Korzystanie z pomocy niań przy opiece nad dziećmi staje się w Polsce coraz bardziej popularne. Co zrobić, gdy opiekunka dozna wypadku podczas wykonywania swojej pracy? Czy rodzice dziecka ponoszą wówczas jakąś odpowiedzialność? Czy wypadek niani wiąże się z jakimiś obowiązkami?
Zatrudnienie niani
Osoby sprawujące opiekę nad dziećmi mogą być tak naprawdę zatrudnione na podstawie każdej umowy – o pracę lub zlecenia. Od 2018 roku takie pracownice mogą wykonywać swoje obowiązki również na podstawie specjalnej umowy uaktywniającej, dzięki której część kosztów zatrudnienia niani jest opłacana z budżetu państwa.
Umowa zawarta z nianią gwarantuje jej posiadanie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego opłacanych do ZUS-u. Dzięki takiemu rozwiązaniu pracownica ma prawo do konkretnych świadczeń w związku z chorobą lub wypadkiem, który pojawi się podczas jej pracy.
Wypadek przy pracy
Niezależnie od formy zatrudnienia każda niania ma prawo do świadczeń finansowych w sytuacji, gdy dozna wypadku podczas wykonywania swoich obowiązków zawodowych.
Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1–5 Ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w powyższych punktach, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się taki, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Za ciężki wypadek przy pracy uważa się zdarzenie, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Co robić, gdy niania miała wypadek?
Jeśli niania doznała jakiegokolwiek uszczerbku na zdrowiu podczas wykonywania swojej pracy, w pierwszej kolejności należy udzielić jej pierwszej pomocy i zabezpieczyć miejsce zdarzenia. W praktyce może okazać się to dosyć trudne, ponieważ opieka nad dzieckiem jest najczęściej wykonywana bez obecności innych domowników – niania jest po prostu zdana tylko na siebie. W zależności od doznanego uszczerbku na zdrowiu może ona poczekać do powrotu rodziców dziecka albo zadzwonić po karetkę lub inny rodzaj pomocy. Pamiętajmy, że opiekunki posiadają ubezpieczenie zdrowotne i chorobowe, więc pomoc medyczna udzielona w ramach NFZ jest w pełni darmowa. W niektórych przypadkach nianie posiadają dodatkowe ubezpieczenie zdrowotne, więc mogą skorzystać z prywatnej opieki medycznej.
Wypadek przy pracy niania powinna zgłosić samodzielnie do właściwej jednostki ZUS-u w momencie, gdy stan zdrowia będzie jej na to pozwalał. Pamiętajmy, że opiekunki mają pełne prawo do:
zasiłku chorobowego, który przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia;
świadczenia rehabilitacyjnego.
Oba świadczenia przysługują nianiom z mocy samego prawa, nawet wtedy, gdy pracownica nie chciała być objęta ubezpieczeniem wypadkowym. Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne przysługują w 100% podstawy ich wymiaru.
Przykład 1.
Czy niania zatrudniona na podstawie umowy zlecenia zawartej na okres 6 miesięcy ma prawo do zasiłku chorobowego, gdy doznała wypadku podczas opieki nad dzieckiem?
Tak, ponieważ czas trwania umowy oraz jej rodzaj nie mają znaczenia, jeśli chodzi o obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe przysługujące każdej niani. Aby zasiłek chorobowy został opiekunce wypłacony, niezbędne jest, by w chwili wypadku podlegała ona pod ubezpieczenie wypadkowe, tj. wiązała ją jeszcze umowa zlecenie.
Przykład 2.
Czy niania, która doznała wypadku dwa dni po zakończeniu obowiązywania jej umowy o pracę, ma prawo do jakiegokolwiek świadczenia z tytułu ubezpieczenia wypadkowego?
Nie, ponieważ w chwili doznania wypadku nie posiadała aktywnego ubezpieczenia. Nawet w sytuacji gdy niania doznała wypadku podczas sprawowania opieki nad dzieckiem, brak umowy, która byłaby zgłoszona w tym czasie do ZUS-u, powoduje, że pracownicy nie przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego.
Zgłoszenie wypadku niani do ZUS-u
Niania, która chce uzyskać świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego, musi złożyć do ZUS-u odpowiednie dokumenty – są one zróżnicowane w zależności od tego, czy wnioskujemy o zasiłek chorobowy, czy też świadczenie rehabilitacyjne. Oczywiście komplet dokumentów składa w jej mieniu zatrudniający rodzic.
W przypadku zasiłku chorobowego należy złożyć:
druk ZUS Z-3a;
zaświadczenie lekarskie wystawione na druku ZUS ZLA, które niania przekazała zatrudniającemu nie później niż w ciągu 7 dni od daty jego otrzymania. Niedotrzymanie przez nianię powyższego terminu wiąże się z obniżeniem wysokości zasiłku o 25%.
W przypadku świadczenia rehabilitacyjnego trzeba złożyć:
druk ZNp-7 wypełniony przez nianię;
zaświadczenie o stanie zdrowia na druku OL-9 (wypełnione przez nianię lub jej lekarza);
kartę wypadku przy pracy.
Po otrzymaniu ww. dokumentów ZUS przystąpi do rozpatrzenia sprawy i wyda odpowiednią decyzję w przedmiocie przyznania albo odmowy przyznania wnioskowanego świadczenia. Jeśli decyzja będzie odmowna, wówczas przysługuje prawo do wniesienia odwołania.
Wypadek niani w drodze do pracy i z pracy
Czasami zdarza się, że nianie ulegną wypadkowi podczas drogi do swojej pracy lub w czasie powrotu z pracy do domu. Ustawodawca przyjął, że w takich okolicznościach opiekunki nie mają prawa do żadnego świadczenia z tytułu ubezpieczenia wypadkowego (nie otrzymają ani świadczenia rehabilitacyjnego, ani zasiłku chorobowego).
Jeżeli jednak niania jest objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, wówczas może wnioskować o przyznanie jej zasiłku chorobowego z tego tytułu – jest to inny rodzaj zasiłku niż zasiłek chorobowy pojawiający się przy wypadku niani podczas realizowania pracy.
Przykład 3.
Niania uległa poważnemu wypadkowi w drodze do pracy – złamała nogę i konieczna będzie kilkumiesięczna rehabilitacja. Czy w takiej sytuacji niania ma prawo do jakiegokolwiek świadczenia z tytułu ubezpieczenia wypadkowego?
Tak, jeśli podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu wypadku w drodze do pracy i z pracy. Jeżeli natomiast opiekunka nie posiadała takiego dodatkowego ubezpieczenia, lecz tylko obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe z tytułu świadczenia pracy, wówczas nie ma prawa do żadnych świadczeń wypadkowych.
Podsumowanie - wypadek niani
Niania podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu bez względu na podstawę swojego zatrudnienia. Uzyskanie świadczenia z tego ubezpieczenia jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy opiekunka doznała wypadku w trakcie wykonywania pracy i gdy związana była umową. Jeśli do wypadku dojdzie w drodze do pracy lub z pracy, to świadczenie chorobowe będzie przysługiwało, tylko gdy niania była objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.
