Postępowanie egzekucyjne a prawa dłużnika

Celem postepowania egzekucyjnego jest wyegzekwowanie należności z majątku dłużnika na rzecz wierzyciela. Postępowanie egzekucyjne jest wszczynane na wniosek wierzyciela, w oparciu o tytuł wykonawczy zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Zazwyczaj przebieg postępowania egzekucyjnego kojarzy się z licznymi obowiązkami po stronie dłużników. Dłużnik posiada także prawa, których zarówno komornik jak i wierzyciel powinien respektować. Przyjrzyjmy się im bliżej. Część z praw dłużnika wynika z przymiotu strony w postępowaniu egzekucyjnym, inne mają charakter procesowy, a jeszcze inne wynikają z ogólnych przepisów prawa.

Prawo do informacji

Dłużnik powinien uzyskać od komornika informację o tym, że zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne, z czyjego wniosku, na jakiej podstawie – wskazanie sygnatury sprawy oraz określenie tytułu wykonawczego. W dalszej części pisma komornik powinien przekazać wiadomość o wysokości należności głównej, odsetek, kosztów sądowych i egzekucyjnych. Wysokość kosztów egzekucyjnych uzależniona jest od tego z jakiego majątku dłużnika prowadzone będzie postępowanie egzekucyjne. Szczególne obowiązki informacyjne wynikają wprost z przepisów postepowania.

Komornik zobowiązany jest doręczyć dłużnikowi obwieszczenie o licytacji najpóźniej na 3 dni przed rozpoczęciem dniem licytacji, jedynie w szczególnych przypadkach jest to możliwe przed rozpoczęciem licytacji. Dłużnik ma prawo wiedzieć o terminie opisu i oszacowania wartości majątku.

Prawo do żądania wyjaśnień

Komornik zawiadamia stronę o każdej dokonanej czynności, o której terminie nie była zawiadomiona i przy której nie była obecna, i na jej żądanie udziela wyjaśnień o stanie sprawy. Dla przejrzystości prowadzonej sprawy, w każdym piśmie kierowanym do strony komornik informuje o aktualnej wysokości należności będących przedmiotem egzekucji.

Prawo to nie wpływa na wynikające z części ogólnej Kodeksu postępowania cywilnego prawo przeglądania akt sprawy, otrzymywania odpisów lub wyciągów z tych akt.

Kierując pismo do komornika celem uzyskania wyjaśnień, należy wskazać na dane stron postępowania, dłużnika i wierzyciela, oznaczyć komornika oraz wskazać sygnaturę akt komorniczych.

Prawo do korzystania z profesjonalnej pomocy prawnej

Dłużnik także na tym etapie postępowania może być reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wówczas to on będzie podejmował czynności w imieniu dłużnika w postepowaniu egzekucyjnym, niezależnie od stopnia skomplikowania sprawy.

Zobacz też:

Prawo do ochrony dobrego imienia

Pomimo tego, że dłużnik jest zobowiązany do zapłaty na rzecz wierzyciela określonych należności, na tle których wcześniej wystąpił spór sądowy, wierzyciel, ani żadna inna osoba z tego tytułu nie ma prawa naruszeń dobrego imienia dłużnika. Jeżeli działalnie wierzyciela lub jego otoczenia doprowadzi do naruszenia dobrego imienia, czci czy prawa do prywatności. Dłużnik będzie może wystąpić do nich z żądaniem zaniechania naruszania a także innymi wynikającymi z art. 24 kodeksu cywilnego.

Postępowanie egzekucyjne - czynności procesowe

Pierwszym sposobem na obronę przed niesłuszną egzekucją jest powództwo przeciw egzekucyjne.

Celem powództwa przeciw egzekucyjnego jest pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo jego ograniczenie.

Dłużnik ma prawo nie zgadzać się z podstawą do tytułu egzekucyjnego lub dowodzić, że po wydaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiły okoliczności, wskutek których zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane.

Dzieje się tak wówczas, gdy dłużnik spełnia zobowiązanie bezpośrednio do rąk wierzyciela, a także wówczas gdy przedmiot będący podstawą do egzekucji ulega zniszczeniu bez winy dłużnika, w wyniku działania siły wyższej. Powództwo nie prowadzi do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem. W związku z tym nie jest dopuszczalna merytoryczna zmiana uprzednio wydanego prawomocnego orzeczenia. W tym postępowaniu kwestionowane są również inne niż wyrok sądowy tytułu wykonawcze, może to być np. akt notarialny. Dłużnik może również skorzystać z powództwa wówczas gdy po uprawomocnieniu się wyroku dokonał potrącenia swojej należności z należnością wierzyciela. Ponadto dopuszczalne jest również zawarcie ugody, która swą treścią odnosić się będzie do roszczeń objętych prawomocnymi orzeczeniami sądu. Wykonanie zobowiązania wynikającego z ugody, w której strony postanowiły, że świadczenie nią objęte stanowi również zaspokojenie roszczeń uwzględnionych wcześniej wydanym orzeczeniem, powoduje wygaśnięcie zobowiązania i może stanowić podstawę żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego obejmującego to orzeczenie.

Jeżeli dłużnik nie kwestionuje całej egzekucji a tylko określone czynności komornika, ma prawo do złożenia skargi na czynności komornika. Skarga ma charakter nielimitowany z tego względu, że osoba uprawniona do jej złożenia może z tego uprawnienia skorzystać każdorazowo, gdy uzna, że działalność komornika w toku postępowania jest wadliwa.

Należy dodać, że do uznania wadliwości czynności komornika nie jest konieczne ustalenie, że komornik świadomie naruszył przepisy prawne, wystarczy stwierdzenie obiektywnej nieprawidłowości tej czynności. Skargę wnosi się w terminie 7 dni od czynności do właściwego dla siedziby komornika sądu rejonowego. Ze skargą może wystąpić nie tylko dłużnik, lecz każda osoba, której prawa zostały naruszone albo zagrożone. Występujący ze skargą powinien wykazać, że posiada interes prawny w skarżeniu czynności.

Skarga może być złożona w formie formularza, a także w formie pisemnej lub ustnej do protokołu. Dłużnik w skardze może dochodzić zawieszenia postępowania w całości lub części, a także wnieść o uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, z wyjątkiem zajęcia, z zastosowaniem odpowiedniego zabezpieczenia. W wyniku postępowania wszczętego na skutek skargi na czynności komornika sąd może:

w całości lub w części uwzględnić skargę, w takim zakresie, w jakim była uzasadniona (np. uchylić wadliwą czynność komornika),
oddalić skargę, jeśli nie znajdzie w postępowaniu komornika żadnych uchybień,
odrzucić skargę, jeśli została złożona po terminie lub z innych przyczyn była niedopuszczalna (np. gdy w konkretnym przypadku przysługuje inny środek zaskarżenia).

Kodeks postępowania cywilnego w art. 829 oraz 831 wymienia cały katalog rzeczy, które niezależnie od podstawy egzekucyjnej i okoliczności sprawy wyłączone są spod egzekucji. Należą do nich między innymi ubrania i bielizna osobista, przedmioty służące do uprawiania kultu religijnego, określona ilość poszczególnych zwierząt hodowlanych oraz płodów rolnych, a także kwota w wysokości minimalnego wynagrodzenia po odliczeniu składek na ubezpieczenie i podatku. Przepisy te wprowadzają przedmiotowe ograniczenia egzekucji.

Mają one na celu zapewnienie minimalnych standardów ochrony dłużnika, nie tylko ze względów humanitarnych i społecznych, ale także ze względu na interes wierzyciela, dla którego pozbawienie dłużnika podstaw egzystencji w dalszej perspektywie nie byłoby korzystne z racji niewielkich szans wyegzekwowania wierzytelności.

Szczególne zasady określające sposób i zasady egzekucji należności z wynagrodzenia określa kodeks pracy, wskazując nie tylko kwoty wolne od potrąceń lecz także kolejność ich dochodzenia.

Inną kategorią rzeczy, które mogą być wyłączone spod egzekucji, są te stanowiące własność osoby trzeciej. Jeśli jednak znajdują się w posiadaniu samoistnym dłużnika, komornik ma prawo je zarekwirować. By uwolnić je spod egzekucji potrzebna jest interwencja właściciela – w tym celu trzeba wytoczyć powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od wszelkich czynności komorniczych. Wniosek o powództwo, o zwolnienie spod egzekucji składa się do sądu, w okręgu którego toczy się postępowanie egzekucyjne. Wytoczenie powództwa przez właściciela rzeczy powinno być dokonane w terminie 1 miesiąca od uzyskania informacji o zajęciu rzeczy. Taką informację właściciel rzeczy może uzyskać zarówno od komornika jak i od dłużnika. W momencie przekroczenia terminu, wniosek o wyłączenie spod egzekucji zostanie odrzucony, bez względu na to że dłużnik nie jest właścicielem zajętego przedmiotu. Pozew do sądu powinien zostać opłacony oraz zawierać wszystkie wymogi pisma procesowego określone w art.126 kpc.

Obowiązki dłużnika

Zdaniem podsumowania należy również wspomnieć o obowiązkach dłużnika w toku postępowania.

Dłużnik powinien pamiętać, że zabronione jest ukrywanie, niszczenie i przekazywanie majątku innym osobom w celu zabezpieczenia go przed komornikiem.

Posiada on ponadto określone obowiązki względem samego komornika, powinien udzielać informacji na temat posiadanego majątku, umożliwić mu wykonywanie obowiązków, stawiać się na jego wezwanie oraz informować o każdej zmianie zamieszkania. Względem wierzyciela dłużnik ma podstawowy obowiązek spełnienia świadczenia.