Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. jest jednym z podstawowych praw wspólnika spółki i nie może być wyłączona przez postanowienia umowy spółki. Udziały mogą być przedmiotem obrotu. Wspólnicy mogą swobodnie rozporządzać posiadanymi udziałami na zasadach przewidzianych prawem i statutem spółki. Jakie są konsekwencje sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z jednoosobowym wspólnikiem, a jak wygląda to w sytuacji całej spółki? Analizujemy skutki dla wspólnika i osoby prawnej.
Czym jest sprzedaż udziałów w spółce?
Sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością a sprzedaż spółki, to wbrew pozorom odmienne czynności, które wymagają podjęcia i zorganizowania oddzielnych działań. Różne są też skutki poszczególnych czynności.
Zbycie udziałów a skutki podatkowe
Udział rozumiany jako kompleks praw i obowiązków może być przenoszony na inną osobę. Zbycie udziału może być przedmiotem czynności prawnych. Ograniczenie obrotu udziałami możliwe jest w umowie spółki, jak również ograniczeniem jest obecnie forma dokonywanej czynności zbycia.
Nabycie udziałów w spółce powoduje wstąpienie (wtórne, bo udziały już istnieją) w prawa i obowiązki wspólnika albo też rozszerzenie tych praw, jeżeli udziały nabywa dotychczasowy wspólnik. Wraz z nabyciem członkostwa w spółce nabywa się prawa, ale również określone obowiązki w spółce.
Zgodnie z art. 180 ustawy Kodeks Spółek handlowych, zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Wyjaśnić przy tym trzeba, iż forma pisemna z notarialnym poświadczeniem podpisu zachowana jest zarówno wtedy, gdy podpis był złożony w obecności notariusza przy podpisywaniu umowy, jak i wtedy, gdy podpis nie był złożony w obecności notariusza, ale osoba podpisująca dokument uznała przed notariuszem podpis za własnoręczny. Jeżeli do uznania podpisu za własnoręczny doszło przed notariuszem w dacie późniejszej niż data złożenia podpisu na umowie przenoszącej udział, za datę zawarcia umowy uznać należy datę notarialnej legalizacji podpisu.
Warto zwrócić uwagę, że w umowie spółki mogą istnieć pewne ograniczenia, w zakresie sprzedaży udziałów spółki. Dla przykładu zbycie udziału, umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Jeśli tak jest wówczas, zgody udziela zarząd w formie pisemnej.
Przykład 1.
W umowie spółki z o.o. zastrzeżono, że każdorazowe zbycie udziałów wymaga zgody spółki. Wspólnik chce sprzedaż część udziałów i w związku z tym sporządził adekwatne pismo i przesłał do zarządu spółki z wnioskiem o wyrażenie zgody. W odpowiedzi, zarząd nie udzielił zgody, co więcej nie podał żadnej bez przyczyny i uzasadnienia odmowy. Co w takiej sytuacji powinien zrobić wspólnik?
Wspólnik chcąc sprzedać udziały będzie musiał złożyć do sądu rejestrowego wniosek o udzielenie zgody. Sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie, jeżeli istnieją ważne powody. Umowa zbycia udziału (udziałów) zawarta bez zezwolenia spółki (sądu) stanowi czynność bezskuteczną zarówno wobec spółki jak i w stosunkach między stronami (tak wyrok z 7 września 1993 r., sygn. akt II CRN 60/93).
W przypadku sprzedaży udziałów przez osobę prawną przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy, praw majątkowych lub świadczenia usług jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Gdyby zdarzyło się tak, że cena określona w umowie bez konkretnych powodów odbiegałby od wartości rynkowej tych rzeczy, praw lub usług, organ podatkowy ma prawo do określenia przychodu w wysokości wartości rynkowej. Zasadniczo, przychód ustala się jednakowo jak w przypadku osób fizycznych. Z tym, że dla osób prawnych zawsze będzie to przychód w rozumieniu przychodu z działalności gospodarczej.
Dodatkowo sam kupujący udziałów musi pamiętać o ciążących na nim obowiązkach, tzn. zapłacie podatku od czynności cywilno-prawnych, stawka opodatkowania wynosi 1%.
W przypadku podatku od towaru i usług (VAT) transakcja sprzedaży udziałów stanowi usługę zwolnioną na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40a ustawy o VAT. Na gruncie tego przepisu zwolnieniem zostają objęte usługi (w tym usługi pośrednictwa), których przedmiotem są udziały w spółkach oraz innych niż spółki podmiotach, jeżeli mają one osobowość prawną - z wyłączeniem usług przechowywania tych udziałów i zarządzania nimi.
Zbycie majątku spółki z o.o. i jego skutki
W przypadku wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który posiada 100% udziałów, decyzja o sprzedaży udziałów, nie jest tożsama z decyzją o sprzedaży przedsiębiorstwa jako całej spółki. Albowiem wspólnik nie ma prawa dysponować majątkiem spółki jako przedsiębiorstwem.
Przedsiębiorstwo to zespół składników materialnych i niematerialnych, który może, po wyodrębnieniu, funkcjonować w obrocie jako samodzielna struktura (zakład) gospodarcza, a nie jedynie poszczególne składniki mienia przedsiębiorstwa. To przykładowo: nieruchomości, maszyny, samochody czy patenty, prawa autorskie, oraz inne know-how.
Zgodnie z art. 228k.s.h, uchwały walnego zgromadzenia wymaga zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego. Zatem to zgromadzanie wspólników decyduje, czy może dojść do sprzedaży przedsiębiorstwa. W przypadku jednego wspólnika, on podejmuje taką decyzje, przy czym forma dokonani zbycia przedsiębiorstwa a także tego skutki są odmienne, niż w przypadku podjęcia przez wspólnika decyzji o sprzedaży udziałów.
Zbycie przedsiębiorstwa powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 751 Kodeksu cywilnego). Jeżeli zaś w skład zbywanego przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość, wówczas należy umowę sporządzić w formie aktu notarialnego. Niezachowanie odpowiedniej formy spowoduje nieważność umowy.
W sytuacji umowy sprzedaży przedsiębiorstwa, kupujący będzie musiał zapłaci podatek od czynności cywilno-prawnych. Jeżeli w umowie sprzedaży strony wyodrębnią wartość rzeczy i praw majątkowych, do których mają zastosowanie różne stawki (1% i 2%), podatek będzie należało uiścić według właściwych stawek. Jeżeli jednak w umowie sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie zostaną wyodrębnione wartości rzeczy lub praw majątkowych, do których mają zastosowanie różne stawki, to na podstawie art. 7 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, podatek będzie należało uiścić według stawki najwyższej (2%) od łącznej wartości tych rzeczy lub praw majątkowych. Opodatkowanie umowy sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa stawką 2% ma bowiem zastosowanie w przypadku, gdy cena sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa, odpowiadająca jej wartości rynkowej, ustalona jest przez strony czynności cywilnoprawnej w jednej kwocie, bez wyodrębniania wartości jej poszczególnych elementów.
W przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa pod kątem podatku dochodowego, to należy wskazać, że sprzedaż jest traktowana jak przychód z działalności biznesowej. Z tego powodu, stawka podatku dochodowego zależy od statusu podatkowego strony sprzedającej.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, Dz.U.2020.1526 t.j.
Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, Dz.U.2020.815 t.j.
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, Dz.U.2020.106 t.j.
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz.U.2020.1426 t.j
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r.o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz.U.2020.1406 t.j.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U.2020.1740 t.j.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
