Czy pracodawca ma obowiązek zapewnić środki ochrony indywidualnej?

Obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy zawsze spoczywa na zatrudniającym. Pracodawca musi przygotować każdemu zatrudnionemu odpowiednie warunki pracy, tak by dbać o jego zdrowie i życie. Pracodawca ma obowiązek zapewnić w szczególności środki ochrony indywidualnej. W artykule wyjaśniamy szczegóły!

Podstawowe obowiązki pracodawcy

Każda zawarta umowa o pracę rodzi określone obowiązki i prawa zarówno po stronie pracownika, jak i pracodawcy. Kodeks pracy wyraźnie określa, że zatrudniający jest zobowiązany w szczególności:

• zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami;
• organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy;
• organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i w ustalonym z góry tempie;
• przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy;
• zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
• terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie;
• ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych;
• stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe lub szkoły wyższej warunki sprzyjające przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy;
• zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników;
• stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy;
• prowadzić i przechowywać w postaci papierowej lub elektronicznej dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników;
• przechowywać dokumentację pracowniczą w sposób gwarantujący zachowanie jej poufności, integralności, kompletności oraz dostępności, w warunkach niegrożących uszkodzeniem lub zniszczeniem przez okres zatrudnienia, a także przez okres 10 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym stosunek pracy uległ rozwiązaniu lub wygasł, chyba że odrębne przepisy przewidują dłuższy okres przechowywania dokumentacji pracowniczej;
• wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

Jednym z podstawowych obowiązków każdego pracodawcy jest zapewnienie pracownikom środków ochrony indywidualnej, do której zaliczyć możemy specjalne obuwie, strój, okulary, maseczki lub czepki ochronne.

Środki ochrony indywidualnej

W rzeczywistości lista środków ochrony indywidualnej jest bardzo szeroka. O tym, czego może żądać dany pracownik, decyduje tak naprawdę rodzaj i charakter wykonywanych przez niego czynności. Przykładowo, praca związana z kontaktem z pożywieniem będzie wymagała stosowania czepków ochronnych, rękawic i specjalnych ubrań, z kolei wielogodzinna praca przed komputerem wiąże się z koniecznością używania specjalnych okularów z filtrami niebieskiego światła. Do najczęściej wykorzystywanych środków ochronnych należą jednak obuwie robocze i specjalne stroje pracownicze.

Niezależnie od rodzaju środków ochronnych, każdy pracodawca jest zobowiązany do ich udostępnienia wszystkim zatrudnionym, którzy narażeni są na utratę zdrowia lub życia w ramach wykonywanych czynności zawodowych.

Zgodnie z treścią art. 237⁶ Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.

Jakiekolwiek środki ochrony indywidualnej muszą być udostępniane przez zatrudniającego całkowicie za darmo – pracownik nie może ponosić w tym zakresie żadnych kosztów (nawet częściowych).

Praca bez środków ochrony indywidualnej

Zapewnienie pracownikowi środków ochronnych jest podstawowym obowiązkiem zatrudniającego. W praktyce oznacza to, że przełożony nie może dopuścić do pracy żadnej osoby, która nie korzysta z elementów ochronnych – w przeciwnym razie poważnie narusza regulacje zawarte w Kodeksie pracy.

Brak udostępnienia środków ochrony indywidualnej lub wydanie pozwolenia na pracę bez takich elementów uzasadnia kontrole ze strony Inspekcji Pracy. Zatrudniony pozbawiony ochrony może odmówić wykonywania swoich obowiązków i zgłosić sprawę właściwym urzędom. Odmowa wykonywania pracy nie może być w tym przypadku traktowana jako naruszenie obowiązków pracowniczych – z tego powodu pracownik nie może być zwolniony z pracy.

Co nie należy do środków ochrony indywidualnej?

Ustawodawca przewidział, że nie wszystkie przedmioty oferowane pracownikowi mogą być uznawane za środki ochrony indywidualnej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami Rozporządzenia Ministra Polityki i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy do środków ochrony indywidualnej nie zalicza się:

• zwykłej odzieży roboczej i mundurów, które nie są specjalnie przeznaczone do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika;
• środków ochrony indywidualnej używanych przez wojsko, Policję i inne służby utrzymania porządku publicznego;
• wyposażenia stosowanego przez służby pierwszej pomocy i ratownicze;
• środków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów Prawa o ruchu drogowym;
• wyposażenia sportowego;
• środków służących do samoobrony lub do odstraszania;
• przenośnych urządzeń do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i naruszania porządku publicznego.

Podsumowanie

Obowiązek dostarczenia środków ochrony indywidualnej każdorazowo spoczywa na pracodawcy. Środki te mają za zadanie chronić życie i zdrowie zatrudnionego. Wykorzystywane są przede wszystkim przy pracach, gdzie istnieje szczególne narażenie pracownika. Pracodawca musi dostarczać takie środki na swój koszt, jeśli tego nie zrobi, zatrudniony może odmówić wykonywania swoich obowiązków i zgłosić sprawę do Inspekcji Pracy – nie grożą mu z tego tytułu żadne konsekwencje i nie można go zwolnić.