Wypadek przy pracy to zdarzenie, które wywołuje szereg skutków prawnych. Zgodnie z art. 3 ustęp 1. ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Wypadek w pracy powoduje również konieczność sporządzenia odpowiedniej dokumentacji. Co powinien zawierać protokół powypadkowy?
Jakie zdarzenie kwalifikuje się jako wypadek przy pracy?
Aby zdarzenie mogło zostać zakwalifikowane, jako wypadek przy pracy, musi spełniać przesłanki określone w art. 3 Ustawy. Przede wszystkim zdarzenie określone przez ten przepis nastąpiło:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
- w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w ust. 1, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Jakie są następstwa wypadku przy pracy dla pracownika?
Oprócz świadczenia z tytułu ubezpieczenia w ZUS lub roszczenia pracownika wobec pracodawcy, o odszkodowanie za utratę, lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistych, czy przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy (art. 237 § 2 kodeksu pracy), pracownikowi przysługuje do 100% wynagrodzenia podczas niezdolności do pracy (art. 92. § 1. 1) kp). Pracownikowi przysługuje również uniemożliwienie pracodawcy rozwiązania z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia, w przypadku kiedy niezdolności do pracy pracownika, jest krótsza niż 6 miesięcy, a wspomniana niezdolność była spowodowana wypadkiem przy pracy (art. 53. § 1. 1) b) kp).
Kiedy należy sporządzić protokół powypadkowy?
Protokół powypadkowy to dokument określający ustalone okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy, sporządzony przez zespół powypadkowy, który po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, sporządza protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, według wzoru ustalonego w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz. U. nr 227, poz. 2298).
"Jeżeli ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku trwa dłużej (niż 14 dni – przyp. aut.), wtedy należy podać przyczynę opóźnienia wraz z uzasadnieniem w treści protokołu powypadkowego. Protokół sporządza się w niezbędnej liczbie egzemplarzy i dołącza się do niego protokoły przesłuchania poszkodowanego i świadków a także zebrane w trakcie postępowania wyjaśniającego materiały, dokumenty, opinie lekarskie, opinie specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku, zgodnie z § 9 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1.07.2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U Nr. 105, poz 870). Protokół powypadkowy jest udostępniany również poszkodowanemu w celu zapoznania się z jego treścią. Poszkodowany, jeżeli nie zgadza się z ustaleniami zawartymi w protokole, może wnieść uwagi i zastrzeżenia.”
Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych ZUS
Wypadek w drodze do pracy i z pracy
Oprócz wypadku przy pracy, polskie prawo określa także konsekwencje tak zwanego wypadku w drodze do pracy i z pracy. Zdarzenia te definiuje przede wszystkim
art. 57b. 1. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118).
„Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.”
W przypadku wypadku w drodze do pracy lub z pracy, pracodawca nie ma obowiązku powoływania zespołu powypadkowego, jak również sporządzania protokołu powypadkowego. Zamiast tego, ustalenia dotyczące okoliczności i przyczyn wypadku w drodze do pracy lub z pracy, zamieszcza się w karcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Dla ubezpieczonych będących pracownikami, kartę sporządza pracodawca, a dla pozostałych ubezpieczonych – podmiot wymieniony w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1773, ze zm.).
Powołanie zespołu sporządzającego protokół powypadkowy, jest jednym z obowiązków pracodawcy. Pracodawca jest także zobowiązany przechowywać protokół powypadkowy przez okres 10 lat (Art. 234. § 3 kodeksu pracy).
Właściwie przygotowany protokół powypadkowy, jest także warunkiem koniecznym do otrzymania przez pracownika odszkodowania z ZUS lub od ubezpieczyciela pracodawcy. Bardzo ważna jest treść protokołu, przy czym szczegółowe przepisy prawne określają co taki protokół powinien zawierać. Przede wszystkim jednak ważne jest, żeby protokół powypadkowy zawierał informację, że do wypadku doszło w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy oraz w sposób nagły, a także informację o tym, że pracownik nie spowodował wypadku działając umyślnie lub poprzez swoje rażące niedbalstwo (wina nieumyślna). Krótko mówiąc powinien określać, że dane zdarzenie spełnia wszystkie konieczne przesłanki, żeby zakwalifikować je jako wypadek przy pracy.
Kto sporządza protokół powypadkowy?
W następstwie zakwalifikowania jakiegoś zdarzenia, jako wypadku przy pracy, pracodawca ma obowiązek powołać zespół ustalający okoliczności i przyczyny wypadku. W jego skład zgodnie z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 105, poz. 870), powinien wchodzić pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. W sytuacji, kiedy z powodu zbyt małej liczby pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy, nie jest możliwe utworzenie dwuosobowego składu zespołu powypadkowego, tworzy się zespół składający się z pracodawcy i specjalisty spoza zakładu pracy.
Co powinien zawierać protokół powypadkowy?
Protokół powypadkowy powinien zawierać przede wszystkim następujące elementy:
- wskazanie osoby pracodawcy (imię i nazwisko, NIP, REGON, PESEL, adres siedziby, numer dowodu osobistego lub innego dowodu potwierdzającego tożsamość pracodawcy oraz kod PKD);
- wskazanie z imienia i nazwiska osób wchodzących w skład zespołu powypadkowego;
- wskazanie kiedy zespół powypadkowy dokonał ustaleń dotyczących okoliczności i przyczyn wypadku;
- dokładnego wskazanie kiedy doszło do wypadku (data i godzina);
- wskazanie osoby poszkodowanego oraz jej danych;
- wskazanie osoby, która zgłosiła wypadek;
- wskazanie okoliczności wypadku;
- określenie przyczyn wypadku;
- określenie czy doszło do nieprzestrzegania przez pracodawcę przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów BHP lub innych przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia wraz ze wskazaniem odpowiednich dowodów;
- określenie czy wyłączną przyczyną wypadku, było naruszenie przez poszkodowanego pracownika przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, wraz ze wskazaniem odpowiednich dowodów;
- określenie czy pracownik w chwili wypadku pozostawał w stanie nietrzeźwości albo pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczyniających się w znacznym stopniu do wypadku przy pracy, wraz ze wskazaniem odpowiednich dowodów;
- określenie skutków wypadku;
- określenie czy wypadek był wypadkiem przy pracy, czy wypadkiem traktowanym na równi z wypadkiem przy pracy wraz z uzasadnieniem;
- określenie rodzaju wypadku;
- wnioski i wskazanie środków profilaktycznych.
Członek zespołu powypadkowego ma prawo złożyć do protokołu powypadkowego zdanie odrębne, które powinien uzasadnić. W przypadku rozbieżności zdań członków zespołu powypadkowego, o treści protokołu powypadkowego decyduje pracodawca.
Wzór protokołu powypadkowego został określony w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. (Dz.U. 2004 nr 227 poz. 2298)
W § 9. 1. Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. 2009 nr 105 poz. 870) czytamy:
„Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza - nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku - protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, zwany dalej "protokołem powypadkowym", według wzoru ustalonego przez ministra właściwego do spraw pracy na podstawie art. 237 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.”
Do protokołu powypadkowego należy dołączyć także kilka innych wymaganych dokumentów. Są to przede wszystkim:
- pisemne wyjaśnienia pracownika będącego ofiarą wypadku w miejscu pracy;
- spisane informacje pochodzące od ewentualnych świadków wypadku;
- opinia lekarza na temat rozległości obrażeń, ich przyczyn oraz skutków wypadku;
- zdjęcia z miejsca, w którym doszło do wypadku;
- inne dowody zgromadzone w sprawie wypadku;
- ewentualne zastrzeżenia poszkodowanego pracownika lub członków rodziny zmarłego pracownika co do treści protokołu powypadkowego;
- ewentualne zastrzeżenia członka zespołu powypadkowego co do treści protokołu powypadkowego.
Obowiązkiem zespołu powypadkowego, jest zapoznanie poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem. Przy czym poszkodowany:
- ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest zobowiązany pouczyć poszkodowanego;
- ma prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.
W przypadku śmierci pracownika, zespół powypadkowy zapoznaje z treścią protokołu powypadkowego członków rodziny zmarłego pracownika, oraz poucza ich o prawie do zgłaszania uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym.
