Ustrój rozdzielności majątkowej charakteryzuje się występowaniem dwóch odrębnych majątków należących do małżonków. W związku z tym wszelkie przesunięcia pomiędzy nimi rodzą pytanie o kwestie podatkowe. W poniższym artykule zastanowimy się, jakie zobowiązania podatkowe mogą pojawić się w sytuacji, kiedy miejsce mają przelewy między małżonkami w ustroju rozdzielności majątkowej.
Przelewy między małżonkami w ustroju rozdzielności a darowizna
Na początku zastanówmy się, czy przekazywanie pomiędzy małżonkami środków na zaspokajanie potrzeb rodziny stanowić może darowiznę.
Na podstawie art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego (kc) przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku.
Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do żadnego świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę.
Jednocześnie w przypadku małżonków (niezależnie od ustroju majątkowego) należy pamiętać o obowiązkach wynikających z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (kro).
Stosownie do art. 27 kro oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Obowiązek ten – jako wynikający z przepisu powszechnie obowiązującego – powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i gaśnie z chwilą jego ustania, orzeczenia separacji lub unieważnienia. Rodzaj i zakres potrzeb, które powinny zostać zaspokojone, zależą od uzasadnionych indywidualnych okoliczności dotyczących każdego z członków rodziny.
Organ podatkowy wskazał, że sam fakt bycia współwłaścicielem rachunku bankowego, przy istniejącej rozdzielności majątkowej małżeńskiej, nie oznacza, że uprawnienie do dysponowania środkami pieniężnymi pochodzącymi z odrębnych majątków jest darowizną.
W konsekwencji brakuje podstaw do stwierdzenia, że z tytułu przelewania przez męża środków pieniężnych na wspólne konto na utrzymanie domu na gruncie podatku od spadków i darowizn powstają jakiekolwiek obowiązki podatkowe po stronie małżonki.
Należy bowiem nadmienić, że posiadanie wspólnego rachunku bankowego nie przesądza o własności środków się na nim znajdujących. Tym samym jedynie zawarcie umowy darowizny i/lub faktyczne przekazanie środków finansowych w celu wzbogacenia się wiązałoby się z koniecznością dokonania – dla celów zachowania zwolnienia z opodatkowania – zgłoszenia otrzymania darowizny przekraczającej kwotę wolną od podatku na formularzu SD-Z2.
Natomiast tak długo, jak taka umowa nie zostanie zawarta lub nie dojdzie do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, brakuje podstaw do zastosowania przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Przelewy między małżonkami w ustroju rozdzielności a podatek dochodowy
Fakt, że w analizowanym przypadku nie mamy do czynienia z darowizną, nie oznacza jednak, że nie wystąpią z tego tytułu żadne obowiązki podatkowe.
Trzeba bowiem odnieść się do treści art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy PIT, który podaje, że przepisów ustawy o podatku dochodowym nie stosuje się do świadczeń na zaspokojenie potrzeb rodziny, o których mowa w art. 27 kro, objętych wspólnością majątkową małżeńską.
Możliwość skorzystania z wyłączenia określonego w art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzależniona jest od łącznego spełnienia wszystkich zawartych w tym przepisie przesłanek, a mianowicie:
- przyznane świadczenie musi być przeznaczone na zaspokojenie potrzeb rodziny;
- potrzeby rodziny muszą być zgodne z określonymi w art. 27 kro;
- świadczenie musi być objęte wspólnością majątkową małżeńską.
W ocenie organów podatkowych w przypadku, gdy pomiędzy małżonkami występuje ustrój rozdzielności majątkowej, to otrzymane świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny podlegają opodatkowaniu podatkiem PIT jako przychód z innych źródeł (według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy PIT).
Tytułem przykładu wskażmy na uzasadnienie interpretacji wydanej przez Dyrektora KIS 23 czerwca 2020 roku (nr 0113-KDIPT2-2.4011.201.2020.3.AKU).
W piśmie tym organ podatkowy analizował przypadek, w którym mąż przekazywał żonie na jej konto osobiste środki finansowe, które miały służyć zaspokajaniu potrzeb rodziny i prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego, czyli pokryciu kosztów utrzymania wspólnie zamieszkiwanego budynku mieszkalnego, na które składają się koszty bieżące: gaz, energia elektryczna, usługi telewizji oraz internetu, koszty żywności, artykuły kosmetyczne i chemiczne, leki, odzież na potrzeby rodziny.
Małżonkowie nie byli ani po rozwodzie, ani też nie byli w stanie separacji. Posiadali rozdzielność majątkową, ale wspólne gospodarstwo domowe.
Pomimo tych okoliczności Dyrektor KIS wskazał, że w sprawie nie zachodzą przesłanki do wyłączenia z opodatkowania na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych otrzymywanego przez żonę świadczenia z tytułu zaspokajania potrzeb rodziny, ustanowiona bowiem między małżonkami rozdzielność majątkowa wyklucza istnienie pomiędzy nimi wspólności majątkowej, a zatem nie został spełniony jeden z warunków koniecznych dla skorzystania z ww. wyłączenia.
W konsekwencji uzyskiwane od męża po ustanowieniu rozdzielności majątkowej świadczenie na zaspokajanie potrzeb rodziny stanowi dla żony przychód z innych źródeł określony w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Przykład 1.
Pani Ewa i pan Tomasz są małżeństwem w ustroju rozdzielności majątkowej. Pan Tomasz co miesiąc przekazuje żonie środki na zaspokojenie bieżących potrzeb rodziny, tj. opłaty, ubrania, żywność itd. Środki wpływają na osobisty rachunek pani Ewy. Czy ma ona obowiązek rozliczenia podatku od otrzymanych kwot?
Otrzymane kwoty nie mogą zostać zakwalifikowane jako darowizny (ponieważ służą zaspokajaniu wspólnych potrzeb). Jednocześnie będą one podlegać opodatkowaniu podatkiem PIT jako przychody z innych źródeł. Pani Ewa jest zobowiązana je wykazać i rozliczyć w rocznym zeznaniu PIT-36 składanym w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Podsumowując, wskażmy, że niewielu podatników w ustroju rozdzielności majątkowej ma świadomość, iż w świetle przepisów otrzymanie środków na zaspokojenie potrzeb rodziny stanowi przychód z innych źródeł podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym, który należy wykazać w zeznaniu podatkowym o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) składanym za rok, w którym nastąpiła jego wypłata na zasadach ogólnych według skali podatkowej zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy PIT.
