządzenie to stanowi o zaniechaniu poboru podatku. Trzeba podkreślić, że jest to inna instytucja niż zwolnienie od podatku.

Otóż na mocy art. 22 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej Minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników zaniechać w całości lub w części poboru podatków, określając rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których dotyczy zaniechanie.

Na różnice pomiędzy zaniechaniem a zwolnieniem zwrócił uwagę Dyrektor KIS w interpretacji z 8 grudnia 2022 roku (nr 0115-KDIT2.4011.624.2022.2.MD).

Brak obowiązku wykazywania przychodu z umorzonego długu kredytowego w zeznaniu podatkowym

Mając na uwadze powołane przepisy prawa, należy stwierdzić, że umorzona przez bank kwota kredytu zaciągniętego na spłatę kredytu mieszkaniowego będzie stanowiła przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, z tytułu nieodpłatnych świadczeń klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT. 

W stosunku do uzyskanego przychodu związanego z umorzeniem wierzytelności względem banku znajdzie zastosowanie zaniechanie poboru podatku dochodowego.

Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 29 marca 2022 roku (nr 0113-KDIPT2-2.4011.1273.2021.2.MK), w związku z umorzeniem długu kredytowego oraz zaniechaniem poboru podatku na podatniku nie ciąży obowiązek wykazywania umorzonych kwot w zeznaniu rocznym.

Bank również nie ma w tym przypadku obowiązku wystawiania informacji PIT-11 dla podatnika.

Przykład 1.

Osoba fizyczna uzyskała od banku zwolnienie z długu w związku z umorzeniem kredytu we frankach. W tym przypadku zastosowanie znajdzie zaniechanie poboru podatku wynikające z rozporządzenia MF w tym zakresie. Oznacza to, że choć powstaje przychód podatkowy z innych źródeł po stronie kredytobiorcy, to jednak bank nie ma obowiązku wystawienia PIT-11, natomiast podatnik nie wykazuje wartości umorzonego długu w zeznaniu rocznym.

Zwolnienie z długu kredytu frankowego generuje po stronie kredytobiorcy przychód podatkowy, w stosunku do którego ustawodawca zdecydował się zastosować instytucję zaniechania poboru podatku. Nie jest to tożsame ze zwolnieniem podatkowym, jednakże skutki są analogiczne – brak konieczności zapłaty podatku PIT.