Czy odsetki od odszkodowania podlegają opodatkowaniu PIT?

Kwota odszkodowania w ramach zasądzonego świadczenia może zostać rozszerzona o dodatkowe świadczenie finansowe w postaci odsetek za opóźnienie w wypłacie. W pewnych przypadkach odszkodowanie jest wolne od podatku dochodowego, jednak pojawia się pytanie, w jaki sposób kwalifikować odsetki. Sprawdzamy czy odsetki od odszkodowania podlegają opodatkowaniu.

Odsetki jako przychód z innych źródeł

Instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 kc, zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Kwestią elementarną jest ustalenie, czy odsetki za opóźnienie stanowią przychód podatkowy, a jeżeli tak, to do jakiego źródła powinny zostać zaliczone.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. 

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;
• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Skoro zatem odsetki za opóźnienie stanowią dodatkowe przysporzenie zwiększające majątek osoby otrzymującej i dodatkowo nie mają charakteru zwrotnego, to nie może być wątpliwości, że jako definitywny przyrost majątku stanowią przychód podatkowy.

Katalog źródeł przychodu nie wymienia nigdzie wprost odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia, dlatego też tego rodzaju przychód należy zakwalifikować do przychodów z innych źródeł na mocy art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT.

Czy odsetki od odszkodowania podlegają opodatkowaniu

Należy mieć przy tym na uwadze, że nie każde odsetki otrzymane przez osoby fizyczne podlegają opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział w niektórych sytuacjach, w odniesieniu do odsetek, możliwość zwolnienia od podatku dochodowego.

Otóż zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jak wynika z brzmienia tego przepisu, zwolnienie to obejmuje tylko takie odsetki, które spełniają równocześnie 2 warunki:

1. są naliczane z tytułu nieterminowej wypłaty należności;
2. świadczenia, od których są naliczane, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, są wolne od podatku dochodowego lub na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano od nich poboru podatku.

Odsetki będą zatem zwolnione od podatku w sytuacji, gdy również świadczenie główne – odszkodowanie – będzie korzystało ze zwolnienia.

W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odszkodowania czy zadośćuczynienia, niemniej rozumienie tych pojęć nie może odbiegać od ich znaczenia przyjętego w systemie prawa cywilnego. W świetle uregulowań Kodeksu cywilnego wypłata odszkodowania jest konsekwencją wystąpienia szkody. Odszkodowanie jest świadczeniem, które ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody.

Natomiast zadośćuczynienie to forma rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej w związku z doznaną krzywdą. Zatem zadośćuczynienie analogicznie jak odszkodowanie jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającym na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych.

Przykładowo na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3b tej ustawy wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

• otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą;
• dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Aby wypłacona kwota korzystała ze zwolnienia na podstawie ww. przepisu, muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

1. kwota ta musi być odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem;
2. podstawą jej przyznania musi być wyrok lub ugoda sądowa;
3. nie może dotyczyć działalności gospodarczej prowadzonej przez podatnika ani korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W przypadku gdy odszkodowanie korzysta z powyższego zwolnienia, również ewentualne odsetki za opóźnienie będą zwolnione od podatku na mocy art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o PIT.

Ponadto wolne od podatku PIT będą odsetki za opóźnienie w wypłacie zasądzonych świadczeń, które nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Dyrektor KIS w interpretacji z 21 października 2022 roku (nr 0114-KDIP3-2.4011.528.2022.3.MG) wskazał, że odsetki za opóźnienie od przyznanego przez sąd zachowku będą zwolnione od podatku PIT.

Należy przypomnieć, że zachowek nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, lecz jest opodatkowany podatkiem od spadków i darowizn na mocy art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawy SD.

Skoro zatem zasądzona wyrokiem sądu należność (zachowek) nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, to wypłacone od tej należności na podstawie wyroku ustawowe odsetki za opóźnienie będą zwolnione z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b tej ustawy. 

Przykład 1.

Pan Adam otrzymał odszkodowanie od swojego kontrahenta za szkody wyrządzone przez zakupiony towar i powstałe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Odszkodowanie zostało zasądzone przez sąd. Dodatkowo pan Adam otrzymał odsetki za opóźnienie w wypłacie odszkodowania.

Czy kwota odsetek za opóźnienie jest wolna od podatku?

W opisanym przypadku przychód z tytułu odszkodowania nie korzysta ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT. Oznacza to, że przychód z odsetek za opóźnienie nie może skorzystać ze zwolnienia. Art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o PIT również nie znajdzie zastosowania.

W przypadku omawianego zwolnienia musi zachodzić tożsamość statusu przychodu głównego oraz przychodu pobocznego. Otóż, jeżeli zasądzone świadczenie korzysta ze zwolnienia, to również przychód z odsetek za opóźnienie w wypłacie będzie zwolniony od podatku dochodowego.