Rodziny w Polsce są uprzywilejowane podatkowo. Małżeństwo posiadające dzieci ma o wiele większe możliwości obniżenia podatku dochodowego niż samotnie żyjący obywatel lub para ludzi, która żyje razem, lecz nie zdecydowała się na ślub cywilny. Nie oceniając tej decyzji prawodawcy, można pokusić się jednak o stwierdzenie, że posiadanie małżonka i dzieci jest opłacalne. Dorośli członkowie rodziny mogą liczyć na swoiste częściowe zwolnienie podatkowe, jakim jest ulga prorodzinna. Dzieci mają jednak to do siebie, że szybko rosną, a co za tym idzie, chcą się usamodzielnić i zarabiać na swoje potrzeby. Co zatem w sytuacji, gdy dziecko uzyska dochód? Czy wówczas rodzice stracą prawo do ulgi podatkowej? To zależy. Sprawdźmy zatem, jak to dokładnie wygląda.
Ulga prorodzinna – kto i kiedy może z niej korzystać?
Ulga prorodzinna to instytucja określona w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jej celem jest odciążenie finansowe rodziców, którzy wychowują małoletnie dzieci. Nie zaskoczy nikogo, że prawodawca już od dawna stawia na politykę prorodzinną. Aby zachęcić dorosłych Polaków do prokreacji, prawo socjalne i podatkowe przewiduje szereg rozwiązań, które wspomagają rodziców w wychowaniu dzieci. Jednym z takich elementów pomocowych jest właśnie ulga podatkowa na dziecko (tj. ulga prorodzinna).
Jak wskazuje art. 27f ust. 1 ustawy o PIT, od podatku dochodowego podatnik ma prawo odliczyć kwotę obliczoną zgodnie z ust. 2 tego przepisu na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:
- wykonywał władzę rodzicielską;
- pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
- sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Omawiana ulga nie przysługuje wyłącznie w przypadku posiadania małoletnich dzieci, możliwe jest również odliczanie podatku w sytuacji, gdy rodzice utrzymują pełnoletnie dzieci:
- bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną;
- do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty i przepisach o szkolnictwie wyższym i nauce, o ile w poprzednim roku nie uzyskały dochodów wyższych niż 12-krotność kwoty renty socjalnej (w 2022 roku renta socjalna wynosiła 1338,44 zł miesięcznie).
Zasadą zatem jest, że opiekunowie mogą skorzystać z ulgi prorodzinnej w każdym wypadku, gdy wychowują małoletnie dzieci lub gdy dzieci są co prawda pełnoletnie, ale w dalszym ciągu się uczą (do 25. roku życia) lub gdy dzieci posiadają stopień niepełnosprawności (niezależnie od wieku).
Czy ulga prorodzinna dzielona jest między rodziców?
Przepis art. 27f ustawy o PIT wskazuje, że ulga na dziecko dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych lub rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Osoby te mogą korzystać z ulgi prorodzinnej, odliczając od podatku kwoty w dowolnej, ustalonej przez nich proporcji.
Zdarzają się jednak sytuacje, gdy rodzice czy opiekunowie nie żyją razem, mogą być po rozwodzie, w separacji lub też po prostu w konflikcie małżeńskim. Często wtedy w dalszym ciągu wspólnie wykonują władzę rodzicielską nad małoletnim, np. sprawują ją naprzemiennie lub w dalszym ciągu mieszkają razem. Zdarza się wówczas, że osoby takie nie są w stanie dojść do porozumienia co do sposobu korzystania z przedmiotowej ulgi. W takim wypadku kwota ulgi dzielona jest między opiekunów po równo.
Jeżeli w powyżej wskazanych wypadkach sąd orzekł, że dziecko ma miejsce zamieszkania tylko u jednego z rodziców, wówczas ulga prorodzinna przysługuje w 100% temu rodzicowi, u którego mieszka małoletni.
Ile wynosi ulga prorodzinna?
Jak wskazaliśmy powyżej, ulga na dziecko przysługuje tym rodzicom, którzy rozliczają się podatkiem progresywnym (12% i 32%). Będą to zatem osoby, które uzyskują dochód z tytułu umowy o pracę, działalności gospodarczej rozliczanej na zasadach ogólnych, zasiłku chorobowego lub też z najmu prywatnego opodatkowanego według skali. Nie są to jednak jedyne warunki. Prawodawca przewidział tutaj również przesłankę kwotową. W niektórych wypadkach rodzice, którzy zarabiają zbyt dużo, nie będą mogli skorzystać z ulgi podatkowej.
Jak wskazuje ustawa o PIT, rodzice mają prawo do ulgi prorodzinnej, jeżeli:
- wychowują jedno dziecko, a ich dochody nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty:
- 112 tys. zł w przypadku podatnika pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim; wówczas sumuje się dochody podatnika i jego małżonka,
- 112 tys. zł w przypadku podatnika będącego osobą samotnie wychowującą dziecko,
- 56 tys. zł w przypadku podatnika niepozostającego w związku małżeńskim, tj. żyjącego w konkubinacie;
- wychowują co najmniej dwoje dzieci; nie ma tutaj limitów dochodu;
- podlegali w roku podatkowym, za który dokonują rozliczenia PIT, nieograniczonemu lub ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.
Ulga prorodzinna nie jest również taka sama w każdym wypadku. Tutaj wszystko zależy od liczby posiadanych dzieci. Jeżeli zatem rodzice mają:
- jedno dziecko, wówczas ulga wynosi 92,67 zł miesięcznie; w skali roku jest to 1112,04 zł;
- dwoje dzieci, wtedy ulga wynosi po 92,67 zł miesięcznie na każde dziecko (łącznie 185,34 zł); sumując, ulga w skali rocznej wynosi 2224,08 zł;
- troje dzieci, w takim wypadku miesięczna ulga na pierwszą dwójkę dzieci wynosi po 92,67 zł, a na trzecie już 166,67 zł (łącznie 352,01 zł); w skali roku łącznie będzie to 4224,12 zł;
- czworo dzieci lub więcej, tutaj analogicznie do poprzednich przypadków – ulga na pierwszą dwójkę dzieci wynosi po 92,67 zł miesięcznie, na trzecie dziecko 166,67 zł, a na czwarte i każde kolejne dziecko – po 225,00 zł (przy czwórce dzieci jest to 577,01 zł). Ulga w skali rocznej wynosi zatem 6924,12 zł.
Pamiętać przy tym należy, że do liczby dzieci wliczane są jedynie te, na które przysługuje ulga (małoletnie, studiujące, z niepełnosprawnością).
Ulga prorodzinna a zarobki dziecka
Zasada ugruntowana przez prawodawcę jest taka, że przekroczenie przez dziecko, chociażby o złotówkę, limitu ustawowego automatycznie całkowicie wyłącza prawo rodziców do omawianej ulgi. Nie obowiązuje tu zasada znana z prawa o charakterze socjalnym, czyli „złotówka za złotówkę”. Każde przekroczenie granicy kwotowej ustalonej przez ustawodawcę oznacza brak omawianego zwolnienia podatkowego.
Ile zatem wynosi limit zarobków dziecka, który pozwala rodzicom na zachowanie ulgi prorodzinnej? Otóż aktualnie wynosi on 19 061,28 zł. Jest wyliczany jako 12-krotność renty socjalnej. W 2023 roku wynosi ona 1588,44 zł. W kolejnych latach zatem ulga ta może być jeszcze wyższa.
Co bardzo ważne, wskazany limit nie dotyczy dziecka małoletniego. W tym wypadku małoletni może osiągać dochody w dowolnej kwocie i nie spowoduje to utraty przez jego opiekunów prawa do ulgi prorodzinnej. Ograniczenia istnieją wyłącznie w sytuacjach, gdy to dorosłe dzieci (te, które ukończyły 18. rok życia) zarabiają.
Podsumowując, jeżeli dziecko pełnoletnie zarobiło w 2022 roku kwotę przewyższającą 19 061,28 zł, rodzice nie mają prawa do skorzystania z ulgi prorodzinnej. Jeżeli jednak taki sam dochód osiągnął małoletni, opiekunowie nie mają się czym martwić. Nie ma bowiem tutaj żadnych limitów.
Jak przy tym rozumieć dochód dziecka? Wyjaśnił to Minister Finansów. Zgodnie z jego stanowiskiem dochód dziecka należy rozumieć jako przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Nie można przy tym odliczyć zapłaconych w roku podatkowym składek na ubezpieczenie społeczne ani straty z lat poprzednich. Należy zatem je rozumieć analogicznie do pojęcia dochodu zdefiniowanego na potrzeby podatku dochodowego od osób fizycznych.
Niskie dochody dziecka a wyłączenie prawa do ulgi prorodzinnej
Od wyżej omówionej zasady istnieje wyjątek. Może bowiem dojść do sytuacji, gdy dorosłe dziecko zarobkuje, jednak jego dochody nie przekroczyły limitu ustawowego, a mimo to rodzic nie ma prawa do wykorzystania ulgi rodzinnej (na to dziecko).
Jest tak, jeżeli pełnoletnie dziecko prowadzi działalność gospodarczą i rozlicza swój dochód:
- podatkiem liniowym,
- ryczałtem ewidencjonowanym,
- kartą podatkową,
- podatkiem tonażowym.
