Przedmiotem tego opracowania będzie postępowanie egzekucyjne i to, kiedy i na czyj wniosek może ono zostać zawieszone. Postępowanie egzekucyjne prowadzone jest przez komornika na wniosek wierzyciela. To zatem wierzyciel, czyli osoba dysponująca wierzytelnością przeciwko dłużnikowi, de facto rządzi postępowaniem i wskazuje jego kierunek. Czy bez jego woli możliwe jest zawieszenie postępowania egzekucyjnego? Czy taki wniosek może złożyć dłużnik? Odpowiedź na te i inne pytania związane z postępowaniem egzekucyjnym zostanie udzielona w dalszej części opracowania.
Postępowanie egzekucyjne – informacje podstawowe
Sprawy egzekucyjne są prowadzone przez sądy rejonowe oraz działających przy tych sądach komorników.
Stronami postępowania egzekucyjnego są co do zasady wierzyciel i dłużnik.
Wierzyciel to ten, który ma roszczenie, pieniężne lub niepieniężne, wobec dłużnika, które stwierdzone jest tytułem egzekucyjnym, czyli na przykład prawomocnym wyrokiem lub postanowieniem sądu zaopatrzonym w klauzulę wykonalności. Tytułem wykonawczym są też akty notarialne, w których dłużnik poddał się egzekucji i które obejmują obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie. Wszystkie tytuły wymienione są w art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego.
Dłużnik to strona zobowiązana wobec wierzyciela do zapłaty, wydania rzeczy, wykonania innych czynności.
Jeżeli dłużnik nie wykonuje dobrowolnie zobowiązania wynikającego z tytułu egzekucyjnego, wierzyciel kieruje sprawę do przymusowej realizacji swojego roszczenia, czyli na drogę postępowania egzekucyjnego.
Postępowanie egzekucyjne nie jest pozbawione kosztów. Wierzyciel, składając wniosek o wszczęcie egzekucji, musi wnieść zaliczkę na wydatki związane choćby z kosztami korespondencji czy poszukiwaniem majątku dłużnika – kierowaniem zapytań do urzędów skarbowych, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, banków, CEPIK, ksiąg wieczystych. W końcowym rozliczeniu koszty te są mu zwracane, bo obciążają finalnie dłużnika. Jeśli dłużnik ma środki, to zawsze „tańsze” będzie regulowanie zadłużenia bezpośrednio wierzycielowi, ponieważ komornik nalicza sobie dodatkowe opłaty, a wierzyciel może być reprezentowany przez pełnomocnika, co wiąże się z obowiązkiem uiszczenia kosztów zastępstwa procesowego.
Czy możliwe jest zawieszenie postępowania egzekucyjnego z urzędu?
Kwestie postępowania egzekucyjnego, jego zawieszenia, podjęcia, uregulowane są w ustawie Kodeks postępowania cywilnego.
Organ egzekucyjny zawiesi postępowanie z urzędu w następujących sytuacjach:
- jeżeli się okaże, że wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności procesowej ani przedstawiciela ustawowego,
Na wniosek wierzyciela, a w wypadku gdy egzekucja została wszczęta z urzędu, to bez takiego wniosku, sąd ustanowi dla dłużnika niemającego zdolności procesowej kuratora na czas do ustanowienia dla niego przedstawiciela ustawowego.
- w razie śmierci wierzyciela lub dłużnika.
W tym przypadku postępowanie podejmuje się z udziałem spadkobierców zmarłego albo – w zakresie, w jakim dotyczy ono praw i obowiązków wynikających z działalności gospodarczej – zarządcy sukcesyjnego, jeżeli został ustanowiony zarząd sukcesyjny.
Są to dwa przypadki zawieszenia postępowania egzekucyjnego z urzędu, bez konieczności składania wniosku. Kwestie te mogą zostać jednak zasygnalizowane komornikowi albo przez wierzyciela, albo przez dłużnika bądź inne osoby, które na przykład miały wiedzę o toczącej się egzekucji i śmierci wierzyciela lub dłużnika.
Zawieszenie postępowania egzekucyjnego na wniosek
Organ egzekucyjny zawiesi postępowanie, jeżeli zawnioskuje o to wierzyciel. Jak wskazano już na wstępie, to wierzyciel jest podmiotem, który rządzi postępowaniem egzekucyjnym i to na jego wniosku komornik podejmuje czynności. To nie komornik decyduje o tym, czy wszcząć egzekucję z nieruchomości, z ruchomości, z rachunku bankowego, z wierzytelności – dyspozycje w tym zakresie wydaje wyłącznie wierzyciel.
Dlatego też jeżeli wierzyciel zawnioskuje o zawieszenie egzekucji, na przykład z uwagi na pertraktacje ugodowe z dłużnikiem, komornik to zrobi.
Na wniosek dłużnika komornik zawiesi egzekucję jednak tylko wtedy, gdy:
- sąd zawiesił natychmiastową wykonalność tytułu;
- sąd wstrzymał wykonanie tytułu egzekucyjnego;
- dłużnik złożył zabezpieczenie konieczne według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji.
Każdorazowo dla dłużnika niezbędne zatem będzie przedstawienie stosownej decyzji sądu o zawieszeniu natychmiastowej wykonalności tytułu, wstrzymania jego wykonania. Działania takie jak samo złożenie powództwa przeciwegzekucyjnego, sprawy o pozbawienie wykonalności tytułu czy wniosku o zabezpieczenie roszczenia poprzez wstrzymanie egzekucji nie będą dla komornika wystarczającą podstawą do wstrzymania egzekucji.
Ponadto komornik zawiesi, na wniosek dłużnika, postępowanie prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności:
- wyroku zaocznego,
- nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, upominawczym albo elektronicznym postępowaniu upominawczym,
jeżeli dłużnik przedstawi zaświadczenie określone w art. 139 § 5 Kodeksu postępowania cywilnego, z którego wynika, że wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został doręczony na inny adres aniżeli miejsce zamieszkania dłużnika ustalone w postępowaniu egzekucyjnym. Dłużnik nie ma obowiązku przedstawienia tego zaświadczenia, jeżeli okoliczności, które mają być nim stwierdzone, wynikają z dokumentu, o którym mowa w art. 797 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego na tej podstawie nie wyłącza jednak możliwości podejmowania przez komornika czynności mających na celu wykonanie tytułu wykonawczego w przyszłości, w tym nawet zajmowania majątku dłużnika.
W przypadku egzekucji prowadzonej na podstawie tytułu wykonawczego w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności orzeczenia sądu wydanego w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń sąd może na wniosek dłużnika zawiesić postępowanie egzekucyjne także wówczas, gdy możliwość taka wynika z przepisów rozporządzenia unijnego nr 861/2007.
Komornik ma również prawo zawiesić postępowanie egzekucyjne w całości lub części, jeśli złożono skargę na czynności komornika lub zażalenie na postanowienie sądu. Jest to możliwość komornika, a nie konieczność – nie każda skarga na czynności komornika czy postanowienie sądu spowoduje zawieszenie postępowania egzekucyjnego, wprost przeciwnie – są to raczej sytuacje rzadkie.
Podjęcie zawieszonego postępowania
Komornik podejmuje zawieszone postępowanie na wniosek wierzyciela.
Jeśli zawieszenie nastąpiło z uwagi na fakt, że dłużnik powoływał się na art. 139 § 5 kpc – doręczenie na błędny adres, komornik podejmie postępowanie na wniosek wierzyciela, jeżeli sąd lub referendarz sądowy, przed którym sprawa się toczyła albo się toczy, stwierdzi, że doręczenie wyroku zaocznego lub nakazu zapłaty było prawidłowe albo – w przypadku ponownego doręczenia – że upłynął termin do wniesienia środka zaskarżenia, chyba że zachodzi inna podstawa zawieszenia postępowania albo postępowanie podlega umorzeniu. W tym celu sąd albo referendarz sądowy postanowi wydać na wniosek wierzyciela odpowiednie zaświadczenie.
Skutki niepodjęcia zawieszonego postępowania
Jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie zażąda podjęcia zawieszonego postępowania egzekucyjnego, komornik je umorzy w całości lub w części, w zależności od tego, w jakim zakresie pozostawało ono zawieszone. Termin ten biegnie od dnia ustania przyczyny zawieszenia.
Wstrzymanie się przez komornika z dokonaniem czynności
Poza formalnym zawieszeniem postępowania egzekucyjnego komornik może również wstrzymać się z dokonaniem czynności egzekucyjnych.
Takie wstrzymanie może mieć miejsce, jeżeli:
- dłużnik złoży niebudzący wątpliwości dowód na piśmie, że obowiązku swojego dopełnił;
- dłużnik złoży niebudzący wątpliwości dowód na piśmie, że wierzyciel udzielił mu zwłoki;
- przed jego rozpoczęciem dłużnik albo jego małżonek podniesie zarzut wynikający z umowy małżeńskiej przeciwko dokonaniu czynności i okaże umowę majątkową małżeńską oraz przedłoży niebudzący wątpliwości dowód na piśmie, że zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej oraz jej rodzaj były wierzycielowi wiadome.
Wstrzymując się z dokonaniem czynności, komornik stosownie do okoliczności podejmie działania, które umożliwiają zrealizowanie jej w przyszłości.
O wstrzymaniu czynności i jego przyczynach komornik niezwłocznie zawiadomi wierzyciela. Na polecenie wierzyciela komornik w trybie natychmiastowym dokona czynności, która uległa wstrzymaniu.
