Zleceniobiorcy, mimo że nie mają statusu pracownika, podlegają obowiązkowi ubezpieczeń, jeżeli są spełnione ku temu ustawowe warunki. Osoba wykonująca określone czynności w ramach zlecenia może ulec wypadkowi w czasie realizacji tych zadań. Jak traktować wypadek zleceniobiorcy, gdy nie opłacono za niego składek? Kiedy opłacenie składek nie jest wymagalne? Piszemy na ten temat poniżej w artykule.
Składki na ubezpieczenia społeczne za zleceniobiorcę – podstawa prawna
Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, w tym w odniesieniu do zleceniobiorców, regulują przepisy Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej „sus”.
Wypadki podczas wykonywania zlecenia – regulacje prawne
Zasady postępowania w razie zaistnienia wypadku podczas wykonywania umowy zlecenia zostały określone w Ustawie z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanej dalej „ustawą wypadkową”.
Ubezpieczenie wypadkowe zleceniobiorcy
Co do zasady zleceniobiorcy są objęci obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, z ustawowymi zastrzeżeniami.
Jak wynika z powyższego przepisu, nie każdy zleceniobiorca zostanie objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi. Będzie to dotyczyć m.in. następujących osób:
zleceniobiorcy, który ma inny tytuł ubezpieczeniowy, np. pozostaje w zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy;
uczniów szkół ponadpodstawowych lub studentów wykonujących zlecenie – do ukończenia 26 lat.
Przykład 1.
Przedsiębiorca zawarł umowę zlecenia z osobą pozostającą w zatrudnieniu pracowniczym w innym zakładzie pracy. Osoba ta osiąga z tytułu umowy o pracę kwotę przekraczającą minimalne wynagrodzenie za pracę. W takim przypadku nie ma obowiązku zgłaszania zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych, w tym także do ubezpieczenia wypadkowego. Przedsiębiorca zgłasza jedynie taką osobę do ubezpieczenia zdrowotnego.
Zleceniobiorca wskazany w pytaniu może być objęty ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi na zasadzie dobrowolności. Jeżeli osoba ta wyrazi chęć przystąpienia do wspomnianych ubezpieczeń, to zleceniodawca – na wniosek zainteresowanego – zgłasza go do ubezpieczenia wypadkowego.
Co natomiast należy zrobić, jeśli zleceniobiorca jest zatrudniony w innej firmie na podstawie stosunku pracy, przy czym przychód z tego tytułu jest mniejszy niż minimalne wynagrodzenie? W porównaniu do poprzednio opisanego przykładu sytuacja zdecydowanie się zmienia.
Przykład 2.
Pracownik zatrudniony w przedsiębiorstwie i osiągający wynagrodzenie za pracę poniżej minimalnej płacy zawarł umowę zlecenia z innym podmiotem. W takich okolicznościach zleceniodawca powinien zgłosić taką osobę do ubezpieczenia zdrowotnego oraz ubezpieczeń społecznych, w tym także do ubezpieczenia wypadkowego. Decydujące znaczenie ma w tym przypadku przychód pracowniczy poniżej minimalnego wynagrodzenia.
Zgodnie z art. 8 ust. 2a sus za pracownika dla celów ubezpieczeniowych uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kc stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Jakie to niesie konsekwencje w zakresie obowiązku zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych?
Przykład 3.
Osoba fizyczna, która zawarła umowę zlecenia z własnym pracodawcą, jest traktowana, dla celów ubezpieczeniowych, jak pracownik, co wynika z przepisów sus. Oznacza to, że płatnik składek nie zgłasza dodatkowo zleceniobiorcy będącego jednocześnie jego pracownikiem do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
Fakt objęcia zleceniobiorcy obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi ma doniosłe znaczenie w kontekście podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu, co zostało uregulowane w art. 12 ust. 1 sus.
Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Nie ma zatem wątpliwości, że ubezpieczenie wypadkowe ma obligatoryjny charakter w przypadku zleceniobiorcy podlegającemu obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalno-rentowym.
Zleceniobiorcy są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.
Kwalifikacja prawna wypadku, któremu uległ zleceniobiorca, oraz należne świadczenia
W kwestii kwalifikacji prawnej wypadku, jakiemu uległa osoba wykonująca zlecenie należy odwołać się do odpowiednich przepisów ustawy wypadkowej.
Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kc stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Oznacza to więc, że w odniesieniu do zleceniobiorcy, który uległ nieszczęśliwemu zdarzeniu w trakcie realizacji zlecenia, należy także podjąć określone działania w ramach postępowania powypadkowego. Ustalenia w tym zakresie należą do zleceniodawcy, co również wynika z postanowień ustawy wypadkowej.
Ustalenia okoliczności i przyczyny wypadku, jakiemu uległ zleceniobiorca, dokonuje w karcie wypadku podmiot, na którego rzecz była wykonywana praca na podstawie umowy zlecenia.
Z ubezpieczenia wypadkowego zleceniobiorca może liczyć, zależnie od okoliczności, na następujące świadczenia:
zasiłek chorobowy,
świadczenie rehabilitacyjne,
renta wypadkowa,
jednorazowe odszkodowanie.
Nieopłacenie składek na ubezpieczenie wypadkowe a prawo zleceniobiorcy do świadczeń
Podmiot powierzający danej osobie pracę na podstawie umowy zlecenia powinien zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczeń społecznych, w tym ubezpieczenia wypadkowego, jeżeli okoliczności nie wskazują na brak tego obowiązku (pisaliśmy o tym wcześniej w tym artykule). Oznacza to, że odpowiedzialność za opłacanie składek, m.in. na ubezpieczenie wypadkowe, ciąży na zleceniodawcy będącym płatnikiem składek. Zleceniobiorca powinien oczywiście powiadomić właściwą jednostkę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w razie, gdy podejrzewa, że zleceniodawca nie wywiązuje się ze swych obowiązków.
Składki na ubezpieczenie wypadkowe w odniesieniu do zleceniobiorców finansują w całości, z własnych środków, płatnicy składek.
Zleceniobiorca nie ma zatem wpływu na fakt opłacania składek – jest to zadanie płatnika, czyli zleceniodawcy. Skutki niedopełnienia tego obowiązku obciążają zleceniodawcę, nie mogą natomiast powodować negatywnych konsekwencji dla zleceniobiorcy.
Wypadek zleceniobiorcy, za którego nie opłacono składek – podsumowanie
Zleceniobiorca spełniający określone warunki ustawowe, nieobjęty jednocześnie prawnymi wyłączeniami, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. To z kolei rodzi skutek w postaci objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym. Jeżeli zleceniobiorca ulegnie zdarzeniu, które zostanie zakwalifikowane jako wypadek, przysługują mu określone świadczenia. Składki na ubezpieczenie wypadkowe od zleceniobiorców finansują i opłacają w całości płatnicy.
