Jeżeli miałeś wypadek w pracy, który spowodował stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu, lub została u ciebie stwierdzona choroba zawodowa, możesz ubiegać się o jednorazowe odszkodowanie z ZUS-u. Wniosek taki należy złożyć za pośrednictwem płatnika składek (pracodawcy), który ma obowiązek dołączyć do niego niezbędne dokumenty i przekazać do właściwej jednostki ZUS. Chcesz wiedzieć więcej na ten temat? Przeczytaj nasz artykuł.
Kiedy przysługuje jednorazowe odszkodowanie z ZUS-u?
Jednorazowe odszkodowanie z ZUS-u przysługuje w przypadku powstania uszczerbku na zdrowiu:
- stałego – naruszenie organizmu spowodowało upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy, lub
- długotrwałego – naruszenie sprawności organizmu spowodowało upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy i mogące ulec poprawie
– który powstał w wyniku wypadku w pracy lub choroby zawodowej.
Wypadek przy pracy zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 1 Ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych to „nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą […]”.
Natomiast choroba zawodowa została określona w art. 235¹ Kodeksu pracy i jest nią choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych, „jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy zwanych »narażeniem zawodowym«”.
Dokładny wykaz chorób zawodowych można znaleźć w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z 4 września 2013 roku.
Kto może złożyć wniosek o wypłatę jednorazowego odszkodowania?
Zasady postępowania w sprawie przyznania jednorazowego odszkodowania znajdziemy w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania.
Wniosek o jednorazowe odszkodowanie może złożyć do płatnika składek (pracodawcy):
ubezpieczony (pracownik lub zleceniobiorca);
a w razie jego śmierci w wyniku wypadku w pracy lub choroby zawodowej uprawniony członek rodziny, o którym mowa w art. 13 Ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, czyli:
- małżonek;
- dziecko własne;
- dziecko drugiego małżonka;
- dziecko przysposobione;
- przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki;
- rodzeństwo;
- inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, które w dniu śmierci ubezpieczonego spełniały warunki do uzyskania renty rodzinnej;
- rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, pod warunkiem, że w dniu śmierci prowadzili z ubezpieczonym wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli przed śmiercią utrzymywał ich, lub mieli prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem bądź ugodą sądową.
Jakie dokumenty będą potrzebne w celu otrzymania jednorazowego odszkodowania?
Pracodawca po otrzymaniu wniosku o wypłatę jednorazowego odszkodowania ma obowiązek skompletowania całej potrzebnej dokumentacji w celu ustalenia uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem w pracy lub chorobą zawodową. W szczególności musi dołączyć:
- zaświadczenie o stanie zdrowia OL-9 wystawione nie wcześniej niż na miesiąc przed złożeniem wniosku;
- protokół powypadkowy;
- prawomocny wyrok sądu pracy;
- kartę wypadku;
- decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej wydaną przez państwowego inspektora sanitarnego;
- zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza prowadzącego;
- odpis aktu zgonu – w przypadku śmierci osoby, która uległa wypadkowi w pracy lub u której stwierdzono chorobę zawodową.
Wniosek wraz z dokumentacją płatnik składek przekazuje do ZUS-u po zakończeniu leczenia i rehabilitacji przez ubezpieczonego do jednostki ZUS-u właściwej ze względu na miejsce zamieszkania pracownika w celu wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS.
Po złożeniu kompletu dokumentów ZUS w ciągu 7 dni ustala termin badania ubezpieczonego, z wyjątkiem sytuacji opisanej w § 6 pkt 5 wspomnianego rozporządzenia, czyli wówczas, jeżeli dokumentacja zgromadzona w postępowaniu jest wystarczająca do wydania orzeczenia.
Lekarz orzecznik ZUS ustala stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu i wydaje orzeczenie, które określa jego stopień w procentach oraz związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.
Przykładowo utrata jednego zęba to 1% uszczerbku na zdrowiu, a utrata wzroku jednego oka to 38% uszczerbku. Szczegółowa ocena procentowa stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu stanowi załącznik do omawianego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 roku.
Ile wynosi jednorazowe odszkodowanie z ZUS-u?
Kwoty jednorazowych odszkodowań są ustalane corocznie. Od kwietnia 2023 roku do 31 marca 2024 roku przykładowe z nich wynoszą:
- 1 269,00 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
- 1 269,00 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych;
- 22 212,00 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz samodzielnej egzystencji;
- 114 231,00 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego pracownika;
- 57 115,00 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest inny członek rodziny.
Kiedy ZUS wyda decyzję w sprawie jednorazowego odszkodowania?
ZUS ma obowiązek wydać decyzję w ciągu 14 dni od dnia:
- uprawomocnienia się orzeczenia lekarza orzecznika ZUS lub otrzymania orzeczenia komisji lekarskiej;
- wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.
Jeżeli decyzja jest pozytywna, ZUS wypłaca odszkodowanie w ciągu 30 dni od jej wydania.
Od decyzji można się odwołać do sądu okręgowego – sądu pracy za pośrednictwem jednostki ZUS-u, która wydała decyzję w ciągu miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Postępowanie takie jest wolne od opłat.
Komu nie przysługuje jednorazowe odszkodowanie?
Jednorazowe odszkodowanie nie zostanie przyznane, jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przepisów BHP spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa albo jeżeli podczas wypadku pracownik był pod wpływem alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych, czym w znaczny sposób przyczynił się do spowodowania wypadku. Powyższe nie dotyczy wypadków ze skutkiem śmiertelnym.
Reasumując, o jednorazowe odszkodowanie do ZUS-u może się ubiegać ubezpieczony (pracownik lub zleceniobiorca) lub uprawnieni członkowie rodziny za pośrednictwem pracodawcy (płatnika składek), jeżeli wskutek wypadku w pracy lub choroby zawodowej doszło do stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci ubezpieczonego. To pracodawca jest zobowiązany skompletować całą potrzebną dokumentację i dostarczyć do ZUS-u, co na pewno ułatwia sprawę i nie naraża poszkodowanych wypadkiem lub chorobą zawodową na dodatkowy stres, jakim niewątpliwe może być samodzielne załatwianie formalności w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
