Każdy dłużnik ma prawo skorzystać z instytucji przedawnienia roszczeń i zwolnić się z obowiązku spłaty należnych wierzytelności. Może to nastąpić tylko i wyłącznie wtedy, gdy wierzyciel sam nie dochodzi przysługujących mu roszczeń przez określony przepisami czas.
Przedawnienie roszczeń to bardzo specyficzna instytucja, której celem jest uregulowanie realnych stosunków prawnych miedzy wierzycielem a dłużnikiem, poprzez zwolnienie dłużnika z obowiązku spełnienia zobowiązań, których wierzyciel i tak sam nie dochodzi. Zgodnie z definicją zawartą w art. 117 § 2 Kodeksu cywilnego po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia, przy czym zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Terminy przedawnienia roszczeń
Roszczenie przedawnione wciąż istnieje, ale przekształca się w tzw. "roszczenie niezupełne", które cechuje się tym, że nie może być przymusowo egzekwowane. Ogólny czas, po którym staje się to możliwe, to 10 lat liczonych od dnia, w którym powstał obowiązek wykonalności. Jednak ze względu na różne rodzaje zobowiązań finansowych czas przedawnienia roszczeń, dla niektórych z nich, został ustawowo skrócony do następujących terminów:
- dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz dla roszczeń okresowych, przedawnienie następuje po okresie 3 lat, licząc od dnia, w którym zobowiązanie stało się wymagalne;
- dla roszczeń z tytułu weksli, przedawnienie następuje po okresie 3 lat (dla wystawcy weksla własnego) i 1 roku (dla indosantów), licząc od dnia płatności lub od dnia protestu;
- dla roszczeń przedsiębiorcy z tytułu powstałej sprzedaży, przedawnienie następuje po okresie 2 lat, licząc od dnia, w którym zobowiązanie stało się wymagalne;
- dla roszczeń z tytułu umowy o dzieło, przedawnienie następuje po okresie 2 lat, licząc od dnia, w którym nastąpiło oddanie dzieła lub w którym powinno nastąpić oddanie dzieła;
- dla roszczeń z tytułu umowy przewozu osób lub mienia, przedawnienie następuje po okresie 1 roku, licząc od dnia, w którym zobowiązanie stało się wymagalne lub od dnia, w którym nastąpił bądź miał nastąpić przewóz;
- dla roszczeń wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie uszkodzonych rzeczy, jak również dla roszczeń najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na użytkowane rzeczy, przedawnienie następuje po okresie 1 roku, licząc od dnia, w którym zwrócone zostały dane rzeczy;
- dla roszczeń z tytułu zawarcia umowy przedwstępnej, przedawnienie następuje w okresie 1 roku, licząc od dnia, kiedy miała zostać zawarta umowa właściwa;
Zgodnie z art. 119 Kodeksu cywilnego terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Dodatkowo dłużnik musi udowodnić przed sądem, że minął termin przedawnienia roszczeń. W innym przypadku, choć występuje taka okoliczność, sąd nie weźmie jej pod uwagę przy wydawaniu wyroku.
Przerwanie biegu przedawnienia roszczeń
- Przed sądem lub innym organem powołanym do rozpatrzenia spraw bądź wyegzekwowania roszczeń, poprzez złożenie pozwu lub wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji.
- Przez uznanie roszczeń przez dłużnika. Może ono nastąpić w sposób bezpośredni (poprzez oświadczenie dłużnika o istnieniu zobowiązania we wskazanej kwocie) lub w sposób pośredni ( np. prośba o rozłożenie na raty, o przedłużenie terminu spłaty).
- Przez wszczęcie mediacji.
Zawieszenie biegu przedawnienia roszczeń
Przeciwną czynnością do przerwania biegu przedawnienia roszczeń jest jego zawieszenie. Może ono nastąpić tylko i wyłącznie wtedy, gdy wierzyciel nie jest w stanie przed sądem lub innym organem powołanym do rozpatrzenia sprawy, z przyczyn nie zależnych od niego, dochodzić swoich roszczeń. Do takich sytuacji zalicza się m.in. klęski żywiołowe, rozruchy społeczne i epidemie. Bieg przedawnienia zawiesza się wtedy tylko na czas trwania istotnych przeszkód, po czym wznawia jego dalszy przebieg.
Przedawnienie długu - podsumowanie
To w gestii każdego wierzyciela leży egzekucja zaległych zobowiązań. Jeżeli robi się to w sposób nieodpowiedni lub nieskuteczny, trzeba liczyć się konsekwencjami przedawnienia roszczeń. Czasami też to dłużnicy, działając z pełną premedytacją, uchylają się od spłaty należnych zobowiązań, wykorzystując luki prawne i niewiedzę wierzycieli. Warto zatem zapoznać się z obowiązującymi przepisami i walczyć o swoje pieniądze.
