Nie zawsze ogłoszenie upadłości będzie oznaczało dla przedsiębiorstwa upadłego koniec swojego funkcjonowania. Niekiedy mimo bardzo złej sytuacji finansowej firmy możliwe jest jej dalsze prowadzenie. Nie zawsze jednak chodzi o uzdrowienie jej przez samego upadłego, a bardziej o sprzedaż całości przedsiębiorstwa i przekazanie go w ręce podmiotu trzeciego, który wykorzysta je w swoim biznesie. Zanim jednak dojdzie do takiej sprzedaży, syndyk oraz sąd upadłościowy muszą przeprowadzić szereg czynności składających się na postępowanie upadłościowe. W tym czasie ważne jest, aby firma upadłego cały czas działała, ponieważ tylko w takim wypadku możliwe będzie jej dalsze realne funkcjonowanie na rynku. W jakich okolicznościach będzie zatem możliwe prowadzenie przedsiębiorstwa po ogłoszeniu upadłości i jakie korzyści może to przynieść? O tym w niniejszym artykule.
Jaki jest cel postępowania upadłościowego?
Podstawowym celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie wierzycieli upadłego. Aby mogło zostać to dokonane w jak największym stopniu, likwidacji musi zostać poddany cały majątek upadłego. Niekiedy jednak lepszym wyjściem od sprzedaży przedsiębiorstwa będzie jego dalsze prowadzenie. W szczególności, jeżeli firma jest w na tyle dobrej kondycji, że jest w stanie przynosić zyski. Należy przy tym pamiętać, że takie prowadzenie przedsiębiorstwa nie będzie nosiło charakteru zwykłej działalności gospodarczej, ponieważ po ogłoszeniu upadłości, upadły traci zarząd nad swoim majątkiem na rzecz syndyka. To właśnie syndyk jest władny i upoważniony do prowadzenia firmy upadłego.
Ogłoszenie upadłości a kompetencje syndyka
Z chwilą ogłoszenia upadłości upadły traci prawo do zarządu swoim majątkiem, w tym w szczególności do prowadzenia swojego przedsiębiorstwa. W jego miejsce wchodzi syndyk. Niezależnie od formy prowadzenia działalności syndyk zastępuje zarząd w spółce kapitałowej, wspólników w spółce osobowej czy samego upadłego będącego osobą fizyczną prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą.
Z chwilą ogłoszenia upadłości syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem, zarządza nim oraz przystępuje do jego likwidacji. Jak widać, jedną z kompetencji syndyka jest zarządzenie majątkiem, a więc także prowadzenie firmy upadłego. Prowadzenie przedsiębiorstwa nie jest jednak głównym celem postępowania upadłościowego, jest to bardziej środek mający za zadanie przygotowanie firmy do likwidacji. Prowadzenie przedsiębiorstwa po ogłoszeniu upadłości może przyjąć dwie formy – syndyk może wydzierżawić przedsiębiorstwo osobie trzeciej lub może prowadzić je samodzielnie. Nie ma tutaj znaczenia, z jakiego trybu skorzysta syndyk, ważne jest jedynie, aby sytuacja finansowa przedsiębiorstwa się nie pogorszyła.
Samodzielna decyzja syndyka co do prowadzenia przedsiębiorstwa po ogłoszeniu upadłości dotyczy jedynie pierwszych 3 miesięcy od ogłoszenia upadłości. Aby móc prowadzić firmę w okresie późniejszym, zgodę musi wydać rada wierzycieli, a w przypadku jej braku sędzia-komisarz.
Powyższe wynika z tego, że dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa przez syndyka powinno być w postępowaniu upadłościowym wyjątkiem. Zasadą jest bowiem, że procedura upadłościowa powinna zostać przeprowadzona w terminie 6 miesięcy od daty ogłoszenia upadłości. Nawet wysokie zyski generowane przez przedsiębiorstwo nie powinny przy tym uzasadniać przedłużania postępowania upadłościowego. Jednakże znaczna dochodowość firmy może stanowić powód do przygotowania propozycji układowych w celu głosowania nad układem. Wskazuje się, że wyłącznie w takiej sytuacji dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa daje się pogodzić z naturą postępowania upadłościowego.
Uprawnienia syndyka do zarządzania przedsiębiorstwem upadłego
Prawo upadłościowe nie zawiera żadnych wskazówek co do tego, w jaki sposób powinno być prowadzone przez syndyka przedsiębiorstwo upadłego. Wskazuje się, że w tej kwestii obowiązują zwykłe zasady ekonomiczno-prawne, jak przy standardowym zarządzaniu firmą.
Syndyk, prowadzący przedsiębiorstwo upadłego, dysponuje całościowym katalogiem uprawnień do zarządzania nim. Może on przy tym prowadzić działalność wymagającą koncesji, licencji lub zezwolenia, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Przy kierowaniu firmą syndyk dysponuje swobodą w zarządzaniu personelem, może zwalniać i zatrudniać pracowników, może również dokonywać modyfikacji umów pracowniczych. Może dokonywać remontów i napraw w siedzibie przedsiębiorstwa oraz renowacji wyposażenia firmy. Może także dokonywać zakupu surowców, półproduktów i wszystkiego, co niezbędne do prowadzenia produkcji. Wszystko to jest oczywiście możliwe pod warunkiem, że nie zwiększy to kosztów prowadzenia przedsiębiorstwa.
W ramach prowadzenia firmy syndyk jest uprawniony także do sprzedaży ruchomości będących towarami, bez potrzeby uzyskiwania zezwolenia rady wierzycieli lub sędziego komisarza (jak przy likwidacji masy upadłości). Jeżeli jednak sprzedaż ruchomości firmy prowadzona przez syndyka prowadziłaby do pogorszenia stanu przedsiębiorstwa, w szczególności poprzez spadek poziomu zapasów poniżej stanu z dnia ogłoszenia upadłości, na sprzedaż syndyk powinien uzyskać zgodę sędziego-komisarza.
Przesłanki prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego
Przesłanki pozytywne prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego zostały określone w art. 312 ust. 1 Prawa upadłościowego. Zgodnie z tym przepisem po ogłoszeniu upadłości można prowadzić dalej przedsiębiorstwo upadłego, jeżeli możliwe są zawarcie układu z wierzycielami lub sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości bądź jego zorganizowanych części.
Ustawa wprowadza zatem 2 pozytywne przesłanki dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego:
- istnienie realnej możliwości zawarcia układu z wierzycielami,
- istnienie możliwości sprzedaży przedsiębiorstwa w całości lub jego zorganizowanych części.
W orzecznictwie sądów upadłościowych wskazuje się także inne okoliczności, które pozwalają na dalsze prowadzenie działalności upadłego przez syndyka. Są to:
- brak możliwości natychmiastowej sprzedaży przedsiębiorstwa w całości oraz w części, połączonej z uzasadnionym przewidywaniem, że prowadzenie przedsiębiorstwa zapewni uzyskanie dochodu, a co najmniej zapobiegnie obniżeniu wartości przedsiębiorstwa z powodu jego zamknięcia,
- konieczność stopniowego, płynnego wygaszania procesu produkcji,
- konieczność zakończenia procesów produkcyjnych lub usługowych, np. dokończenie budowy rozpoczętej inwestycji,
- konieczność uzyskania środków na wypłatę świadczeń należnych pracownikom zatrudnionym w przedsiębiorstwie upadłego.
Negatywne przesłanki prowadzenia przedsiębiorstwa
Negatywne przesłanki prowadzenia przedsiębiorstwa zostały wskazane w ust. 3 art. 312 Prawa upadłościowego. Zgodnie z nim syndyk nie może prowadzić dalej przedsiębiorstwa upadłego, jeżeli na upadłym ciąży obowiązek zwrotu pomocy publicznej. Jednakże rada wierzycieli może zezwolić na zwrot pomocy publicznej udzielonej niezgodnie z prawem i dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że mimo zwrotu pomocy publicznej udzielonej niezgodnie z prawem pozostali wierzyciele zostaną zaspokojeni w większym stopniu ze względu na sprzedaż prowadzonego przedsiębiorstwa za większą kwotę lub w wyniku zawarcia i wykonania układu.
Prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego – jakie są tego korzyści?
Nienależnie od tego, czy utrzymanie przedsiębiorstwa upadłego ma na celu zawarcie układu z wierzycielami, czy też sprzedaż firmy, jej sprawne prowadzenie ma wiele korzyści. Pierwszą z nich jest prawidłowe funkcjonowanie firmy widoczne dla nabywcy. Zastanawiając się nad zakupem przedsiębiorstwa, nabywca jest w stanie sprawdzić jego praktyczną efektywność, funkcjonowanie maszyn, sposób zorganizowania, hierarchię pracowniczą czy czas wytworzenia danego produktu.
Drugą korzyścią jest z całą pewnością płynność działania, dzięki czemu nie dochodzi do zerwania więzi z klientami, kontrahentami czy dostawcami półproduktów. Utrzymanie firmy pozwala na sprzedaż nie tylko przedsiębiorstwa jako zespołu składników, ale również jego renomy i miejsca na rynku, co ma bardzo duże znaczenie w biznesie. Dodatkowo istotne dla płynnego działania firmy jest utrzymanie w mocy wszelkich ulg, koncesji, zezwoleń czy licencji, które w razie zaprzestania działalności utraciłyby moc. Nabywca przedsiębiorstwa musiałby w takim wypadku zaczynać wszystko od nowa, a proces uzyskiwania ulg i zezwoleń nie należy do najszybszych i najtańszych.
Kolejnym „zyskiem”, jaki daje dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa, jest możliwość uniknięcia kosztów zwalniania pracowników. Zwłaszcza w przypadku dużych przedsiębiorstw, które zatrudniają liczne kadry pracownicze, rozwiązanie z nimi umów oznacza ogromne koszty związane z odprawami lub innymi przywilejami socjalnymi.
Nie tak istotną korzyścią, jak powyższe, ale zawsze pozwalającą nieco „oszczędzić” jest uniknięcie kosztów archiwizacji dokumentów, m.in. dokumentacji pracowniczej. Biorąc pod uwagę czasowy zakres obowiązków związany z dokumentacją upadłego, w szczególności, jeżeli chodzi o system ubezpieczeń społecznych, może być to dosyć znaczny koszt.
Dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa po ogłoszeniu upadłości – podsumowanie
Co do zasady postępowanie upadłościowe powinno zostać zakończone w ciągu 6 miesięcy. Oczywiście w teorii, bo w praktyce jest to niemal niemożliwe. Stąd też w niektórych wypadkach prowadzenie działalności przedsiębiorstwa przez syndyka w trakcie postępowania upadłościowego jest bardzo dobrym wyjściem. Jest tak w szczególności w wypadku, gdy istnieje realna możliwość na zawarcie układu z wierzycielami lub sprzedaż przedsiębiorstwa w całości. Prowadzenie firmy upadłego mimo ogłoszenia upadłości i likwidacji jego majątku może mieć naprawdę duży wpływ na cenę, jaką syndyk będzie w stanie uzyskać ze sprzedaży przedsiębiorstwa, ponieważ utrzymanie płynności funkcjonowania firmy i utrzymanie więzi handlowych z klientami i kontrahentami niekiedy może mieć większą wartość niż same składniki majątkowe wchodzące w zakres przedsiębiorstwa.
