Zwolnienie od kosztów sądowych regulują przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Poprzez ten przywilej należy rozumieć sytuację, w której strona w całości bądź też w określonej przez sąd części nie musi uiszczać opłat w związku z przeprowadzonym postępowaniem. Innymi słowy, strona nie uiszcza żadnych opłat sądowych oraz nie ponosi żadnych innych wydatków. Jest to niezwykle korzystna sytuacja w przypadku osób, które mają ograniczone przychody i często nie stać ich na pokrycie kosztów sądowych.
Komu przysługuje zwolnienie od kosztów sądowych w sprawach cywilnych?
O zwolnienie z kosztów sądowych mogą wnioskować osoby, które:
1. dochodzą ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa oraz związanych z tym roszczeń;
2. dochodzą roszczeń alimentacyjnych, a także pozwany domagający się obniżenia alimentów;
3. wnoszą o uznanie postanowień umownych za niedozwolone;
4. wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (pracownicy)
a także:
5. kuratorzy wyznaczeni dla danej sprawy przez sąd orzekający lub sąd opiekuńczy
6. Prokuratorzy oraz Rzecznik Praw Obywatelskich;
7. powiatowi rzecznicy konsumentów w sprawach dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;
8. inspektorzy pracy oraz związki zawodowe w sprawach z zakresu prawa pracy;
9. strona w sprawach związanych z ochroną zdrowia psychicznego;
10. strona, która została zwolniona od kosztów sądowych przez sąd;
11. powiatowi i miejscy rzecznicy konsumentów w sprawach dotyczących ochrony indywidualnych interesów konsumenta;
12. strona dochodząca naprawienia szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego.
Zwolnienie od kosztów sądowych w części i w całości
Podmiotem dokonującym decyzji w przedmiocie zwolnieniastrony od uiszczenia kosztów przeprowadzonego postępowania jest sąd, który prowadził daną sprawę. Strona, chcąc uzyskać takie zwolnienie, powinna złożyć stosowny w tym przedmiocie wniosek do sądu wraz z oświadczeniem o jej aktualnym stanie rodzinnym, dochodach, majątku oraz źródłach utrzymania. Jeśli sąd nie uwzględni wniosku strony, a tym samym nie zgodzi się na zwolnienie jej z kosztów sądowych, strona może złożyć (bezpłatnie) zażalenie na takie postanowienie. Sąd może także jedynie częściowo zwolnić stronę od ponoszenia kosztów procesu w sytuacji, gdy strona ma możliwość ich zapłaty w części. W takim przypadku w swoim postanowieniu sąd dokona określenia zakresu zwolnienia z kosztów.
Ważną kwestię stanowi art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, mianowicie wskazuje, iż zwolnienie od kosztów sądowych nie jest równoznaczne ze zwolnieniem jej od obowiązku zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej, a zwłaszcza kosztów zastępstwa procesowego tzn. opłaty, jakiej strona przeciwna musi dokonać tytułem wynagrodzenia dla profesjonalnego pełnomocnika, który reprezentował ją w danej sprawie.
