Zbycie przedsiębiorstwa a VAT i PIT

W rzeczywistości gospodarczej możemy się spotkać ze zbyciem przedsiębiorstwa. Taka czynność rodzi określone konsekwencje podatkowe. Należy odrębnie rozważyć ją z punktu widzenia opodatkowania podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zbycie przedsiębiorstwa na gruncie podatku VAT

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Oznacza to, że na gruncie podatku VAT sprzedaż przedsiębiorstwa ma charakter neutralny. Nie jest ona dokumentowana fakturą. 

W celu rozstrzygnięcia, co oznacza termin „przedsiębiorstwo”, posłużymy się przepisami Kodeksu cywilnego (kc). Ustawa o podatku od towarów i usług nie zawiera definicji przedsiębiorstwa, należy zatem przyjąć, że na potrzeby stosowania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług posługiwać się trzeba definicją przedsiębiorstwa zawartą w Kodeksie cywilnym.

Aby czynność zbycia przedsiębiorstwa nie była opodatkowana podatkiem od towarów i usług, przedmiot zbycia musi spełniać definicję przedsiębiorstwa w rozumieniu Kodeksu cywilnego. W definicji przedsiębiorstwa wyszczególniony został katalog składników przedsiębiorstwa, jednak nie jest on zamknięty, ma jedynie charakter przykładowy. Aby uznać określony zespół składników materialnych i niematerialnych za przedsiębiorstwo, nie musi on obejmować wszystkich wyliczonych wyżej składników. O przedsiębiorstwie możemy bowiem mówić wtedy, gdy istnieje funkcjonalny i organizacyjny związek pomiędzy poszczególnymi niematerialnymi i materialnymi składnikami przedsiębiorstwa, decydujący o samodzielnej realizacji celów gospodarczych; składniki te pozostają ze sobą we wzajemnych relacjach w ten sposób, aby można mówić o nich jako o zespole, a nie o zbiorze pewnych elementów.

Brak opodatkowania podatkiem VAT zbycia przedsiębiorstwa jest uzależniony także od kontynuowania prowadzenia działalności gospodarczej przez jego nabywcę. Nie mamy do czynienia ze zbyciem przedsiębiorstwa, jeżeli nabywca kontynuuje prowadzenie działalności; dochodzi wówczas do zbycia składników majątkowych, towarów czy zapasów.

Zakres i skala prowadzenia działalności gospodarczej przez nabywcę przedsiębiorstwa nie muszą być tożsame z dotychczasowym zakresem i skalą tej działalności, aby można było nie opodatkowywać czynności zbycia przedsiębiorstwa podatkiem VAT. Istotne jest zachowanie przeznaczenia nabywanego zespołu składników majątkowych. Zakwalifikowanie danej czynności jako zbycia przedsiębiorstwa nie jest determinowane natychmiastowym rozpoczęciem działalności gospodarczej przez nabywcę w zakresie nabytego przedsiębiorstwa.

Zbycie przedsiębiorstwa na gruncie podatku VAT – interpretacja indywidualna

Interpretacja indywidualna (sygn. ITPP2/4512-575/16-2/AP) z 4 listopada 2016 roku została wydana przez Izbę Skarbową w Bydgoszczy w zakresie braku opodatkowania VAT czynności zbycia przedsiębiorstwa.

Wnioskodawca będący osobą fizyczną prowadzący działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o PIT i VAT zamierza dokonać sprzedaży przedsiębiorstwa. Przedmiotem sprzedaży ma być całe przedsiębiorstwo w rozumieniu ustawy – Kodeks cywilny, art. 55(1). W skład przedsiębiorstwa wchodzą ruchomości, środki pieniężne, nieruchomość. Sprzedażą objęta jest całość prowadzonego przedsiębiorstwa. Wnioskodawca zadał pytanie, czy w związku z planowaną transakcją zaistnieje konieczność zapłaty podatku VAT.

Organ podatkowy zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy, że w tym przypadku nie powstanie obowiązek zapłaty podatku VAT, stwierdzając, co następuje:

„Zakres powyższego wyłączenia zdefiniował w wyrokach Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W wyroku z dnia 27 listopada 2003 roku sprawa C-497/01, Zita Modes Sarl stwierdził, że celem ww. opcji jest uproszczenie rozliczeń związanych z przeniesieniem majątku przedsiębiorstwa lub jego części, bądź wniesieniem ich aportem. W wyroku tym przyjęto, że jeżeli państwo członkowskie wprowadziło do swojego systemu VAT opcję zawartą w pierwszym zdaniu art. 5 ust. 8 Szóstej Dyrektywy uznając, że w przypadku wydania całości majątku nie ma miejsca dostawa towarów w rozumieniu regulacji VAT, to zasada ta ma zastosowanie – nie wyłączając możliwości ograniczenia jej stosowania do okoliczności zawartych w zdaniu drugim tego samego paragrafu – do każdego wydania przedsiębiorstwa lub samodzielnej części przedsiębiorstwa, włączając składniki materialne i niematerialne, które łącznie stanowią przedsiębiorstwo lub część przedsiębiorstwa, mogącego samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą. Nabywca musi jednak wyrazić zamiar dalszego prowadzenia nabytego przedsiębiorstwa lub jego części, a nie jego bezpośredniej likwidacji i sprzedaży zapasów. TSUE wskazał, że biorąc pod uwagę cel dyrektywy, pojęcia w niej użyte powinny być interpretowane w sposób jednolity i niezależny (autonomiczny), uwzględniając kontekst i cel regulacji. W wyroku tym, dokonując wykładni funkcjonalnej art. 5 ust. 8 Szóstej Dyrektywy, TSUE uznał, że celem wyłączenia zbycia przedsiębiorstwa z opodatkowania jest zapewnienie neutralności podatkowej takiej czynności, która obciążając stronę istotnym zobowiązaniem podatkowym i tak rodziłaby prawo do odliczenia lub zwrotu podatku naliczonego. Trybunał podkreślił, że przeniesienie, o jakim mowa w art. 19 Dyrektywy 2006/112/WE, dotyczy między innymi części przedsiębiorstwa, a istotne znaczenie ma funkcjonalne powiązanie składników majątkowych umożliwiające realizację określonego zadania gospodarczego. Natomiast w wyroku C-444/10 z dnia 10 listopada 2011 roku. TSUE wywiódł, że jeżeli działalność gospodarcza tego nie wymaga, przedmiotem zbycia nie muszą być wszystkie składniki z nią związane, aby czynność ta wyłączona była z opodatkowania na podstawie art. 5 ust. 8 Szóstej Dyrektywy.

Analiza przedstawionego zdarzenia przyszłego oraz treści przywołanych przepisów prawa podatkowego prowadzi do stwierdzenia, że skoro planuje Pan dokonać transakcji zbycia przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego, czynność ta – na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy – będzie wyłączona z opodatkowania”.

Zbycie przedsiębiorstwa a PIT

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera szczególnych regulacji odnośnie do opodatkowania sprzedaży przedsiębiorstwa, dlatego czynność tę należy traktować jako sprzedaż poszczególnych składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wartość przychodu stanowi suma poszczególnych elementów wchodzących w skład sprzedawanego przedsiębiorstwa.

U podatnika dokonującego sprzedaży przedsiębiorstwa przychód uzyskany w związku ze sprzedażą przedsiębiorstwa należy zakwalifikować jako przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT. Za przychód z takiej działalności uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Zgodnie z art. 14 ust. 1c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za datę powstania przychodu z działalności gospodarczej uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

1. wystawienia faktury albo
2. uregulowania należności.