Przedsiębiorcy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej spotykają się z różnego typu nieodpłatnymi świadczeniami. Jednak nie zawsze zdają sobie sprawę tego, że otrzymane nieodpłatne świadczenie wywołuje skutki w sferze rozliczeń z fiskusem.
Nieodpłatne świadczenie - co to jest?
Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest zasada powszechności opodatkowania.
Przez nieodpłatne świadczenie w działalności gospodarczej należy rozumieć te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie majątku, mające konkretny wymiar finansowy.
Aby można było określone świadczenie uznać za nieodpłatne świadczenie stanowiące źródło przychodu podlegającego opodatkowaniu, musi dojść do stosunku prawnego, w wyniku którego jeden podmiot dokonuje określonego świadczenia, drugi natomiast to świadczenie otrzymuje nieodpłatnie, zwiększając w ten sposób swoje przychody podatkowe.
Ustalenie wartości nieodpłatnego świadczenia
Wartość nieodpłatnych świadczeń ustala się:
-
jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców,
-
jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu,
-
jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu - w wysokości równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu,
-
w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
W przypadku otrzymania częściowo odpłatnych rzeczy lub praw bądź świadczeń częściowo odpłatnych przychód ustala się w jako różnicę pomiędzy wartością rzeczy lub praw bądź świadczeń ustaloną według zasad obowiązujących dla nieodpłatnych świadczeń a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.
Nieodpłatne świadczenie od najbliższych
Nieodpłatne świadczenie dla najbliższych nie rodzi powstania przychodu do opodatkowania na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych. Ustawodawca przewidział bowiem w tym zakresie zwolnienie. Stosownie do treści przepisu art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwolniona od podatku jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b ustawy o PIT, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn.
Do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów (I grupa), zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych (II grupa). Za rodziców w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.
Przykład 1.
Pan Jan prowadzi firmę. Żona pana Jana jest informatykiem. Stworzyła dla męża stronę internetową. W takiej sytuacji dla pana Jana nie powstanie przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń, bowiem świadczenie wykonała osoba najbliższa.
Poniżej przedstawiamy najczęściej występujące nieodpłatne świadczenia wśród przedsiębiorców.
Nieterminowa zapłata a nieodpłatne świadczenie
Przedsiębiorcy często mają problem z terminowymi płatnościami. Jak stanowi art. 481 § 1 kodeks cywilny jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Tym samym w takiej sytuacji nie powstaje nieodpłatne świadczenie.
Niezrealizowanie przez dłużnika jego świadczenia w postaci zapłaty długu nie stanowi nieodpłatnego świadczenia, gdyż z tytułu nieterminowego regulowania zobowiązań wierzycielowi przysługują ustawowe odsetki z tytułu zwłoki. Nawet gdyby przyjąć, że niedochodzenie tej należności od dłużnika przez wierzyciela jest wyrazem woli wskazującym na akceptację takiego stanu rzeczy, nie pozbawia go to możliwości dochodzenia odsetek za zwłokę w terminie późniejszym. Nigdzie natomiast w ustawie o podatku dochodowy od osób prawnych nie stwierdzono, że przychodem dłużnika jest równowartość odsetek od zobowiązania niezrealizowanego w terminie.
Dlatego też stwierdzić należy, iż z tytułu, niedokonania przez podatników zapłaty należności w terminie nie wystąpi przychód z tytułu otrzymania nieodpłatnych świadczeń.
Stanowisko takie potwierdził Naczelnik Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie, sygn. 1472/ROP1/423-257-278/06/AJ, z 13 września 2006 r., gdzie możemy przeczytać: (…) warunkiem koniecznym uznania nieodpłatnego świadczenia za przychód jest jego otrzymanie. Zatem jeżeli nie dochodzi w ogóle do spełnienia świadczenia, to nie można mówić o uzyskaniu przychodu. Odstąpienie od naliczania odsetek związanych z należnościami albo zobowiązaniami Spółki nie rodzi żadnych skutków prawnych - wierzyciel rezygnuje po prostu z możliwości dochodzenia odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Nie dochodzi w tym przypadku zatem do spełnienia jakiegokolwiek świadczenia nieodpłatnego.
Natomiast w przypadku całkowitego lub częściowego anulowania wystawionych not odsetkowych przez wierzyciela, dłużnik uzyskuje pewną korzyść majątkową w postaci umorzonych odsetek. W tej sytuacji jednak nie można uznać, aby doszło do spełnienia nieodpłatnego świadczenia przez wierzyciela na rzecz dłużnika, a tym samym do otrzymania przez dłużnika nieodpłatnego świadczenia.
Czy bezpłatne oprogramowanie jest przychodem z tytułu nieodpłatnych świadczeń?
Przedsiębiorcy często korzystają z darmowego oprogramowania pozyskanego przy zakupie czasopisma czy skopiowanego z witryny internetowej. Można mieć wątpliwości czy taka sytuacja może zostać uznana za nieodpłatne świadczenie.
W przypadku, gdy określone świadczenia są z założenia bezpłatne dla wszystkich podatników, a nie jednostkowym przypadkiem stosowanym w stosunku do indywidualnego podmiotu, to wówczas nie należy ustalać w związku z zaistnieniem takiego zdarzenia przychodów podatkowych.
Dlatego też należy uznać, iż używanie w działalności gospodarczej gratisowego oprogramowania nie będzie powodowało powstania przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń, jeżeli prawo do korzystania z tego programu jest z założenia bezpłatne dla wszystkich zainteresowanych.
Takie stanowisko potwierdzają organy podatkowe, tytułem przykładu można wskazać pismo Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w Bydgoszczy, z 13 czerwca 2007 r., nr DG/415-IX/71-19/07, gdzie czytamy: Zgodnie z przedstawionym przez Pana stanem faktycznym, udostępnienie w internecie nowej wersji bezpłatnego oprogramowania typu freeware i shareware dla wszystkich zainteresowanych podmiotów na całym świecie, w zakresie unormowań prawnych zawartych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie spowoduje powstania przychodu u Pana jako wspólnika spółki cywilnej, bowiem nie powstanie też przysporzenie majątkowe.
Reasumując, udostępnianie bezpłatnych programów komputerowych nie skutkuje powstaniem zobowiązania podatkowego w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (…).
