0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Darowizna w gotówce a możliwość zastosowania zwolnienia od podatku

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Przekazywanie środków pieniężnych pomiędzy członkami najbliższej rodziny w drodze umowy darowizny jest jedną z najczęściej dokonywanych czynności w obrocie prawnym. Powszechnie wiadomo, że darowizny dokonywane poprzez rachunek bankowy korzystają z całkowitego zwolnienia od podatku. W dalszej części zastanowimy się natomiast, czy gdy następuje darowizna w gotówce również można skorzystać ze zwolnienia.

Czy darowizna w gotówce podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn

Darowizna jest umową uregulowaną w Kodeksie cywilnym. To czynność prawna, która ma na celu dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego.

Istotą darowizny jest jej nieodpłatny charakter, co oznacza, że obdarowany nie jest zobligowany do żadnego świadczenia wzajemnego wobec darczyńcy. Natomiast sam obdarowany otrzymuje korzyść majątkową, którą należy rozumieć zarówno jako zwiększenie aktywów, jak i zmniejszenie pasywów (zobowiązań).

Umowa darowizny podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizny. Obowiązek podatkowy w takim przypadku spoczywa na osobie obdarowanej. W przypadku darowizn środków pieniężnych obowiązek podatkowy powstaje w dacie wykonania darowizny, czyli w dacie przekazania pieniędzy. 

Umowa darowizny rodzi skutki podatkowe dla obdarowanego w zakresie podatku od spadków i darowizn. Tego rodzaju zobowiązanie podatkowe nie dotyczy natomiast darczyńcy.

Darowizna w gotówce pomiędzy członkami najbliższej rodziny - czy korzysta ze zwolnienia?

Jeżeli darowizna jest przekazywana przez członka najbliższej rodziny (od małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy), to istnieje możliwość skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn.

Zagadnienie to zostało uregulowane w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy SD, gdzie czytamy, że zwolnienie znajdzie zastosowanie, jeżeli obdarowany:

  • zgłosi nabycie w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego –  powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2–5, 7 i 8 oraz ust. 2 – na formularzu SD-Z2 do właściwego naczelnika urzędu skarbowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz

  • udokumentuje ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Z treści przepisu wynika, że w przypadku gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, dla skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania konieczne jest spełnienie trzech warunków:

  • otrzymanie darowizny przez jedną z osób wymienionych w tym przepisie;

  • złożenie zgłoszenia SD-Z2 o nabyciu własności środków pieniężnych;

  • udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Analiza powyższego przepisu może zatem sugerować, że ze zwolnienia mogą skorzystać wyłącznie te darowizny, które zostały dokonane w formie przelewu bankowego lub przekazu pocztowego.

Natomiast przekazana darowizna w gotówce – „z ręki do ręki” – nie wypełnia tego warunku nawet w przypadku, gdy obdarowany następnie wpłaci środki na swój rachunek bankowy.

Taką wykładnię wciąż utrzymuje fiskus, co zresztą znajduje potwierdzenie w wydawanych interpretacjach podatkowych. Na przykład w piśmie z 11 grudnia 2019 roku wydanym przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, nr 0111-KDIB2-2.4015.165.2019.1.MZ, czytamy, że nie można będzie udokumentować otrzymania przedmiotowych środków pieniężnych dowodem przekazania na rachunek bankowy skoro środki zostaną przekazane w gotówce. Następcza wpłata środków na rachunek bankowy osoby obdarowanej nie wyczerpuje normy tego przepisu.

W dalszej części uzasadnienia swojego stanowiska organ podatkowy wprost wskazał, że bez znaczenia są również motywy, jakimi będą kierować się strony darowizny, decydując się na przekazanie jej w formie gotówki. Ustawodawca jednoznacznie wskazał, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby zwolnienie mogło zostać zastosowane.

Korzystanie z każdej preferencji podatkowej uzależnione jest od spełnienia wszystkich ustawowych przesłanek wymaganych do jej zastosowania. W konsekwencji  darowizna w gotówce będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na ogólnych zasadach i nie znajdzie zastosowania zwolnienie na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Takie samo stanowisko zaprezentował Dyrektor KIS w interpretacji z 17 maja 2019 roku, nr 0111-KDIB2-2.4015.50.2019.3.MZ.

Organy podatkowe nadal uznają, że wyłącznie darowizna pieniędzy w formie przelewu bankowego lub przekazu pocztowego może skorzystać z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn w przypadku transakcji dokonywanej pomiędzy członkami najbliższej rodziny.

Sądy administracyjne a darowizna w gotówce

Okazuje się jednak, że podatnicy mogą liczyć na pozytywne rozpatrzenie swojej sprawy na etapie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

W ostatnim czasie można bowiem zaobserwować coraz większą liczbę wyroków wskazujących, że również darowizna w gotówce może skorzystać ze zwolnienia określonego w art. 4a ustawy.

Tak wynika m.in. z wyroku NSA z 19 grudnia 2019 roku, II FSK 293/18, czy też z wyroku WSA w Krakowie z 4 października 2019 roku, I SA/Kr 905/19.

W wydawanych orzeczeniach sądy wskazują na cel społeczny całkowitego zwolnienia od podatku ustanowionego w art. 4a ustawy. Tym celem jest przede wszystkim zniesienie obciążeń podatkowych dla nabywających nieodpłatnie majątek od osób najbliższych, co uzasadnione jest dobrem rodziny. 

Zasada ta znajduje odzwierciedlenie w art. 18 Konstytucji gwarantującym rodzinie ochronę i opiekę RP oraz w art. 71 ust. 1 nakazującym państwu prowadzenie polityki społecznej i gospodarczej uwzględniającej dobro rodziny. 

Sądy wskazują, że w tym przypadku należy przede wszystkim kierować się dyrektywami wykładni celowościowej, co powoduje, że zwolnienie określone w art. 4a ustawy powinno służyć celom prorodzinnym, ale także zapewniać bezpieczeństwo obrotu prawnego i systemu podatkowego. Tym samym użyte w przepisie wyrażenie „udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek bankowy” należy rozumieć w ten sposób, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych będących przedmiotem darowizny, przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie wpłatę lub przelew obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.

Konkluzja prowadzi zatem do wniosku, że przekazanie tytułem darowizny środków pieniężnych w formie gotówki z ręki do ręki i następnie wpłata tychże środków na własny rachunek bankowy przez obdarowanego jest sytuacją, która daje prawo do skorzystania ze zwolnienia od podatku.

Wykładnia przepisów prowadząca do stanowiska, że jedynie przekazanie pieniędzy w formie polecenia przelewu bankowego daje prawo do skorzystania ze zwolnienia, jest niezgodna ze standardami konstytucyjnymi.

Udokumentowanie otrzymania na rachunek bankowy może odbyć się także poprzez przedstawienie dowodu wskazującego, że osoba obdarowana dokonała samodzielnej wpłaty środków pieniężnych na swój rachunek bankowy. W ocenie sądów taki przypadek również kwalifikuje się do całkowitego zwolnienia od podatku.

Sądy administracyjne (zarówno WSA, jak i NSA) prezentują odmienne niż fiskus stanowisko i wskazują, że otrzymana darowizna w gotówce i następnie wpłacona na rachunek bankowy przez obdarowanego spełnia wszelkie przesłanki do zwolnienia od podatku od spadków i darowizny na mocy art. 4a ustawy.

Choć sądownictwo zdaje się prezentować korzystne dla podatników stanowisko, to niestety ale na etapie rozpatrywania sprawy przez organy podatkowe wciąż trzeba liczyć się z ryzykiem sporu. Fiskus bowiem konsekwentnie trzyma się wykładni zmierzającej do wniosku, że wyłącznie darowizny w formie przelewu bankowego daje prawo do zwolnienia. Podatnicy mogą jednak dochodzić swoich praw na etapie postępowania sądowo - administracyjnego.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów