Najniższa emerytura 2024 - ile wynosi minimalna emerytura w Polsce?

System emerytalny w Polsce jest skomplikowany i regulowany przez normy sformułowane w wielu aktach prawnych. Dotychczasowe próby jego uproszczenia i integracji nie powiodły się lub były wycofywane. Emeryci jednak mają zagwarantowaną minimalną emeryturę. Ile wynosi najniższa emerytura 2024 roku i kto ma do niej prawo? Wyjaśniamy.

Ogólne zasady działania systemu emerytalnego obowiązującego obecnie w Polsce

Generalnie zasady funkcjonowania systemu emerytalnego oraz kwestie omawiane w niniejszym artykule określa ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Większość osób urodzonych przed 1949 rokiem otrzymuje świadczenie emerytalne na zasadach określonych w reformie systemu ubezpieczeń społecznych z 1999 roku. Składki osób urodzonych po 1949 roku są ewidencjonowane w dwóch systemach – na koncie indywidualnym i subkoncie prowadzonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym prowadzonym przez powszechne towarzystwo emerytalne (od 2014 r. uczestnictwo w OFE stało się dobrowolne).

Wartość środków na koncie ZUS podlega waloryzacji o określony wskaźnik ogłaszany przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS), natomiast wartość środków zgromadzonych na rachunku OFE zależy od wartości instrumentów finansowych, w które fundusz środki te zainwestował.

Obecnie obowiązujący w Polsce wiek emerytalny to 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet. Od 2013 r. wiek emerytalny został wydłużony do 67 lat, zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn. Jednak od października 2017 roku przywrócono poprzednie progi wieku emerytalnego i obecnie wynoszą one 60 i 65 lat.

Powyższe zasady dotyczące wieku emerytalnego czy sposobu ewidencjonowania lub naliczania składek nie dotyczą niektórych grup zawodowych obsługiwanych przez branżowe systemy emerytalne, m.in. służb mundurowych, górników, nauczycieli, sędziów czy osób rozliczających się za pośrednictwem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). W tych grupach obowiązują zupełnie inne zasady naliczania wysokości emerytur, niższy wiek emerytalny i inne.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury brana jest pod uwagę kwota bazowa obowiązująca w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę. Muszą być w tym dniu spełnione wszystkie warunki konieczne do przyznania emerytury.

Według Departamentu Świadczeń Emerytalno-Rentowych ZUS: „Kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym. Jest ustalana corocznie i obowiązuje od dnia 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego.

Wysokość kwoty bazowej ogłasza Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie do 7 roboczego dnia lutego każdego roku”

Ile wynosi najniższa emerytura 2024 roku?

Najniższa emerytura w 2024 roku (od 1 marca 2023 do końca lutego 2024) wynosiła 1 588,44 zł brutto.

Według ZUS-u kwoty najniższych świadczeń wynosiły:

• emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renta rodzinna – 1 588,44 zł;
• renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy – 1 191,33 zł;
• renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową i renta rodzinna wypadkowa – 1 906,13 zł;

Najniższa emerytura w 2024 roku (od 1 marca 2024 do końca lutego 2025) - 1 780,96 zł brutto.

Według ZUS-u kwoty najniższych świadczeń wynoszą:

• emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renta rodzinna – 1 780,96 zł;
• renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy – 1 602,86 zł;
• renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową i renta rodzinna wypadkowa – 2 137,15 zł;

Komu przysługuje najniższa emerytura?

Jak wspomniano wyżej, w punkcie 2. – zgodnie z nowelizacją ustawy o rentach i emeryturach wszystkie świadczenia wypłacane poniżej pewnej kwoty zostały zwaloryzowane do kwoty minimalnej. Dotyczy to świadczeń przyznanych z urzędu.

Według ZUS-u emerytura z urzędu przysługuje osobom, które:

• pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy (w tym również rentę przyznaną w drodze wyjątku przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych),
• osiągnęły powszechny wiek emerytalny (od 1 października 2017 r. jest to 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn).

Emerytura z urzędu przyznawana jest niezależnie od długości stażu ubezpieczeniowego. Aby ją otrzymać, nie trzeba składać żadnego wniosku.

Należy podkreślić, że od 1 stycznia 2015 roku emerytura z urzędu wypłacana jest już wyłącznie na zasadach kapitałowych, gdyż dotyczy osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku. Zatem wyliczana jest przede wszystkim przez podzielenie zgromadzonej na koncie ubezpieczonego sumy składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem ich waloryzacji.

W normalnym trybie – gdy świadczenie nie zostało przyznane z urzędu, to aby najniższa emerytura przysługiwała muszą zostać spełnione określone wymagania. Oprócz osiągnięcia wymaganego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn), warunkiem koniecznym do otrzymania minimalnej emerytury jest wykazanie się odpowiednim stażem pracy, który na mocy reformy systemu emerytalnego od października 2017 r. wynosi 20 lat dla kobiet oraz 25 lat dla mężczyzn. W przypadku zatem gdy osoba odchodząca na emeryturę nie posiada wymaganego stażu pracy, ZUS nie wypłaci jej emerytury minimalnej. Osoba taka otrzyma jedynie świadczenie w wysokości wynikającej z wysokości składek zgromadzonych na koncie emerytalnym.

Mimo osiągnięcia wieku emerytalnego i legitymowania się wystarczającym dla uzyskania świadczenia emerytalnego stażem, odprowadzone do ZUS-u przez ubezpieczonego składki mogą nie wystarczyć do uzyskania emerytury w wysokości świadczenia minimalnego. W takim przypadku emerytura jest automatycznie, z mocy ustawy, podwyższana do poziomu emerytury najniższej.

Sytuacja taka dotyczy m.in. pracowników otrzymujących minimalne wynagrodzenie, a także osób prowadzących działalność gospodarczą. Większość z nich opłaca bowiem minimalne składki ZUS. Mimo że podstawa tych składek wynosi obecnie to 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy, to jest ona niewystarczająca aby przysługiwała najniższa emerytura. ZUS podwyższy zatem emeryturę takiego przedsiębiorcy do poziomu aktualnie obowiązującej emerytury minimalnej.

Reasumując, najniższej emerytury nie otrzymają osoby po osiągnięciu wymaganego przez prawo wieku emerytalnego, które nie spełniają wymogów dotyczących stażu pracy i za krótko opłacały składki oraz nie uzyskały prawa do świadczenia z urzędu. Otrzymają one tylko świadczenie wynikające ze zgromadzonego przez nich kapitału w ZUS-ie, które może być niższe od określonego w danym momencie świadczenia minimalnego.

Dotyczy to np. osób, które sporadycznie były zatrudnione na umowę o pracę lub pracowały na podstawie umowy o dzieło, od której nie odprowadza się składek emerytalno-rentowych. Na emeryturę poniżej minimalnej muszą liczyć również osoby, które miały dłuższe przerwy w pracy albo długo chorowały (od zasiłków chorobowych nie odprowadza się składek), również kobiety, które przez wiele lat zajmowały się dziećmi oraz osoby pracujące przez większość okresu składkowego na czarno.

Mimo ustanowienia systemu, gdzie najniższa emerytura w założeniu nie może wynosić mniej niż określona w ustawie kwota, wciąż wiele osób w Polsce otrzymuje emeryturę poniżej tej kwoty, a wielu przyszłych emerytów nie spełni kryteriów wymaganych do otrzymywania emerytury minimalnej i będzie otrzymywać co miesiąc niższe świadczenie.

Limit dorabiania na emeryturze

Emeryt lub rencista może dodatkowo wykonywać pracę zarobkową. Musi jednak pamiętać o limicie przychodów. Po przekroczeniu limitu świadczenia mogą być zmniejszone lub całkowicie zawieszone. Limity zarobków dla emerytur i rent są ściśle powiązane z wysokością przeciętnego wynagrodzenia i podawane przez Prezesa GUS. Emeryt lub rencista do końca sierpnia 2024 roku może dodatkowo dorobić:

• nie więcej niż 5 703,20 zł/mc – po przekroczeniu tej kwoty pobierane świadczenie zostanie zmniejszone. Jest to tzw. pierwszy próg przychodu – 70% przeciętnego wynagrodzenia. Jeżeli zarobki seniora z działalności dodatkowej nie przekraczają tej kwoty, niezmniejszona pozostanie jego emerytura bądź renta (wyjątek stanowi renta socjalna, która po przekroczeniu pierwszego progu zostaje zawieszona – za ostatni miesiąc);
• nie więcej niż 10 591,60 zł/mc – po przekroczeniu tej kwoty pobierane świadczenie zostanie całkowicie zawieszone. Drugi próg przychodu wynosi 130% przeciętnego wynagrodzenia. Po jego przekroczeniu następuje zawieszenie wypłaty przez ZUS za wybrany miesiąc.

Dobra wiadomość jest taka, iż limity te nie dotyczą osób, które osiągnęły wiek emerytalny: 60 lat – kobiety, 65 lat – mężczyźni. Mogą oni zarabiać bez żadnych przeszkód i ograniczeń Ci, którzy nie spełniają kryterium wieku, powinni natomiast regularnie monitorować poziom swoich dodatkowych zarobków, aby ich emerytura lub renta nie została zmniejszona lub zawieszona.