Zdecydowania większość przedsiębiorców wykorzystuje w prowadzonej działalności gospodarczej pojazdy samochodowe. Nie jest wykluczone, że firmowy pojazd będzie przedmiotem wypadku komunikacyjnego, na skutek czego powstanie szkoda komunikacyjna. Sprawdźmy, w jaki sposób na gruncie podatku PIT rozliczyć odszkodowanie za szkodę komunikacyjną.
Odszkodowanie jako przychód podatkowy w PIT
Po pierwsze zwróćmy uwagę, że do przychodów podatkowych zalicza się takie przychody, które w danym momencie są trwałe, definitywne i bezwarunkowe. Podatnik winien zaliczyć do nich tylko takie przychody, które są mu należne. Nie będą to zatem jakiekolwiek przychody, lecz takie, w stosunku do których podatnikowi przysługiwać będzie prawo do ich otrzymania i które stanowić będą jego trwałe przysporzenie majątkowe.
Podobny pogląd wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 12 lutego 2013 roku (sygn. akt II FSK 1248/11), stwierdzając, że z istoty podatku dochodowego wynika, iż jest on ciężarem publicznoprawnym od przyrostu majątkowego (dochodu), a zatem przychodem jest ta wartość, która wchodząc do majątku podatnika, może powiększyć jego aktywa.
Przychodem jest zatem takie przysporzenie majątkowe o charakterze trwałym, które definitywnie powiększa aktywa osoby prawnej.
Zatem przychodem są wszelkie przysporzenia majątkowe o charakterze trwałym, których rzeczywiste otrzymanie, a w niektórych przypadkach już sam fakt, że są należne, powoduje obowiązek zapłaty podatku dochodowego.
Odszkodowanie w rozumieniu prawa cywilnego
Zgodnie z art. 822 § 1 ww. ustawy przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.
Istota ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprowadza się do tego, że zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za te szkody ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz zawarta została umowa ubezpieczenia.
Przy czym, przy ubieganiu się o odszkodowanie za wypadek spowodowany z winy innego kierowcy poszkodowani mają zazwyczaj możliwość wyboru sposobu likwidacji szkody.
Odszkodowanie ma wyrównać uszczerbek majątkowy powstały w wyniku zdarzenia wyrządzonego szkodą.
Celem odszkodowania jest naprawienie szkody, które może nastąpić według wyboru poszkodowanego bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłacenie odpowiedniej sumy pieniężnej. Naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego).
Odszkodowanie, które dotyczy samochodów wykorzystywanych do celów mieszanych
W sytuacji, gdy pojazd samochodowy jest wykorzystywany do celów mieszanych, funkcjonuje ograniczenie w możliwości zaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodu.
Wynika to z treści art. 23 ust. 1 pkt 46a ustawy PIT – do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się 25% poniesionych wydatków z tytułu kosztów używania samochodu osobowego na potrzeby prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej, jeżeli samochód osobowy jest wykorzystywany również do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą prowadzoną przez podatnika.
Powyższe oznacza zatem, że jedynie 75% wydatku można zaliczyć do kosztów przedsiębiorcy. Reguła ta odnosi się również do wydatków na powypadkową naprawę samochodu osobowego.
Ponadto zwróćmy uwagę na treść art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy PIT. Zgodnie z tym przepisem nie uważa się za przychód podatkowy zwróconych innych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów.
W związku z tym pojawia się pytanie, czy w przypadku, gdy przedsiębiorca otrzyma od ubezpieczyciela odszkodowanie pokrywające naprawę samochodu osobowego, to do przychodów zalicza całą wartość otrzymanego odszkodowania, czy tylko 75% tej kwoty, a pozostała część nie stanowi przychodu podatkowego.
W celu udzielenia odpowiedzi na tak postawiony problem należy pamiętać, że aby dany wydatek mógł być zaliczony do kategorii „innych wydatków”, konieczne jest, by wydatek ten nie został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu ustawy oraz by wydatek został wcześniej przez podatnika poniesiony, a następnie mu zwrócony.
Przy czym wydatek poniesiony powinien być odpowiednikiem wydatku zwróconego.
W świetle powyższego odszkodowanie za szkodę komunikacyjną jest wykonaniem świadczenia z umowy ubezpieczenia, a nie zwrotem wydatków. To powoduje, że wyłączenie określone w art. 14 ust. 3 pkt 3a ustawy PIT nie znajduje zastosowania, a otrzymane od ubezpieczyciela środki pieniężne stanowią przychód podatkowy w pełnym zakresie.
Przykład 1.
Przedsiębiorca wykorzystuje samochód osobowy do celów mieszanych, co oznacza, że wydatki eksploatacyjne zalicza do kosztów uzyskania przychodów w wysokości 75% wartości. Na skutek wypadku podatnik poniósł wydatek na naprawę auta w kwocie 10 000 zł. W konsekwencji zaliczył do kosztów podatkowych kwotę 7500 zł. Z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia podatnik otrzymał od ubezpieczyciela odszkodowanie za szkodę komunikacyjną w wysokości 10 000 zł. Przychodem podatkowym jest cała kwota odszkodowania.
Takie same skutki podatkowe wypłaty z AC oraz OC
Z treści wydawanych interpretacji podatkowych wynika, że nie ma znaczenia, czy wypłata następuje z AC czy z OC. W obu bowiem przypadkach kwota odszkodowania stanowi przychód z działalności gospodarczej w pełnym zakresie.
Otrzymane przez przedsiębiorcę odszkodowanie w ramach zawartej umowy ubezpieczenia (AC oraz OC) jest powiązane z kosztami ubezpieczenia na wypadek konieczności poniesienia wydatków na naprawę samochodów. Fakt, że wysokość odszkodowania może stanowić równowartość kwoty poniesionej na naprawę samochodu, pozostaje bez znaczenia na kwalifikację odszkodowania otrzymanego od ubezpieczyciela, jako przychodu z prowadzonej działalności.
Odszkodowania otrzymanego od ubezpieczyciela nie można utożsamiać ze zwrotem wydatków poniesionych na naprawę samochodów osobowych. Nie ma znaczenia, czy jest to wypłata odszkodowania w ramach AC, czy też OC.
Konkludując, możemy wskazać, że niezależnie od sposobu wykorzystywania samochodu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej kwota otrzymanego od ubezpieczyciela odszkodowania za szkodę komunikacyjną stanowi przychód podatkowy w pełnej wysokości.
