Zgodnie z art. 154 Kodeksu pracy wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi 20 dni, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat oraz 26 dni, jeżeli pracownik ma dłuższy staż pracy. Do okresu zatrudnienia, od którego zależy urlop wypoczynkowy, pracodawca powinien zaliczyć odpowiednio czas trwania nauki.
Wobec powyższego na podstawie art. 155 Kodeksu pracy stwierdza się, że do okresu "urlopowego" stażu pracy, wlicza się również okresy z tytułu ukończenia:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
- szkoły policealnej - 6 lat,
- szkoły wyższej - 8 lat.
Co istotne, przepisy definiują również jak należy podejść do wyliczeń stażu urlopowego w sytuacji nakładania się okresów pracy oraz wykształcenia.
"Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika”.
Urlop wypoczynkowy młodocianych - zasady przyznawania
Zgodnie z art. 205 Kodeksu pracy młodociany pracownik uzyskuje prawo do do urlopu wypoczynkowego z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy w wymiarze 12 dni roboczych.
Natomiast z upływem roku pracy młodociany pracownik zyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych.
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. Młodocianemu, który nie nabył prawa do urlopu, o którym mowa powyżej, pracodawca może, na jego wniosek udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych. Pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze”.
Zatem młodociany pracownik, który podejmuje dodatkowe zatrudnienie poza pobieraniem nauki w szkole, w pierwszym roku pracy nabywa prawo do dwóch urlopów. Ponadto po roku pracy może nabyć 38 dni urlopu wypoczynkowego. Powyższa regulacja stanowi korzystniejsze uregulowanie dla młodocianego pracownika niż uregulowania urlopowe dla dorosłych pracowników. Oczywiście ma to związek z ochroną zdrowia pracujących uczniów.
Warto przytoczyć zdanie prof. Walerian Sanetra, który uważa, że „młodocianym przysługuje dłuższy urlop niezależnie od tego, czy zostali zatrudnieni w oparciu o zwykłą umowę o pracę, czy umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, czy realizują obowiązek dokształcania czy też nie”. Założeniem takiego rozwiązania jest ochrona ich rozwoju psychofizycznego. Młodocianym w rozumieniu Kodeksu jest osoba, która ukończyła 15, a nie przekroczyła 18 lat (art. 190 § 1 Kodeksu pracy). Jednakże w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat (art. 205 § 2 Kodeksu pracy).
Zaliczkowy urlop wypoczynkowy młodocianego w pierwszym roku pracy
Warto wskazać, że w pierwszym roku pracy młodociany pracownik może uzyskać w okresie ferii szkolnych, po wcześniejszym złożeniu pracodawcy wniosku, urlop wypoczynkowy na zasadzie zaliczki. Urlop zaliczkowy przyznawany jest w sytuacji, w której nie nabył on jeszcze prawa do urlopu wskazanego powyżej. Chodzi o to, by młoda osoba miała możliwość wypocząć w okresie ferii zimowych przez pierwszy okres pracy, ale także przez okres wakacji, który stanowi dla uczniów czas wolny od nauki w szkole.
Przykład 1.
We wrześniu 2023 r. 16-letni uczeń podjął swoją pierwszą pracę jako pomocnik sprzedawcy w sklepie, po godzinach nauki w szkole. W okresie ferii zimowych przypadających w terminie od 04.01.2024 r. do 17.01.2024 r. postanowił skorzystać z urlopu zaliczkowego i w związku z tym złożył stosowny wniosek urlopowy swojemu pracodawcy. Pracodawca powinien udzielić młodocianemu urlopu zgodnie z wnioskiem, mimo że nie upłynął jeszcze okres 6 miesięcy od podjęcia pierwszej pracy, który uprawnia pracującego ucznia do nabycia 12 dni urlopowych.
Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu młodocianemu w okresie ferii zimowych z uwagi na potrzebę dłuższego odpoczynku pracujących uczniów, co jest związane z ich rozwojem i wiekiem. W dalszym okresie (np. w okresie wakacyjnym) może on udzielić młodocianemu pracownikowi kolejnego urlopu, jednak na stosowną liczbę dni, które pozostały pracownikowi do wykorzystania. Pracodawca powinien wziąć pod uwagę liczbę dni, które zostały przez pracownika już wcześniej „skonsumowane”.
Warto dodać, iż pracodawca może udzielić pracującemu uczniowi urlopu bezpłatnego na czas ferii, który łącznie z urlopem wypoczynkowym nie może przekroczyć dwóch miesięcy. Urlop bezpłatny udzielany młodocianym jest wliczany do stażu pracy, z którym wiążą się uprawnienia pracownicze. Stanowi to uregulowanie bardziej korzystne dla młodocianych niż dla zatrudnionych pełnoletnich. Warto przypomnieć, że zgodnie z art. 174 § 2 Kodeksu pracy okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Ponadto urlop bezpłatny udzielany na czas ferii młodocianego należy odróżnić od urlopu bezpłatnego uregulowanego w art. 174 Kodeksu pracy, to jest urlopu bezpłatnego udzielanego ogółowi zatrudnionych. Zatem pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego młodocianemu, który złożył wniosek w oparciu o art. 205 § 4 Kodeksu pracy. Wówczas taki urlop bezpłatny jest wliczany do stażu pracy. Ponadto uczeń może starać się również o urlop bezpłatny na zasadach ogólnych (art. 174 Kodeksu pracy), wówczas pracodawca nie ma obowiązku zgodzić się na jego udzielenie, a młodociany nie będzie miał w związku z tym roszczenia do pracodawcy. Warto jednak zaznaczyć, że okres urlopu bezpłatnego udzielonego na zasadzie art. 174 Kodeksu pracy nie jest wliczany do stażu pracy.
Urlop wypoczynkowy a staż pracy
W przypadku podjęcia przez młodocianego pracownika kolejnych prac, w kolejnych miesiącach czy latach, okresy te będą zaliczone do stażu pracy zgodnie z art. 154 Kodeksu pracy. Zatem wliczone powinny być wszystkie okresy poprzedniego zatrudnienia niezależnie od przerwy w zatrudnieniu czy z uwagi na powód ustania stosunku pracy. Warto dodać, że po ukończeniu pierwszego roku pracy przez pracującego ucznia, który pozostaje nadal w zatrudnieniu, nabywa on prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego. Wynika to z ogólnej zasady wynikającej z art. 153 § 2 Kodeksu pracy, według której „prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym”. Wymiar kolejnego urlopu nabywanego z dniem 1 stycznia każdego roku wynosi 26 dni roboczych, do czasu ukończenia przez pracującego ucznia 18 lat. W sytuacji, w której młodociany nabywa prawo do urlopu z 1 stycznia, ale jeszcze przed ukończeniem 18 lat, dopiero po formalnym ukończeniu pełnoletności nabywa uprawnienie do urlopu wypoczynkowego w liczbie 20 dni roboczych. Warto wskazać, że w sytuacji, w której pracujący uczeń osiąga pełnoletność przed upływem pierwszego roku pracy, wymiar jego urlopu będzie ustalany zgodnie z art. 154 Kodeksu pracy.
Przykład 2.
Krzysztof Nowak - pracujący uczeń - urodzony 25 października 2007 r. podjął zatrudnienie 1 września 2023 r. Młodociany nabędzie uprawnienie do pierwszego urlopu w liczbie 12 dni roboczych 29 lutego 2024 r., natomiast 31 sierpnia 2024 r. będzie miał uprawnienie do 26 dni urlopu. Ponadto 1 stycznia 2025 r. nabędzie prawo do 20 dni urlopu z uwagi na uzyskanie pełnoletności w tym roku.
Konkludując, młodociany pracownik może nabyć w pierwszym roku pracy 38 dni urlopowych (12 dni i 20/26 dni). Pracodawca jest obowiązany udzielić pracującemu uczniowi urlopu zaliczkowego na czas ferii zimowych. Ponadto pracodawca udziela pracującemu uczniowi zgodnie ze stosownym wnioskiem, w okresie ferii świątecznych, bezpłatnego urlopu wypoczynkowego, który nie może przekroczyć 2 miesięcy łącznie z urlopem wypoczynkowym. Urlop bezpłatny udzielony pracującemu uczniowi podlega wliczeniu do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia urlopowe.
