Artykuł poruszy kwestię postępowania egzekucyjnego – w pierwszej kolejności wyjaśnione zostanie, kiedy i na czyj wniosek jest wszczynana egzekucja komornicza oraz kto ją prowadzi. W dalszej części przekazana zostanie informacja o tym, z jakiego majątku dłużnika można prowadzić egzekucję, a także, czy komornik może sprawdzać, jakie są transakcje na jego rachunkach bankowych.
Kiedy jest wszczynana egzekucja komornicza?
W przypadku dysponowania prawomocnym orzeczeniem sądu, na podstawie którego ktoś ma zapłacić określoną kwotę, a nie robi tego dobrowolnie, można zgłosić do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji.
Egzekucja wszczynana jest na podstawie tytułu egzekucyjnego, który składa się z prawomocnego orzeczenia sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, którą nadaje sąd.
Te dokumenty składa się w oryginale do komornika, wraz z wnioskiem o wyegzekwowanie wskazanej kwoty.
Jeżeli dłużnik zapłacił część zaległości orzeczonej wyrokiem sądu, należy to wskazać we wniosku egzekucyjnym.
Zatem można wskazać, że egzekucja ma rację bytu w przypadku braku dobrowolnej zapłaty przez dłużnika, w stosunku do którego wierzyciel dysponuje tytułem egzekucyjnym.
Co może być tytułem egzekucyjnym?
Poza wyrokiem zaopatrzonym w klauzulę wykonalności tytułem wykonawczym może być także:
- ugoda zawarta przed sądem;
- akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;
- akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
- akt notarialny, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką bądź zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi.
Kwestie te uregulowane są w Kodeksie postępowania cywilnego. Należy pamiętać, że taki tytuł musi być zaopatrzony w klauzulę wykonalności.
Przez kogo prowadzona jest egzekucja komornicza?
Egzekucja jest prowadzona przez komornika sądowego. Komornik sądowy jest organem władzy publicznej w zakresie wykonywania czynności egzekucyjnych i zabezpieczających. Działa na podstawie kpc oraz ustawy o komornikach sądowych. Przy składaniu wniosku o egzekucję należy wybrać komornika. Nie może być on jednak dowolnie wybrany, jest to ograniczone przepisami prawa. Komornik działa w obrębie swojego rewiru, który jest oznaczony sądem rejonowym, przy którym działa. Komornika ustala się na podstawie miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika.
Przykład 1.
Pani Marta, zamieszkała w Warszawie, pożyczyła pieniądze znajomemu z Goleniowa – była to kwota 30 000 zł. Nie zwrócił jej środków, więc w tym celu wniosła sprawę do sądu oraz uzyskała wyrok zasądzający tę kwotę na jej rzecz. Dłużnik nie wykonał wyroku, dlatego też wniosek o egzekucję może skierować do właściwego komornika, do Goleniowa.
Istnieje jednak odstępstwo od tej zasady – prawo wyboru komornika. Wierzyciel może wybrać sobie komornika, nie ograniczając się do sądu rejonowego, przy którym działa, ale do obszaru właściwości sądu apelacyjnego, na którym znajduje się siedziba kancelarii komornika.
W Polsce jest 11 sądów apelacyjnych, zatem zakres działalności niektórych komorników może obejmować nawet więcej niż 1 województwo – np. komornicy w Radomiu podlegają pod sąd apelacyjny w Lublinie, a nie w Warszawie. Ci komornicy będą mogli podejmować sprawy z województwa zarówno mazowieckiego, jak i lubelskiego, zgodnie z właściwością Sądu Apelacyjnego w Lublinie.
Skorzystanie z możliwości wyboru komornika nie dotyczy jednak przypadków egzekucji z nieruchomości – jeżeli wierzyciel chce uzyskać należną mu kwotę z nieruchomości dłużnika, to musi skierować ją do komornika, który działa przy sądzie rejonowym, który jest właściwy miejscowo dla dłużnika.
Przykład 2.
Pani Marta z przykładu 1 zna komornika w Szczecinie, chciałaby zlecić mu egzekucję 30 000 zł od swojego dłużnika z Goleniowa. Może to zrobić, składając we wniosku oświadczenie o skorzystaniu z prawa wyboru komornika, ale równocześnie musi zdawać sobie sprawę, że egzekucja nie będzie mogła być prowadzona z nieruchomości, których jest właścicielem.
Z jakiego majątku dłużnika może być prowadzona egzekucja?
Egzekucja co do zasady może być prowadzona z całego majątku dłużnika.
W szczególności można ją prowadzić z:
- majątku ruchomego dłużnika (np. elektronika, sprzęty domowe, płody rolne, pojazdy);
- nieruchomości;
- praw majątkowych – akcji, obligacji, udziałów w spółkach;
- rachunków bankowych;
- nadpłat w ZUS, US;
- wynagrodzenia za pracę.
Czy egzekucja komornicza pozwala na weryfikowanie ruchów na kontach bankowych dłużnika?
Zgodnie z art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. ł bank ma obowiązek udzielić informacji stanowiących tajemnicę bankową na wniosek komornika sądowego w zakresie:
- rachunków bankowych;
- pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi;
- liczby tych rachunków lub pełnomocnictw;
- obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców
– w zakresie niezbędnym do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, postępowania zabezpieczającego oraz wykonywania innych czynności wynikających z jego ustawowych zadań.
Aby komornik ustalił te informacje, należy złożyć wniosek, odpowiednio go uzasadniając.
W takim samym tonie wypowiedział się Sąd Najwyższy wyrokiem w sprawie III CSK 53/13, wskazując, że co do zasady bank musi udzielić komornikowi takich informacji, ale nie jest zwolniony z badania zasadności wniosku.
Wszystko zależy od okoliczności sprawy – gdyby np. na koncie dłużnika było 100 000 zł, a dług opiewał na 50 000 zł, to udzielenie informacji o ruchu na koncie byłoby naruszeniem tajemnicy bankowej. Nie byłoby też konieczne, ponieważ po zajęciu rachunku bankowego komornik mógłby wypłacić tę kwotę na rachunek bankowy wierzyciela i pobrać należne mu koszty i wydatki związane z postępowaniem egzekucyjnym.
Przykład 3.
Pani Gabriela złożyła wniosek o egzekucję kwoty 8900 zł. Wynikało to z nieopłaconej przez przedsiębiorcę faktury. Komornik wszczął egzekucję, m.in. z rachunków bankowych, których było kilka. Wierzycielka złożyła wniosek o sprawdzenie stanów i obrotów na koncie, z podaniem informacji o adresatach przelewów. W takiej sytuacji komornik nie powinien uwzględnić wniosku z uwagi na to, że egzekucja nie jest bezskuteczna.
Inna sytuacja występuje wówczas, gdy egzekucja trwa jakiś czas i nie ma widoków na jej pozytywne dla wierzyciela zakończenie. W takiej sytuacji, zwłaszcza gdy egzekwowana kwota jest wysoka, zasadne jest zwrócenie się do banku lub banków o udzielenie szczegółowych informacji o rachunkach bankowych dłużnika, a także obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców.
Przykład 4.
Sonix Sp. z o.o. sp. k. złożyła wniosek o wszczęcie egzekucji kwoty 200 000 zł od dłużnika – Gratex Sp. z o.o. Komornik ustalił, że w stosunku do dłużnika toczą się liczne postępowania egzekucyjne z wniosku różnych wierzycieli. Na kontach bankowych nie było żadnych środków, a spółka nie była ujęta jako właściciel nieruchomości, pojazdów czy ruchomości. Siedziba spółki okazała się jedynie fikcyjnym biurem, a przeciwko Gratex Sp. z o.o. zostały wszczęte liczne śledztwa co do możliwości popełnienia oszustwa. W tej sytuacji zasadne jest złożenie wniosku o udzielenie informacji odnośnie do rachunków bankowych, stanów i operacji z nich wykonywanych.
Podsumowując, na podstawie powyższych uwag należy wskazać, że komornik może weryfikować ruchy na rachunkach bankowych dłużnika. Nie jest to jednak możliwość nieograniczona, a każdorazowo wniosek musi być uzasadniony stanem egzekucji i samą postawą dłużnika. W przypadku gdy wniosek byłby niezasadny, mogłoby to stanowić nawet naruszenie dóbr osobistych dłużnika. Decyzję każdorazowo podejmuje komornik prowadzący postępowanie egzekucyjne.
