Zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością wiąże się dla przedsiębiorcy z obowiązkiem spełniania pewnych warunków. W przypadku kiedy pracownik niepełnosprawny otrzymuje orzeczenie o niepełnosprawności tylko na określony czas, pracodawca musi pamiętać, że upływ orzeczenia o niepełnosprawności wiąże się z pewnymi konsekwencji. O czym nie należy zapominać? Z czym wiąże się koniec orzeczenia o niepełnosprawności? Wyjaśniamy w artykule!
Niepełnosprawność – postępowania orzecznicze
Zgodnie z ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Występują trzy stopnie niepełnosprawności:
- znaczny – osoba jest niezdolna do pracy zarobkowej lub potrzebuje przystosowanego stanowiska pracy do swojego schorzenia, wymaga opieki i jest osobą zależną;
- umiarkowany – osoba jest niezdolna do pracy zarobkowej albo potrzebuje przystosowania stanowiska pracy;
- lekki – osoba ma duże ograniczenia w funkcjonowaniu, ma problemy w wykonywaniu bieżących czynności i potrzebuje urządzeń, które pomagają jej na co dzień, np. protezy, implantu.
O wydaniu orzeczenia decydują:
- powiatowe/miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako pierwsza instancja;
- wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako druga instancja.
Organy te prowadzą postępowanie orzecznicze oraz wydają decyzje w tym zakresie. Co ważne, stopień niepełnosprawności osoby zainteresowanej orzeka się na czas określony lub na stałe. Decydujące jest, czy osoba składająca wniosek rokuje poprawę funkcjonowania. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydaje się osobie, która ukończyła 16. rok życia.
Niepełnosprawny pracownik
Pracownik, który posiada stopień niepełnosprawności i przedstawi go pracodawcy, ma prawo do dodatkowych przywilejów. Najważniejsze z nich dotyczą czasu pracy:
- osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych (wyjątkiem jest zatrudnienie przy pilnowaniu);
- niepełnosprawny pracownik dodatkowo otrzymuje kolejną 15-minutową przerwę, którą może wykorzystać na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek;
- czas pracy osoby zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo;
- osoba niepełnosprawna zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności otrzymuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym;
- osoba posiadająca orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w przypadku turnusu rehabilitacyjnego lub w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających.
Oprócz przywilejów pracowniczych osoba niepełnosprawna otrzymuje również szereg ulg socjalnych i opiekuńczych, np. pomoc przy robieniu zakupów i załatwianiu spraw urzędowych, sprzątanie, gotowanie lub też może skorzystać z ulg podatkowych i licznych dofinansowań.
Upływ oświadczenia
Orzeczenia o niepełnosprawności są wydawane na czas nieokreślony lub czas oznaczony. W przypadku kiedy pracownikowi skończyło się orzeczenie o niepełnosprawności, wówczas od dnia następnego po tym terminie powinien być on traktowany na tych samych zasadach jak pozostali pracownicy. Tym samym pracodawca powinien:
- wyrejestrować pracownika ze starym kodem ubezpieczenia, a następnie zarejestrować go z nowym kodem ubezpieczenia;
- pamiętać, że pracownik zachowuje prawo do niewykorzystanego urlopu dodatkowego, ale nie nabywa już kolejnych;
- pamiętać, że pracownik od dnia następnego po zakończonym orzeczeniu może wykonywać pracę w takim samym zakresie czasowym jak inni pracownicy, w tym również pracować w nocy i w godzinach nadliczbowych (chyba że z innych powodów jest to niemożliwe);
- pamiętać, że pracownika nie należy już wliczać do stanu zatrudnienia jako osoby niepełnosprawnej – przez co trzeba liczyć się ze zwiększeniem wpłat do PFRON.
Przykład 1.
Pracodawca zatrudnia pracownika z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Orzeczenie było wydane na czas określony do 31 marca 2024 roku. Komisja orzekła, że nie będzie kontynuacji orzeczenia, pracownika należy więc wyrejestrować z datą 1 kwietnia i zarejestrować na nowo na druku ZUA bez oznaczenia stopnia niepełnosprawności.
Sytuacja wydaje się klarowna w przypadku, kiedy nastąpił koniec orzeczenia i pracownik nie odwołuje się od decyzji. Bywają jednak sytuacje, że proces rozstrzygający przedłuża się i wówczas należy zadecydować, w jaki sposób rozliczyć pracownika.
Koniec orzeczenia o niepełnosprawności – odwołanie pracownika
Bardzo często zdarzają się sytuacje, że pomimo negatywnej decyzji dotyczącej kontynuacji orzeczenia o niepełnosprawności pracownik odwołuje się od niej. Czas pracy pomiędzy kolejnymi orzeczeniami o niepełnosprawności powinien być jednak wyliczony na podstawie ostatniej decyzji organu.
Przykład 2.
Orzeczenie pracownika o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wygasło 18 marca 2024 roku. Pracownik złożył wniosek o uzyskanie kolejnego orzeczenia 19 marca. Od tego też dnia wykonuje pracę po 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. 25 maja pracownik przedłożył orzeczenie, że jest niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym. Pracodawca ma więc obowiązek ponownie zaliczyć go do do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych od dnia złożenia wniosku, ponadto powinien wypłacić pracownikowi nadgodziny za pracę powyżej 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo wykonywanej w okresie od 19 marca.
Co do zasady w okresie między utratą ważności poprzedniego i wydaniem nowego orzeczenia osoba ta nie posiada statusu osoby niepełnosprawnej, a zatem powinna być traktowana jak pracownik pełnosprawny zarówno w aspekcie czasu pracy, jak i innych przywilejów, np. urlopowych.
Podsumowanie – koniec orzeczenia o niepełnosprawności
Koniec orzeczenia o niepełnosprawności wiąże się dla pracodawcy z kilkoma obowiązkami. Przede wszystkim pracownik od dnia następnego po upływie orzeczenia powinien być traktowany jak każdy inny, czyli może wykonywać pracę w takim samym zakresie czasowym jak inni pracownicy, w tym również pracować w nocy i w godzinach nadliczbowych. Epidemia koronawirusa i przepisy ustawy antykryzysowej wprowadziły jednak zasadę ciągłości ważności orzeczeń o niepełnosprawności do upływu 60. dnia od dnia odwołania epidemii – konieczne jest jednak złożenie samego wniosku, aby wydłużenie nastąpiło z mocy prawa.
