Uzyskanie patentu na wynalazek daje bardzo duże możliwości. Przede wszystkim twórca otrzymuje monopol na korzystanie ze stworzonego rozwiązania, dzięki czemu tylko on jest w stanie osiągać z niego korzyści. Może sprzedawać produkty wyprodukowane na podstawie owego patentu, jak również może spieniężać prawo do niego w formie licencji. Prawo do patentu nie jest jednak wydawane na zawsze i w każdej chwili może zostać unieważnione. Do tego wymagany jest wniosek podmiotu, który udowodni, że zaistniały odpowiednie ustawowe przesłanki. W jakich okolicznościach można złożyć wniosek o unieważnienie patentu i kto ma do tego prawo?
Prawo do unieważnienia patentu
Prawo do patentu może uzyskać każdy, kto złoży w tym celu odpowiedni wniosek do Urzędu Patentowego RP. Prawo to jest udzielane w procedurze pełnego badania. Przed jego wydaniem obowiązkiem UP jest szczegółowa kontrola okoliczności mogących wskazywać, że dane rozwiązanie nie jest oryginalne lub nie jest autorstwa wnioskodawcy. Jeżeli nic takiego nie zostanie ujawnione, patent zostaje udzielony. Mimo to proces weryfikacyjny nie jest „idealny”. Ze względów praktycznych nie jest możliwe, aby organ zbadał z urzędu wszystkie istniejące aspekty danej sprawy. To, że UP nie stwierdził przesłanek ustawowych przemawiających za decyzją negatywną w przedmiocie wydania patentu w toku postępowania zgłoszeniowego, nie oznacza, że nie mogą one zostać wykryte w późniejszym terminie. Dlatego też ustawa Prawo własności przemysłowej przewiduje możliwość unieważnienia udzielonego już patentu.
Potwierdza to stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgodnie z którym w postępowaniu patentowym po pierwsze Urząd Patentowy może działać jedynie w granicach wniosku i wskazanej przez wnioskodawcę podstawy prawnej, a po drugie, że stosowane odpowiednio przepisy KPA w zakresie gromadzenia dowodów i ich oceny, a także wniosków końcowych zwalniają zasadniczo organ z inicjatywy dowodowej, a wynik sprawy administracyjnej zależy od końcowej oceny argumentów i kontrargumentów przedstawionych przez strony toczące spór o prawo ochronne (por. wyrok NSA z 23 kwietnia 2021 roku, sygn. akt: II GSK 787/18).
Jednocześnie korekta wadliwego udzielenia patentu stanowi nieodzowny element systemu ochrony przemysłowej, dlatego też jego unieważnienie nie uzasadnia prawa do domagania się odszkodowania od Skarbu Państwa za wydanie niezgodnej z prawem decyzji o udzieleniu patentu przez podmioty, które poniosły szkodę w związku z udzieleniem patentu innej osobie. Decyzja unieważniająca nie jest bowiem decyzją stwierdzającą niezgodność z prawem wcześniejszej wydanego patentu.
Unieważnienie patentu – kiedy możliwe?
Patent może zostać unieważniony w całości lub w części. Dokonuje tego UP na wniosek każdego podmiotu, który ma w tym interes prawny. Oczywiście wnioskodawca musi wykazać, że nie zostały spełnione ustawowe przesłanki wymagane do uzyskania patentu. Rzeczony wniosek — w interesie publicznym — może złożyć również Generalny Rzecznik Patentowy lub Prezes UPRP. Organy te są uprawnione również do przystąpienia do toczącego się postępowania w sprawie.
Przesłankami, jakie muszą być wykazane, aby patent mógł zostać unieważniony, są:
- niespełnienie warunków wymaganych do uzyskania patentu;
- nieprzedstawienie wynalazku na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić;
- udzielenie patentu na wynalazek nieobjęty treścią zgłoszenia lub zgłoszenia pierwotnego;
- brak określenia przedmiotu żądanej ochrony w sposób jasny i zwięzły lub żądanie ochrony niebędące w całości poparte opisem wynalazku.
Niespełnienie ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu
Niespełnienie przesłanek wymaganych do uzyskania patentu zdolności patentowej zachodzi wówczas, gdy dany „wynalazek” nie jest rozwiązaniem technicznym mającym takie cechy jak: nowość, poziom wynalazczy i przemysłowa stosowalność. Rozwiązanie może również mieć powyższe cechy, ale jednocześnie wpasowywać się w katalog wyjątków ustawowych, który określa wytwory niemogące być wynalazkami. Za wynalazki nie uważa się bowiem:
- odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych;
- wytworów o charakterze jedynie estetycznym;
- schematów, zasad i metod przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier lub prowadzenia działalności gospodarczej;
- wytworów lub sposobów, których możliwość wykorzystania nie może być wykazana lub wykorzystanie nie przyniesie rezultatu spodziewanego przez zgłaszającego, w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki;
- programów komputerowych;
- przedstawienia informacji.
Niespełnienie ustawowych warunków wymaganych do uzyskania patentu następuje także w razie zaistnienia wyłączeń udzielenia patentu, tj. wówczas, gdy mamy do czynienia z:
- wynalazkami, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;
- odmianami roślin lub ras zwierząt oraz czysto biologicznymi sposobami hodowli roślin lub zwierząt;
- sposobami leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposobami diagnostyki stosowanej na ludziach lub zwierzętach.
Postępowanie unieważniające stanowi ponowną weryfikację poprawności udzielenia patentu. W konsekwencji we wniosku o unieważnienie mogą zostać wskazane te same dowody i okoliczności, które były już wcześniej wzięte pod uwagę w postępowaniu zgłoszeniowym. Może zatem dojść do sytuacji, że organ unieważni patent, działając na identycznym materiale dowodowym, co w czasie postępowania, które zakończyło się udzieleniem patentu.
Brak jasnego i wyczerpującego przedstawienia wynalazku
Drugą przesłanką jest brak jasnego i wyczerpującego przedstawienia wynalazku, co skutkuje tym, że znawca nie byłby w stanie wynalazek urzeczywistnić. Chodzi zatem o to, że nie można przyjąć za wynalazek rozwiązania, które zostało opisane w taki sposób, że osoba mająca zwykłe umiejętności w danej dziedzinie i mająca świadomość, jaka była wiedza w tej dziedzinie w dacie zgłoszenia, nie jest w stanie odtworzyć wynalazku. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że znawca z danej dziedziny oznacza, że jest to przeciętny praktyk dysponujący przeciętną, ogólnie dostępną wiedzą z danej dziedziny w odpowiednim czasie, który dysponuje typowymi środkami i możliwościami prowadzenia prac i doświadczeń (por. wyrok NSA z 8 sierpnia 2017 roku, sygn. akt: II GSK 3482/15).
Udzielenie patentu na wynalazek nieobjęty treścią zgłoszenia
Kolejnym przypadkiem, kiedy możliwe będzie unieważnienie patentu, jest wykazanie, że patent został udzielony na wynalazek nieobjęty treścią zgłoszenia. Chodzi tu o błąd proceduralny organu. UP jest obowiązany do rozpatrywania sprawy w granicach wniosku, przez co udzielenie patentu na wynalazek nieobjęty treścią zgłoszenia nie powinno mieć miejsca. W praktyce jednak organ może niekiedy źle odczytać treść zgłoszenia i opatentować rozwiązanie niebędące w pełni tym, co przedstawił wnioskodawca. Sytuacja taka ma najczęściej miejsce w razie udzielenia patentu w zakresie rozszerzonym w stosunku do zakresu żądanej ochrony.
Wadliwość opisu wynalazku
Ostatnia z podstaw unieważnienia patentu dotyczy sytuacji, gdy zastrzeżenia patentowe nie określają przedmiotu żądanej ochrony w sposób jasny i zwięzły lub nie są poparte opisem wynalazku. Braki opisu można jednak w prosty sposób naprawić, toteż w przypadku gdy równolegle trwa postępowanie w sprawie o unieważnienie patentu oraz postępowanie w sprawie sprostowania, pierwsza z procedur powinna zostać zawieszona do czasu wydania prawomocnego postanowienia w sprawie sprostowania opisu patentowego.
Unieważnienie patentu a interes prawny
Z wnioskiem o unieważnienie patentu może wystąpić każda osoba, która wykaże stosowną podstawę unieważnienia. Warto w tym miejscu przytoczyć stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, który wskazuje, że podmiot składający wniosek o unieważnienie patentu powinien legitymować się interesem prawnym. Interes ten z kolei powinien być bezpośredni, konkretny i realny, a źródłem interesu prawnego podmiotu ubiegającego się o unieważnienie patentu mogą być normy prawne kreujące prawo do prowadzenia działalności gospodarczej, tj. również art. 20 i art. 22 Konstytucji RP i że w świetle tych norm legitymowany do wystąpienia z wnioskiem o unieważnienie patentu jest każdy podmiot, któremu patent ten przeszkadza w prowadzeniu działalności gospodarczej. Sąd wskazał, że wnoszący o unieważnienie patentu powinien wykazać przed organem, w jaki sposób zakwestionowany przez niego patent przeszkadza mu w prowadzeniu działalności gospodarczej. Zatem interes prawny w unieważnieniu patentu mają również realni konkurenci uprawnionego z patentu, którzy zamierzają wytwarzać takie przedmioty lub stosować taką technologię, jak opisana w dokumencie patentowym. Realny konkurent to taki, którego zamiar wytwarzania przedmiotów lub stosowania technologii opisanej w dokumencie patentowym wiąże się ściśle z zakresem prowadzonej przez niego działalności, konkurent, którego zamiar stosowania rozwiązania objętego patentem jest wiarygodny, ponieważ wynika z obiektywnej oceny okoliczności faktycznych danej sprawy.
NSA podniósł, że sąd orzekający jest zobligowany do oceny, czy między przedmiotem ochrony na podstawie kwestionowanego prawa a działalnością wnioskodawcy istnieje obiektywny związek. Interes prawny w unieważnieniu prawa własności przemysłowej może mieć więc aktualny, jak również potencjalny konkurent, który zamierza podjąć działalność obiektywnie związaną z danym prawem wyłącznym. Wystarczające do stwierdzenia interesu prawnego w rozumieniu prawa własności przemysłowej powinno być wykazanie interesu rynkowego w unicestwieniu monopolu prawnego ograniczającego wykonywanie swobody działalności gospodarczej. Zasada ta powinna zostać zindywidualizowana w danym postępowaniu. Interes prawny w rozumieniu prawa własności przemysłowej stwarza już uwidoczniony zamiar podejmowania działalności obiektywnie związanej z danym prawem wyłącznym, a więc np. wprowadzenia na rynek określonego produktu lub nawet rzeczywista aktywność gospodarcza wnioskodawcy w danej branży przemysłowej, w której uprawniony korzysta z przedmiotu kwestionowanego prawa (por. wyrok NSA z 21 czerwca 2017 roku, sygn. akt: II GSK 2942/15).
Polecamy:
