Prokura stanowi szczególny rodzaj pełnomocnictwa (można także powiedzieć pewnego rodzaju upoważnienia), które swym szerokim zasięgiem obejmuje możliwość realizowania wielu czynności. Wynagrodzenie uchwalone z tytułu wykonywania czynności prokury przez prokurenta wywołuje u niego określone skutki w podatku dochodowym od osób fizycznych. Jakie jest właściwe opodatkowanie prokury i jakie powoduje skutki w PIT? Wyjaśniamy w artykule poniżej.
Prokura – co to takiego?
Prokura jako szczególne pełnomocnictwo może być udzielana tylko przez wąskie grono przedsiębiorców. Na mocy art. 1091 § 1 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (dalej: kc) prawodawca określa bowiem prokurę jako pełnomocnictwo obejmujące umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Zakresu prokury nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich poza wyjątkowymi sytuacjami.
Zgodnie z art. 1097 kc prokura może być w każdym czasie odwołana, niemniej nie wygaśnie ona w sytuacji, gdy przedsiębiorca utraci zdolność do podejmowania czynności prawnych. Pozostałe okoliczności wygaśnięcia prokury to:
- wykreślenie przedsiębiorcy z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego,
- ogłoszenie upadłości,
- otwarcie likwidacji,
- przekształcenie przedsiębiorcy,
- śmierć prokurenta,
- ustanowienie kuratora.
Jak mówi ww. przepis, prokura może być udzielona tylko przez przedsiębiorcę, dla którego właściwym rejestrem dla wpisu prowadzonej działalności jest:
- Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej albo
- Krajowy Rejestr Sądowy.
- łącznie (prokura łączna) lub
- oddzielnie.
Prokura może obejmować dokonywanie określonych czynności, ale tylko wraz z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej.
- CEIDG albo
- KRS.
Zgłoszenie udzielonej przez przedsiębiorcę prokury powinno zawierać rodzaj prokury, a w przypadku prokury łącznej, oddzielnej albo sprawowanej wspólnie z członkiem zarządu – także sposób jej wykonywania.
Należy podkreślić, że prokura musi być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności.
Jakie występują rodzaje prokury?
Można wyróżnić kilka typów umocowanej prokury. Rodzaje te zaprezentowano w poniższej tabeli.
Rodzaje prokury | |
Rodzaj | Opis |
Samoistna | Prokurent ma uprawnienia do samodzielnej reprezentacji danego podmiotu |
Łączna | Udzielona kilku osobom łącznie, a więc w podmiocie może występować kilku prokurentów |
Mieszana | Połączenie obu wyżej wymienionych cech, tzn. prokurent posiada umocowanie do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania podmiotu |
Kim jest prokurent i jakie ma uprawnienia?
Prokurent to osoba wyznaczona przez podmiot (firmę), która będzie mieć uprawnienia do dokonywania w imieniu tego podmiotu, który go umocował jako prokurenta, m.in.:
- zawierania różnego rodzaju umów, np. najmu, pożyczek lub kredytów, sprzedaży i innych;
- zaciągania zobowiązań wobec reprezentowanego podmiotu;
- reprezentacji podmiotu w czasie postępowań administracyjnych;
- wykonywania pozostałych czynności w związku z działalnością podmiotu.
Opodatkowanie prokury na gruncie PIT i ZUS
Pamiętając o art. 41 ust. 1 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 roku (zwanej dalej ustawą o PIT) przedsiębiorcy (osoby fizyczne, prawne lub ich jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej) prowadzący działalność gospodarczą mają szereg obowiązków wobec osób fizycznych (polskich rezydentów podatkowych – nieograniczony obowiązek podatkowy), z którymi zawarli różnego rodzaju umowy o pracę, zlecenie, dzieło, współpracę, kontrakty menedżerskie albo podjęli uchwałę o powołaniu osoby fizycznej do sprawowania konkretnej funkcji.
Obowiązki te wynikają z roli płatnika podatku, płatnika składek ZUS wobec ww. osób fizycznych.
Jednym z tych obowiązków jest właściwe naliczenie i rozliczenie wypłacanego wynagrodzenia, a mianowicie:
- zastosowanie odpowiedniej wysokości kosztów uzyskania przychodów (jeżeli dotyczy) pomniejszającej podstawę do naliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych;
- pobranie zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych PIT z tytułu wypłaconego wynagrodzenia (jeżeli dotyczy);
- obliczenie i potrącenie składek ZUS społecznych (jeżeli dotyczy);
- obliczenie i potrącenie składki ZUS zdrowotnej (jeżeli dotyczy);
- zastosowanie ulg, jeżeli osoba, na której rzecz jest obliczane wynagrodzenie, ma uprawnienia do tych ulg.
Obowiązek poboru podatku dochodowego i składek ZUS dotyczy osób fizycznych (polskich rezydentów podatkowych) z tytułu wypłacanego wynagrodzenia na mocy w art. 13 pkt 2 i 4–9 oraz art. 18 ustawy o PIT, czyli osób:
- zatrudnionych na podstawie stosunku pracy,
- osiągających przychody z działalności wykonywanej osobiście,
- osiągających przychody z praw majątkowych,
- pozostałe.
Opodatkowanie wynagrodzenia z tytułu wykonywania prokury
W powyższej grupie osób fizycznych i źródeł ich przychodów brakuje osób osiągających wynagrodzenie z tytułu pełnienia obowiązków na podstawie ustanowionej prokury na mocy uchwały o powołaniu. Należy jednak wspomnieć o jednym bardzo ważnym aspekcie.
Prokurent z kolei swoje obowiązki wynikające z ustanowionej prokury może wykonywać:
- na mocy uchwały o powołaniu,
- na podstawie stosunku pracy,
- na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Jeżeli więc prokurent wykonuje swoje obowiązki na mocy uchwały o powołaniu, wówczas nie znajduje się w powyższej grupie osób, co do których płatnik (pracodawca) ma obowiązek pobrać podatek dochodowy.
Źródłem przychodów, do jakich należy zaliczyć wynagrodzenie prokurenta wypłacane z mocy uchwały o powołaniu, jest bowiem katalog przychodów z innych źródeł wymieniony w art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.
Jaki jest tego skutek? Przedsiębiorca, który wypłaca wynagrodzenie prokurentowi pełniącemu obowiązki na mocy uchwały o powołaniu, ma obowiązek przekazać mu informację PIT-11 o wypłaconym w poprzednim roku łącznym wynagrodzeniu z tytułu prokury w terminie do końca lutego roku następnego.
Niemniej prokurent, który otrzymuje wynagrodzenie na mocy uchwały o powołaniu, samodzielnie nalicza podatek dochodowy od wypłaconego wynagrodzenia. Nie robi jednak tego miesięcznie, a dopiero w zeznaniu rocznym PIT-36.
Podatek od wynagrodzenia prokurenta powołanego do pełnienia obowiązków na mocy uchwały o powołaniu prokurent oblicza, stosując skalę podatkową. Może on oczywiście skorzystać z rocznej kwoty wolnej od podatku dochodowego w kwocie 30 000 zł.
Końcowo warto podkreślić, że czynności wynikające z prokury mogą być wykonywane na podstawie zawartego stosunku pracy (albo umowy cywilnoprawnej). Skutkiem tego będzie jednak podleganie obowiązkowo pod:
- ubezpieczenia społeczne i zdrowotne;
- opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych od wypłacanego wynagrodzenia – PIT-4R;
- pozostałe rozliczenia kosztowe i rozliczenia ulg, do których ma uprawnienia.
