Od 1 stycznia 2024 roku weszły w życie zmiany dla osób, które pobierają świadczenia opiekuńcze. Jakie będą nowe zasady korzystania z niego i przyznawania go? Odpowiedzi poniżej.
Świadczenia opiekuńcze – jakie są rodzaje?
Podstawą prawną regulującą świadczenia opiekuńcze jest Ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych. Mimo że akt prawny został uchwalony ponad 20 lat temu, był on wielokrotnie nowelizowany, aby w efektywniejszy sposób odpowiadać na problemy osób, do których jest skierowany.
Jednym ze świadczeń rodzinnych są świadczenia opiekuńcze, które stanowią:
- zasiłek pielęgnacyjny,
- świadczenie pielęgnacyjne.
Zmiany, które zostały wprowadzone w lipcu 2023 roku, a które weszły w życie od 1 lipca 2024 roku, dotyczą świadczenia pielęgnacyjnego i na tym skupi się niniejsze opracowanie.
Świadczenie pielęgnacyjne – komu przysługuje?
Zgodnie z art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne przysługuje sprawującym opiekę nad osobami w wieku do ukończenia 18 lat, które legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji:
- matkom albo ojcom;
- innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom;
- opiekunom faktycznym dziecka;
- rodzinom zastępczym, osobom prowadzącym rodzinny dom dziecka, dyrektorom placówek opiekuńczo-wychowawczych, dyrektorom regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych albo dyrektorom interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych.
Krąg tych osób został powiększony w porównaniu do poprzednio obowiązujących przepisów, zwłaszcza w zakresie punktu 2. Do tej pory małżonek nie miał możliwości uzyskania takiego świadczenia, a kobiety mają możliwość zawarcia związku małżeńskiego po ukończeniu 16. roku życia.
Przykład 1.
Maria w wieku 16 lat zawarła związek małżeński z 24-letnim Karolem. Uzyskała zgodę sądu rodzinnego na zamążpójście. Równocześnie boryka się z chorobą, która uniemożliwia jej swobodne poruszanie. Do tej pory opiekę nad nią sprawowali rodzice, przejął ją jej mąż. Maria legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Po zawarciu związku małżeńskiego jej mąż może zgłosić wniosek o wypłacanie mu świadczenia pielęgnacyjnego na żonę, którą się opiekuje.
Wcześniej przepisy nie przewidywały takiej sytuacji, co należy odnotować jako pozytywną nowelizację.
Te osoby mogą zatem skorzystać ze świadczenia pielęgnacyjnego, którego wysokość obecnie wynosi 2988 zł miesięcznie.
Zmiana w zakresie obowiązku niezatrudnienia, pracy zarobkowej
Do tej pory jednym z kryteriów, aby uzyskać świadczenie pielęgnacyjne, było niepodejmowanie zatrudnienia lub rezygnacja z niego lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą do 18. roku życia. Obecnie ten element, po nowelizacji, został wykreślony.
Od 1 stycznia 2024 roku przy ustalaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na nowych, obowiązujących od tej daty zasadach, zatrudnienie lub inna praca zarobkowa opiekuna – jej rodzaj, wymiar, miejsce wykonywania, wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia czy inne aspekty – nie będą miały wpływu na prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.
Otrzymywane świadczenie najczęściej było niewystarczające na zaspokojenie wszystkich podstawowych potrzeb tych dzieci, a także ich opiekunów.
Z uwagi na stan zdrowia dzieci niezbędne były znacznie wyższe środki na wizyty lekarskie, leki, rehabilitacje, akcesoria konieczne do funkcjonowania, dostosowania domu. Takie dzieci często przebywają w szpitalu, co powoduje, że muszą mieć tam środki na drobne zakupy, zwłaszcza żywieniowe.
Kwota świadczenia była niewystarczająca, a rodzic, opiekun nie mógł podjąć dodatkowego zatrudnienia, nawet mając ku temu predyspozycje, kwalifikacje, możliwości czasowe. Obecnie, gdy szeroko rozpowszechniona jest możliwość pracy zdalnej, rodzic, opiekun czy inna osoba bez problemu mogłaby łączyć pracę z opieką.
Od 1 stycznia 2024 roku jest to już możliwe, mogą oni podreperować budżet, wykonując pracę zarobkową i nie tracić przy tym prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.
Przykład 2.
Pani Wanda ma chorą córkę, która ma orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności. Przez kilka godzin dziennie córka ma indywidualne lekcje, wówczas przychodzą do niej nauczyciele. Pani Wanda zrezygnowała z pracy, aby otrzymywać świadczenie, a jej mąż pracował. Łącznie te dochody nie pozwalały na swobodne gospodarowanie pieniędzmi, potrzeby były duże, małżonkowie i córka nie mogli sobie pozwolić na żadne przyjemności, takie jak kino, wycieczki. Po zmianie przepisów pani Wanda w czasie, gdy jej córka będzie pobierać lekcje, będzie mogła pracować.
Również od 1 stycznia 2024 roku posiadany przez opiekuna status rolnika, małżonka rolnika czy domownika rolnika nie stanowi żadnej przeszkody w otrzymywaniu świadczenia pielęgnacyjnego bez konieczności rezygnacji z prowadzenia gospodarstwa rolnego czy z pracy w gospodarstwie rolnym, co wynika z uchylenia art. 17b ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Świadczenie pielęgnacyjne z uwagi na uchylenie art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych będzie przysługiwać również tym opiekunom, którzy mają ustalone prawo do własnej emerytury, renty bądź innego świadczenia emerytalno-rentowego.
Świadczenie na drugie i kolejne dziecko, osobę pozostającą pod opieką
Nowe przepisy przewidują, że w przypadku, gdy opiekun otrzymujący świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach sprawuje opiekę nad więcej niż jedną osobą, która spełnia wskazane powyżej kryteria wieku i legitymowania się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności, to wysokość świadczenia pielęgnacyjnego jest podwyższana o 100% na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka.
Należy w tym zakresie złożyć wniosek o podwyższenie świadczenia pielęgnacyjnego. Nie dotyczy to jednak:
- dyrektorów placówki opiekuńczo-wychowawczej,
- dyrektorów regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej,
- dyrektorów interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego.
Opiekun, rodzic, rodzina zastępcza mogą dostać takie podwyższenie.
Jak i gdzie złożyć wniosek; czy osoby pobierające zasiłek na „starych” zasadach mogą skorzystać z nowych?
Wnioski o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na nowych zasadach można składać do gminnych lub miejskich ośrodków pomocy społecznej od dnia wejścia w życie nowych przepisów, czyli od 1 stycznia 2024 roku.
Organ, który podejmuje decyzję w tym przedmiocie, to bowiem odpowiednio wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Właściwy jest ten, w którego okręgu zamieszkuje osoba wnioskująca o świadczenie pielęgnacyjne.
Wniosek składa się na formularzu, którego wzór dostępny jest w internecie, ale także w urzędach w wersji papierowej.
Osoby, które pobierają świadczenie pielęgnacyjne przyznane im na podstawie dotychczasowych przepisów, czyli które musiały zrezygnować z pracy zarobkowej, a które będą chciały po 31 grudnia 2023 roku otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach, muszą również złożyć nowy wniosek o to świadczenie.
Równocześnie muszą one złożyć oświadczenie o rezygnacji ze „starego” świadczenia pielęgnacyjnego.
Po przyznaniu im świadczenia na nowych zasadach – które będzie sprowadzało się do zweryfikowania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności i wieku dziecka – takie osoby będą mogły podjąć pracę zarobkową, osiągać dochody.
