Faktura to dokument uprawniający nabywcę do dokonania odliczenia podatku naliczonego. Jeżeli pomiędzy małżonkami istnieje wspólność małżeńska, to wydatki na prowadzenie działalności gospodarczej jednego z nich są ponoszone z majątku wspólnego. Faktura wystawiona na drugiego małżonka - budzi wiele wątpliwości wśród przedsiębiorców którzy zadają sobie pytanie czy możliwe jest odliczenie podatku VAT w ramach prowadzonej działalności. Sprawdzamy!
Prawo do odliczenia podatku VAT
W pierwszej kolejności zastanówmy się nad konstrukcją prawa do odliczenia podatku VAT.
W tym zakresie należy sięgnąć do treści art. 86 ust. 1 ustawy VAT, który podaje, że w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ustawy, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Istnienie związku między nabywanymi towarami i usługami a transakcjami opodatkowanymi podatnika jest traktowane jako niezbędny wymóg powstania prawa do odliczenia podatku.
Ustawodawca nie uzależnia prawa do odliczenia od związku zakupu z obecnie wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Wystarczające jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towarów lub usług przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakupy te dokonane są w celu ich wykorzystania w ramach jego działalności opodatkowanej.
Konstrukcja faktury VAT
Następnie przejdźmy do kwestii konstrukcji samej faktury. Z treści art. 106e ustawy VAT wynika, że faktura powinna m.in. jednoznacznie określać imiona i nazwiska lub nazwy podatnika (sprzedawcy) i nabywcy oraz ich adresy. Faktura winna zawierać dane nabywcy towaru lub usługi i tym samym dokumentować rzeczywiste zdarzenia gospodarcze, a jako wystawca i nabywca powinni widnieć faktyczni uczestnicy transakcji. Każdorazowo należy ustalić więc nabywcę towaru lub usługi, który winien wynikać z zawartej umowy.
Wielokrotnie podkreślano w doktrynie, że faktura musi przede wszystkim odzwierciedlać rzeczywiste zdarzenia gospodarcze oraz określać podmioty, które brały udział w transakcji.
Faktury są dokumentem o charakterze sformalizowanym. Zatem co do zasady faktury muszą być wystawione zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa.
Natomiast nie można uznać za prawidłową fakturę, gdy sprzecznie z jej treścią wskazuje ona zdarzenie gospodarcze, które w ogóle nie zaistniało bądź zaistniało w innych rozmiarach albo między innymi podmiotami. To powoduje, że jedynie braki merytoryczne faktury mogą wywołać skutek materialny w postaci zakwestionowania prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Jak bowiem wynika z treści art. 88 ust. 3a pkt 4 ustawy VAT, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności.
W piśmie z 18 lipca 2019 roku, wydanym przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, nr 0112-KDIL1-1.4012.303.2019.1.AK, możemy przeczytać, że chociaż faktura powinna zawierać dane dotyczące nabywcy wymienione w art. 106e ustawy, to jednak niewskazanie niektórych z tych informacji nie wyklucza możliwości jego identyfikacji na podstawie pozostałych danych zawartych na fakturze.
Podkreślenia przy tym wymaga jednak, że ustaleniu musi podlegać, czy dokumenty te potwierdzają rzeczywiste transakcje handlowe. Jeżeli mamy do czynienia z tzw. wadliwością mniejszej wagi to należy uznać, że nie ma podstawy do kwestionowania faktur, w tym prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Faktura wystawiona na drugiego małżonka
Za braki formalne uzasadniające mimo wszystko prawo do odliczenia podatku naliczonego należy uznać przykładowo brak NIP-u przy jednoczesnym prawidłowym wskazaniu pozostałych danych podmiotu. Taki przypadek nie wyłącza możliwości zweryfikowania dokonania zdarzenia gospodarczego i prawidłowego określenia nabywcy towaru.
Faktem jest, że w przypadku małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej wydatek ponoszony przez jednego z nich jest dokonywany z owego majątku wspólnego. Trzeba równocześnie zauważyć, że na gruncie podatku VAT małżonkowie nie są kategorią podatnika. Podatnikiem podatku VAT jest zawsze jeden z małżonków.
Zatem zasadniczo należy kierować się przesłankami materialnymi i ocenić, który z podatników jest stroną transakcji gospodarczej.
W tym zakresie możemy wskazać na treść interpretacji Dyrektora KIS z 28 lipca 2017 roku, nr 0115-KDIT1-2.4012.270.2017.1.DM. W piśmie tym organ odniósł się do sytuacji nabycia przez małżonków lokalu mieszkalnego, który w całości będzie wykorzystywany wyłącznie w prowadzonej przez jednego z małżonków opodatkowanej działalności gospodarczej.
Skoro nabywcą nieruchomości będzie małżeństwo pozostające w ustawowej wspólności majątkowej, fakt, że na fakturze dokumentującej ww. transakcję znajdą się zarówno dane żony, jak i męża, nie będzie przeszkodą w skorzystaniu z prawa do odliczenia podatku.
Powyższy przypadek należy jednak odróżnić od sytuacji, w której to drugi małżonek jest stroną transakcji i to wyłącznie na jego dane jest wystawiona faktura. W takim przypadku jedynie z samego faktu istnienia wspólności małżeńskiej nie można wyprowadzić prawa do odliczenia podatku naliczonego przez drugiego z małżonków.
Przykład 1.
Mąż, nieprowadzący działalności gospodarczej, zawarł umowę zakupu samochodu ciężarowego. Sprzedawca na podstawie treści umowy cywilnoprawnej wystawił fakturę na dane osobowe męża. Żona, która prowadzi firmę, postanowiła odliczyć podatek naliczony z takiej faktury na podstawie założenia, że istnieje pomiędzy nimi wspólność małżeńska. Niestety działanie żony jest nieprawidłowe.
Wspomniany na początku związek wydatku z prowadzeniem działalności gospodarczej musi zostać udokumentowany poprzez treść faktury, która, jak już wskazaliśmy, odzwierciedla dane zdarzenie gospodarcze.
W konsekwencji, jeżeli z treści zdarzenia gospodarczego wynika, że inny podmiot jest stroną transakcji, to małżonek nie jest uprawniony do odliczenia podatku VAT.
Z przedstawionej analizy wynika zatem, że drobne błędy formalne nie stanowią przeszkody dla odliczenia podatku naliczonego z faktury VAT, jeżeli możliwe jest zidentyfikowanie stron transakcji. Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja, w której dochodzi do naruszenia elementów materialnych. Jeśli bowiem dana osoba nie jest stroną danego zdarzenia gospodarczego, to z tytułu faktury wystawionej na małżonka nie może odliczyć podatku naliczonego.
