Zakład pracy chronionej – jak go założyć i co warto o nim wiedzieć?

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 1997 Nr 123, poz. 776, t.j. Dz.U. z 2021 roku poz. 573) umożliwia tworzenie przez pracodawców zakładów pracy chronionej. Jakie warunki trzeba spełnić, by założyć zakład pracy chronionej? Jakie obowiązki, a jakie prawa wiążą się z utworzeniem zakładu pracy chronionej? Dowiesz się z poniższego artykułu.

Założenie zakładu pracy chronionej

Pracodawca prowadzący działalność gospodarczą przez okres co najmniej 12 miesięcy, zatrudniający nie mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy przez okres co najmniej 6 miesięcy, uzyskuje status pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej, jeżeli spełni dodatkowe, określone w przepisach warunki dotyczące wskaźników zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami.

Wymagany wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w zakładzie pracy chronionej wynosi:

• co najmniej 50%, a w tym co najmniej 20% ogółu zatrudnionych stanowią osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, albo
• co najmniej 30% niewidomych lub psychicznie chorych zaliczonych do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

Zakład pracy chronionej powinien spełnić wymagania dotyczące obiektów i pomieszczeń użytkowanych przez zakład pracy:

• odpowiadają przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy;
• uwzględniają potrzeby osób z niepełnosprawnościami w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniają wymagania dostępności do nich.

Zakład pracy powinien ponadto zapewnić doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne.

Spółdzielnia socjalna, powstała w wyniku przekształcenia spółdzielni inwalidów lub spółdzielni niewidomych mającej status pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej, uzyskuje status pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej, jeżeli wystąpi z wnioskiem o nadanie takiego statusu w terminie 3 miesięcy od daty wpisu tej spółdzielni do Krajowego Rejestru Sądowego.

Decyzja w sprawie statusu i wyjątki od konieczności spełnienia warunków

Decyzję w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej potwierdzającą spełnianie warunków założenia zakładu pracy chronionej wydaje wojewoda.

Wojewoda może także, w drodze decyzji, zwolnić na czas określony, nie dłużej jednak niż na 6 miesięcy, prowadzącego zakład pracy chronionej od spełnienia warunku zatrudnienia co najmniej 50% osób z niepełnosprawnościami, a w tym co najmniej 20% ogółu zatrudnionych stanowią osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, jeżeli:

• zatrudnia co najmniej 60% osób z niepełnosprawnościami, oraz
• właściwy powiatowy urząd pracy nie może skierować wymaganej liczby osób z niepełnosprawnościami zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, posiadających odpowiednie kwalifikacje zawodowe lub nadających się do przekwalifikowania.

Ponadto wojewoda może, w drodze decyzji, zwolnić z obowiązku prowadzenia działalności gospodarczej przez okres 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o przyznanie statusu zakładu pracy chronionej lub z obowiązku utrzymywania wskaźników zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami w okresie 6 miesięcy poprzedzających dzień złożenia wniosku o przyznanie statusu zakładu pracy chronionej pracodawcę, który:

• przejął wraz ze wszystkimi pracownikami zakład pracy chronionej w upadłości lub w likwidacji bądź zagrożony likwidacją albo upadłością, z wyłączeniem przejęcia dokonanego na podstawie Kodeksu spółek handlowych lub Ustawy z dnia 16 września 1982 roku – Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2020 roku poz. 275, 568, 695, 875 i 2320);
• przejął pracowników zakładu pracy chronionej w związku z podziałem lub nabyciem tego zakładu bądź jego części albo w wyniku zmiany formy organizacyjno-prawnej zakładu pracy chronionej prowadzonego przez osobę fizyczną;
• przejął w drodze darowizny od osoby należącej w stosunku do niego do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn zakład pracy chronionej prowadzony przez 1 lub więcej osób fizycznych.

Należy jednocześnie zauważyć, że wojewoda może wydać ww. decyzję o zwolnieniu z konieczności spełnienia warunków, wyłącznie w przypadku gdy pracodawca:

• utrzyma w zatrudnieniu przejętych pracowników z niepełnosprawnościami zakładu pracy chronionej w okresie roku od dnia wydania decyzji, oraz
• spełnia pozostałe warunki w dniu wystąpienia z wnioskiem o przyznanie statusu zakładu pracy chronionej lub udokumentowania przejęcia zakładu.

Jakie zwolnienia dotyczą prowadzącego zakład pracy chronionej?

Prowadzący zakład pracy chronionej spełniający warunek zatrudnienia co najmniej 30% osób z niepełnosprawnościami, niewidomych lub psychicznie chorych zaliczonych do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, w stosunku do tego zakładu jest zwolniony z:

• podatków (z zastrzeżeniem wyjątków wymienionych poniżej), z tym że z podatków od nieruchomości, rolnego i leśnego – jest zwolniony na zasadach określonych w przepisach odrębnych, a z podatku od czynności cywilnoprawnych – jest zwolniony, tylko jeżeli czynność przez niego dokonana pozostaje w bezpośrednim związku z prowadzeniem zakładu;
• opłat, z wyjątkiem opłaty skarbowej i opłat o charakterze sankcyjnym.

Zwolnienie z podatków, o których wyżej mowa nie dotyczy jednak:

• podatku od gier,
• podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego,
• cła,
• podatków dochodowych,
• podatku od środków transportowych.

Należy mieć jednak na uwadze, że prowadzący ww. zakład pracy chronionej zobowiązany jest przekazać środki uzyskane z tytułu zwolnień na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych – w wysokości 10% oraz zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych – w wysokości 90%.

Dofinansowanie z PFRON

Pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej może, na wniosek, otrzymać ze środków Funduszu:

• dofinansowanie w wysokości do 50% oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych pod warunkiem wykorzystania tych kredytów na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób z niepełnosprawnościami;
• zwrot kosztów budowy lub przebudowy związanej z modernizacją obiektów i pomieszczeń zakładu, transportowych, administracyjnych.

Zwrot kosztów dotyczy wyłącznie dodatkowych kosztów pracodawcy wynikających z zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami i może być przyznany pracodawcy prowadzącemu zakład pracy chronionej, u którego wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami wynosi co najmniej 50%.