Prowadzenie działalności gospodarczej zawsze będzie wiązało się z zawieraniem różnego rodzaju umów. Czy przedsiębiorca musi jednak zachowywać ich treść w tajemnicy? Co w przypadku, gdy nastąpi ujawnienie umowy przez przedsiębiorcę innemu kontrahentowi lub osobie trzeciej?
Tajemnica umów
Na gruncie obowiązujących przepisów nie znajdziemy regulacji prawnej, która nakładałaby obowiązek zachowywania w tajemnicy wszystkich umów z samego faktu ich podpisania. Tym samym, jeśli w treści danego kontraktu nie ma wzmianki o tym, że którakolwiek ze stron jest zobowiązana do zachowania poszczególnych informacji umownych w tajemnicy, to tak naprawdę taki obowiązek nie istnieje. Zasada ta działa oczywiście w drugą stronę – jeśli strony zobowiązania wprowadzą do umowy klauzulę poufności, to będzie ona skuteczna zgodnie z poczynionymi ustaleniami.
Umowa może być uznana za tajną wskutek zawarcia w jej treści odpowiedniej klauzuli – określanej mianem klauzuli poufności. Dopuszczalne jest także zawieranie odrębnych umów odnoszących się do obowiązku zachowania w tajemnicy wszystkiego, czego dowiedziały się strony o sobie nawzajem podczas prowadzonych negocjacji, i to nawet wtedy, gdy ostatecznie nie doszło do zawarcia żadnego kontraktu. Końcowy kształt takiej klauzuli jest uzależniony od woli stron. Pamiętajmy przy tym, że żaden kontrahent nie może zmusić drugiego do zachowania tajemnicy, jeśli nie zostanie to przyjęte na piśmie.
Klauzula poufności
Jeśli strony zawarły klauzulę poufności, to przedsiębiorca nie może ujawniać treści zawartej umowy przez określony czas. Dotyczy to także informacji zdobytych podczas prowadzonych negocjacji, przy czym tajemnica w tym zakresie również musi być obwarowana umową o odpowiedniej treści.
W rzeczywistości nie ma potrzeby, aby utajniać wszystkie informacje związane z daną umową, choć jest to prawnie dopuszczalne. Strony zobowiązania mogą postanowić, że tylko część informacji będzie podlegała ochronie przed ujawnieniem. Możliwe jest także wskazanie kategorii osób, które będą miały prawo wglądu do zawartej umowy i na konkretnych zasadach (np. zaufani pracownicy przedsiębiorcy). Zgodnie z treścią art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.
Skoro przepisy nakładają obowiązek wykazania, czyli udowodnienia istnienia przesłanek uznania konkretnej informacji za informację niejawną w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, to wykonawca nie może poprzestać w tym zakresie na samej argumentacji, bez przedstawienia dowodów. Ustawodawca jednak nie określił katalogu takich dowodów ani też nie sprecyzował, czego mają one dotyczyć. Powyższe należy zatem oceniać każdorazowo, w okolicznościach danej sprawy, biorąc pod uwagę treść dokonanego zastrzeżenia, a zatem na jakie okoliczności wskazuje wykonawca w swoim uzasadnieniu, jak też specyfikę działania samego wykonawcy. Ustawodawca nie wskazał w tym zakresie i nie opisał żadnych minimalnych wymagań, jakie okoliczności winien wykonawca wykazać i jakiego rodzaju dowody przedłożyć, aby zamawiający mógł pozytywnie ocenić skuteczność dokonanego zastrzeżenia.
Ujawnienie umowy przez przedsiębiorcę osobie trzeciej - konsekwencje
Jeśli przedsiębiorca nie zastrzegł ze swoim kontrahentem w umowie, że nie wolno jej ujawniać osobom trzecim, to pokazywanie jej treści komukolwiek co do zasady nie powinno rodzić negatywnych konsekwencji. Jeśli jednak w treści umowy zawarte zostały informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa drugiej strony, to ujawnienie postanowień z kontraktu może być uznane za czyn nieuczciwej konkurencji. Podobnie będzie w przypadku, gdy z treści umowy wyraźnie wynika, że przedsiębiorcy nie wolno ujawniać umowy innym osobom.
Przykład 1.
Przedsiębiorca X podpisał umowę współpracy z przedsiębiorcą Y, w jej treści znalazł się zapis wskazujący na dokładną metodę produkcji towarów firmy X oraz stosowane techniki sprzedaży, które zwiększają zyski firmowe. Mimo że w umowie nie znalazł się zakaz ujawniania jej treści osobom trzecim, to w sytuacji, gdy firma Y poda do publicznej wiadomości metody produkcji i sprzedaży firmy X, może odpowiadać jak za naruszenie zasad uczciwej konkurencji – w ten sposób dojdzie bowiem do ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa X.
Pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i wynika z nieuprawnionego dostępu, przywłaszczenia, kopiowania dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji, plików elektronicznych obejmujących te informacje lub umożliwiających wnioskowanie o ich treści. Wykorzystanie lub ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i narusza obowiązek ograniczenia ich wykorzystywania lub ujawniania wynikający z ustawy, czynności prawnej lub z innego aktu albo gdy zostało dokonane przez osobę, która pozyskała te informacje, dokonując czynu nieuczciwej konkurencji. Ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji także wówczas, gdy w chwili ich ujawnienia, wykorzystania lub pozyskania osoba wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć, że informacje zostały pozyskane bezpośrednio lub pośrednio od tego, kto wykorzystał lub ujawnił je w okolicznościach określonych powyżej.
Oprócz odpowiedzialności odszkodowawczej za ujawnienie umowy przedsiębiorstwa trzeba liczyć się także z odpowiedzialnością karną. Zgodnie bowiem z treścią art. 23 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Tej samej karze podlega, kto, uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej. Karze określonej powyżej podlega również osoba, która ujawnia lub wykorzystuje informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, z którą zapoznał się, biorąc udział w rozprawie lub w innych czynnościach postępowania sądowego dotyczącego roszczeń z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa albo przez dostęp do akt takiego postępowania, jeżeli w postępowaniu tym została wyłączona jawność rozprawy.
Ujawnienie informacji ze swojej istoty ma charakter jednorazowy (uczynienie jej znaną innej osobie). Czynienie zarzutu, że odbywać się to miało na przestrzeni lat, co niewątpliwie wpływa na stopień społecznej szkodliwości czynu i konsekwentnie karę – wymaga spięcia poszczególnych zachowań klamrą ciągłości. Instytucja czynu ciągłego wymaga jednak poczynienia stosownych ustaleń faktycznych, chociażby w optyce z góry powziętego zamiaru oraz zidentyfikowania każdego pojedynczego zachowania oraz krótkich odstępów czasu.
Co zrobić, gdy przedsiębiorca bezprawnie ujawnił treść umowy osobie trzeciej?
Jeśli jeden z kontrahentów dowiedział się, że druga strona bezprawnie ujawniła treść istniejącej pomiędzy nimi umowy, powinien zażądać od ujawniającego zaprzestania dalszych naruszeń prawa. W tym celu stosuje się najczęściej pisemne wezwanie do zaprzestania ujawniania treści zawartej umowy oraz naruszania tajemnicy przedsiębiorstwa. Poszkodowany może jednocześnie ubiegać się o zapłatę odszkodowania za dokonane naruszenie, niezależnie od tego, czy w treści umowy wpisano klauzulę poufności i kary pieniężne za jej nieprzestrzeganie.
Jeśli naruszający prawo przedsiębiorca nie zareaguje na wezwanie i w dalszym ciągu będzie ujawniał treść zawartej umowy osobom trzecim, poszkodowany ma prawo do wniesienia pozwu o zapłatę odszkodowania. Pismo procesowe należy wnieść do sądu rejonowego, gdy wartość dokonanych szkód nie przekracza kwoty 75 000 zł, do sądu okręgowego zaś, gdy wartość ta jest wyższa niż 75 000 zł. Sądem właściwym miejscowo będzie sąd położony najbliżej siedziby naruszającego lub sąd wskazany jako właściwy według treści zawartej umowy.
Podsumowując, przedsiębiorca co do zasady nie powinien ujawniać treści umowy zawartej ze swoim kontrahentem, chyba że uzyskał na to jego wyraźnie pozwolenie. W treści takiej umowy mogą bowiem znajdować się informacje będące tajemnicą przedsiębiorstwa chronioną odgórnie przez prawo. W sytuacji, gdy umowa zawiera w sobie klauzulę poufności, ujawnienie jej treści może być obwarowane dodatkowymi karami pieniężnymi.
