Przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą może wykorzystywać swój prywatny pojazd na potrzeby firmowe, jednocześnie nie ujmując samochodu w ewidencji środków trwałych. W takiej sytuacji pojawia się pytanie o sposób rozliczenia odszkodowania otrzymanego z tytułu uszkodzenia takiego pojazdu. W poniższym artykule prezentujemy omówienie czy odszkodowanie za prywatny pojazd będzie przychodem w firmie.
Otrzymane odszkodowanie za prywatny pojazd a przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej
Na początku zaznaczmy, że zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy PIT przychodami z działalności gospodarczej są odszkodowania otrzymane za szkody dotyczące składników majątku związanych z tą prowadzoną działalnością.
Na podstawie art. 14 ust. 1i ustawy PIT przychód z działalności gospodarczej powstaje w dacie otrzymania odszkodowania. Istotne jest zatem, aby otrzymane odszkodowanie dotyczyło składnika majątkowego, który jest związany z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wspomniany „związek z działalnością” nie doczekał się ustawowego wyjaśnienia, jednakże możemy posiłkować się orzecznictwem sądowym.
Przykładowo, jak wskazał NSA w wyroku z 11 maja 2012 roku, II FSK 2169/10, dla przyjęcia „związania z działalnością” należy rozważyć całokształt okoliczności niniejszej sprawy, a nie tylko fakt wykorzystywania przedmiotowego samochodu w działalności gospodarczej. Poza stwierdzeniem, że podatnik nie wprowadził pojazdu do ewidencji środków trwałych, trzeba poddać ocenie, czy zaliczał do kosztów uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne i czy cena nabycia samochodu została uwzględniona w ramach rozliczeń podatkowych.
W efekcie prywatny pojazd, który nie był rozliczony w kosztach podatkowych, nie jest związany z działalnością gospodarczą, a jedynie w niej używany. Odszkodowania OC i AC z tytułu jego zniszczeń należy więc rozliczyć poza działalnością gospodarczą, jako przychody zwolnione z podatku.
Podobnie też NSA w wyroku z 23 sierpnia 2007 roku, II FSK 935/06, wskazał, że pojęcie „wykorzystanie” i „związek” z działalnością nie oznaczają tego samego i nie mogą być utożsamiane. Należy podkreślić, że „wykorzystywanie” pojazdu jest tylko jednym z aspektów, ale nie jedyną przesłanką „związku” samochodu z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą.
Dla przyjęcia „związania z działalnością” w rozumieniu powołanego przepisu trzeba rozważyć całokształt okoliczności, a nie tylko fakt wykorzystywania przedmiotowego samochodu w działalności gospodarczej.
Odszkodowanie za prywatny pojazd jako zwolnione z PIT
Z wyroków wydawanych przez NSA płynie wniosek, że nie każdy pojazd prywatny używany w firmie stanowi składnik majątku związany z działalnością gospodarczą.
Wyrazem tego może być również art. 23 ust. 1 pkt 46 ustawy PIT, gdzie wskazano, że nie uważa się za koszt uzyskania przychodów poniesionych wydatków z tytułu kosztów używania stanowiącego własność podatnika prowadzącego działalność gospodarczą samochodu osobowego niebędącego składnikiem majątku firmowego. Te wydatki i składki w wysokości 20% zostaną jednak kosztami uzyskania przychodów, pod warunkiem że samochód ten wykorzystuje się również do celów związanych z działalnością gospodarczą prowadzoną przez podatnika.
W konsekwencji prywatny samochód może nie stanowić składnika majątku firmowego. W takim przypadku podatnik nie amortyzuje pojazdu, ale częściowo używa go na potrzeby działalności gospodarczej.
Jeżeli mamy do czynienia właśnie z takim przypadkiem, to otrzymane odszkodowanie za szkodę w takim pojeździe nie powinno być kwalifikowane jako przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej.
W tym zakresie wskażmy, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy PIT wolne od podatku są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem:
- odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c;
- dochodu, o którym mowa w art. 24 ust. 15 i 15a.
Zatem zwolnienie, o którym mowa w ww. przepisie, nie obejmuje m.in. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Będą nimi zarówno środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, jak i wszelkie inne przedmioty, które w funkcjonalny sposób wiążą się z prowadzeniem działalności gospodarczej, zwłaszcza wszelkie przedmioty w niej wykorzystywane.
Jak wskazał Dyrektor IS w Warszawie w wyroku z 20 kwietnia 2010 roku, nr IPPB1/415-32/10-5/KS, otrzymane odszkodowanie za szkody dotyczące składnika majątku w postaci samochodu związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą stanowi przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Natomiast w interpretacji Dyrektora IS w Poznaniu z 17 lutego 2015 roku, nr ILPB1/415-1397/14-2/AP, możemy przeczytać, że skoro przedmiotowy samochód w momencie wypadku drogowego nie był środkiem trwałym ani innym składnikiem majątku funkcjonalnie związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą i nie był w niej wykorzystywany, to wypłacone odszkodowanie nie stanowi przychodu z tej działalności, a w konsekwencji korzysta ze zwolnienia z opodatkowania określonego w art. 21 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Przykład 1.
Osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą używa na cele firmowe swojego prywatnego samochodu. Samochód nie stanowi środka trwałego w firmie. Podatnik zalicza do kosztów jedynie 20% wydatków związanych z jego eksploatacją. W jaki sposób rozliczyć odszkodowanie otrzymane za prywatny samochód używany częściowo na potrzeby firmowe?
W momencie uszkodzenia pojazdu i otrzymania odszkodowania nie powstaje przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, ponieważ nie jest to odszkodowanie za szkody dotyczące składnika majątku związanego z prowadzoną działalnością. W tym przypadku będzie to przychód z innych źródeł, który jednak korzysta z całkowitego zwolnienia od podatku PIT na mocy art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy.
W opisanym przypadku podatnik nie dokonuje żadnych operacji księgowych w związku z otrzymanym odszkodowaniem, nie ewidencjonuje przychodu z tego tytułu w KPiR.
Ponadto, z uwagi na zastosowanie całkowitego zwolnienia od podatku, nie ma konieczności wykazywania kwoty odszkodowania w żadnej deklaracji podatkowej na potrzeby podatku dochodowego od osób fizycznych.
Reasumując, odszkodowanie niekoniecznie musi wygenerować po stronie przedsiębiorcy przychód podatkowy. Kluczowe znaczenie będzie mieć okoliczność związku pojazdu z działalnością gospodarczą.
Trzeba mieć przy tym na uwadze, że nie każde używanie pojazdu automatycznie stanowi o występowaniu związku składnika majątku z działalnością.
