Każdy człowiek charakteryzuje się innymi zdolnościami i umiejętnościami. Wrodzone talenty przydają się również w pracy. Są one określane mianem predyspozycji zawodowych, czyli skłonności do wykonywania określonego zawodu. Psycholodzy są przekonani, że nie powinno się walczyć z dominującymi cechami charakteru – skoro urodziliśmy się z umysłem analitycznym, trzeba tę umiejętność wykorzystać na swoją korzyść. Z tego powodu pracodawcy powinni wstępnie weryfikować predyspozycje zawodowe pracowników - dzięki temu możliwy stanie się dobór idealnego pracownika na dane stanowisko pracy.
Predyspozycje zawodowe pracowników według Hollanda
Twórcą koncepcji predyspozycji zawodowych był amerykański psycholog John Lewis Holland. Badacz uważał, że preferencje zawodowe danej osoby powstają pod wpływem adaptacji do wymagań środowiska, procesu internalizacji wartości oraz doświadczeń życiowych. Mówiąc prościej, predyspozycje są pochodną wrodzonych cech osobowości oraz przebiegu życia.
Według Hollanda można wyróżnić sześć typów preferencji zawodowych, a mianowicie:
- realistyczny,
- badawczy,
- artystyczny,
- społeczny,
- przedsiębiorczy,
- konwencjonalny.
Każdy człowiek posiada jeden dominujący typ preferencji zawodowych - osoba o usposobieniu artysty powinna kształcić się w tym kierunku i poszukiwać pracy adekwatnej do jej talentów i umiejętności. Dzięki temu osiągnie satysfakcję w życiu zawodowym. Może się jednak zdarzyć tak, że przeprowadzony test wykaże równie silne nasilenie kilku cech – decyzję, jaką ścieżkę kariery obrać, będzie musiała podjąć zbadana osoba. Dokonanie właściwego wyboru może być trudne, bo jednostki o różnorodnych zainteresowaniach nie będą wiedziały, na co się zdecydować. Dobrym rozwiązaniem dla takiej osoby będzie kilkakrotna zmiana wykonywanego zawodu. Spełnieniem może okazać się samo wykonywanie różnych obowiązków zawodowych.
Preferencje zawodowe powinny być badane u dzieci w wieku szkolnym. Nierzadko wybór szkoły średniej lub profilu klasy w liceum może ułatwić przebieg kariery zawodowej.
Predyspozycje zawodowe pracowników - dlaczego pracodawca powinien się nimi zainteresować?
Predyspozycje zawodowe danego pracownika powinny być ważne także dla pracodawcy. Wiedza o tym, że Kowalski jest typem społecznym, pozwala na dokonanie skutecznego przesunięcia między stanowiskami. Skoro lubi on pracować z drugim człowiekiem i zajmować się jego problemami, może zająć się obsługą posprzedażną lub objąć funkcje administracyjne w dziale HR. Z kolei badacz Nowak nie będzie czuł się dobrze, pracując w zespole. Dla niego należy wydzielić indywidualne stanowisko pracy.
Jak pracodawca może sprawdzić predyspozycje zawodowe pracowników? Po pierwsze, może go o nie zapytać. Wbrew pozorom część osób należących do pokolenia Y, które wchodzi obecnie na rynek pracy, w przeszłości miało już kontakt z psychologiem lub doradcą zawodowym. Za pomocą testu Hollanda mogły zostać zdiagnozowane ich preferencje zawodowe.
Po drugie, pracodawca może skorzystać z testu internetowego i zlecić specjaliście od HR określenie wyników badania. Takie działanie nie jest jednak aprobowane, gdyż nie posiadając odpowiednich kwalifikacji i doświadczenia samodzielnie nie można przeprowadzać i oceniać testów psychologicznych. Bardzo łatwo można dokonać niewłaściwej interpretacji wyników.
Po trzecie, pracodawca może wysłać swoich pracowników do psychologa, który w sposób obiektywny i rzetelny zweryfikuje posiadane przez nich predyspozycje zawodowe.
Test predyspozycji zawodowych powinien zostać przeprowadzony przez doświadczonego psychologa. Samodzielne przeprowadzenie badania może spowodować otrzymanie fałszywego wyniku. Tylko psycholog posiada odpowiednie kompetencje do interpretacji odpowiedzi osoby, która wypełniła test Hollanda.
Predyspozycje zawodowe pracowników i ich charakterystyka
Kiedy pracodawca dowie się, jakie predyspozycje zawodowe przejawiają jego pracownicy, powinien stworzyć im takie warunki pracy, aby mogli w 100% wykorzystywać swoje możliwości. W tym celu należy na początku zapoznać się z charakterystyką poszczególnych typów preferencji zawodowych. Zostały one przedstawione w poniższej tabeli.
| Typ preferencji zawodowych | Charakterystyka | Proponowana ścieżka kariery |
| Realistyczny | - sprawnie posługują się narzędziami,
- charakteryzują się umiejętnościami manualnymi,
- posiadają uzdolnienia sportowe,
- nie mają wysoko rozwiniętych kompetencji społecznych i oświatowych,
- nie radzą sobie z rozwiązywaniem problemów, które wymagają częstych interakcji z innymi ludźmi,
- cenią władzę oraz pieniądze,
- odbierani są jako osoby nietowarzyskie, gburowate
- cechuje ich niezależność, szczerość, bezpośredniość
| - ogrodnik,
- wizażysta,
- mechanik,
- hydraulik,
- kierowca
|
| Badawczy | - posiadają silnie rozwinięte umiejętności analityczne, zmysł obserwacji, kompetencje matematyczne oraz naukowe,
- są dociekliwe, poszukują odpowiedzi na interesujące je pytania,
- mają wysoko rozwinięte umiejętności logicznego myślenia,
- wolą pracować indywidualne, nie w grupie,
- odbierane jako osoby chłodne, racjonalne, rzeczowe
| - filozof,
- nauczyciel akademicki,
- archeolog,
- astronom,
- fizyk
|
| Artystyczny | - ciągle tworzą coś nowego,
- posiadają uzdolnienia plastyczne, językowe, muzyczne lub aktorskie,
- nie potrafią pracować w biurze,
- odbierani jako osoby ekspresyjne, niekonwencjonalne, kreatywne, spontaniczne oraz wrażliwe na otaczający ich świat,
- cechuje je intuicyjny sposób podejmowania decyzji,
- są impulsywne
| - grafik,
- iluzjonista,
- dziennikarz,
- architekt,
- kompozytor
|
| Społeczny | - posiadają wysoko rozwinięte kompetencje przywódcze, umiejętność perswazji, zdolność empatii,
- bardzo dobrze czują się, pracując z drugim człowiekiem,
- lubią pracować w zespole,
- są to osoby przyjacielskie, sympatyczne i taktowne
| - doradca,
- psycholog,
- nauczyciel,
- pedagog
|
| Przedsiębiorczy | - są nastawione na realizację postawionych celów – własnych i organizacji, w której pracują,
- odbierane są jako osoby towarzyskie, czasem agresywne i pewne siebie
- cechuje je wysoko rozwinięta umiejętność perswazji; nie mają większych oporów, by manipulować innymi w celu zaspokojenia swoich potrzeb,
- są to osoby energiczne, ekstrawertyczne, konkretne i ambitne
| - makler giełdowy,
- adwokat,
- dyrektor,
- akwizytor
|
| Konwencjonalny | - potrafią zaadaptować się do panujących warunków,
- konformiści, którzy starają się przestrzegać norm i regulaminów,
- postępują w sposób metodyczny,
- są to osoby praktyczne, dokładne oraz systematyczne,
- nie potrafią radzić sobie z problemami nieustrukturyzowanymi,
- świetnie radzą sobie z pracą z danymi,
- sprawdzają się podczas wykonywania rutynowych i powtarzalnych zadań
| - archiwista,
- statystyk,
- komornik,
- inkasent,
- portier,
- szatniarz.
|
Pracownik, który dostanie szansę wykonywania swoich obowiązków zgodnie ze swoimi predyspozycjami z pewnością będzie osiągał dużo lepsze wyniki niż ten, który będzie wykonywał pracę wbrew swoim talentom. Warto poznać swoich pracowników, aby zwiększyć efektywność i poziom zaangażowania w organizacji.
