Organy państwowe powinny stanowić wzorzec dla sektora prywatnego w kontekście zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Instytucje publiczne powinny wskazywać innym firmom kierunek w nawiązywaniu współpracy z osobami niepełnosprawnymi oraz akcentować jej pozytywne aspekty. Zatrudnienie niepełnosprawnych przez przedsiębiorstwa niesie za sobą wiele korzyści – dla zatrudnionego stabilne miejsce pracy, które daje mu poczucie niezależności oraz stanowi źródło znacznej satysfakcji, z kolei dla pracodawcy jest to możliwość niesienia pomocy osobom jej potrzebującym oraz kreowanie pozytywnego wizerunku firmy. Nie bez znaczenia będą również profity uzyskane od państwa w postaci dotacji oraz niższych składek socjalnych. Tym samym należy uznać, że staż w administracji publicznej oferowany osobom niepełnosprawnym jest doskonałym rozwiązaniem zarówno dla samych zainteresowanych pracowników, organów państwowych, jak i przedsiębiorstw prywatnych, które będą mogły pozyskać wyszkoloną kadrę pracowniczą.
W ostatnich latach staż w administracji publicznej wyszedł naprzeciw potrzebom aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych w Polsce. Środki Unii Europejskiej oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej jako PFRON) stanowią ogromne wsparcie dla niepełnosprawnych chcących podjąć stałą pracę i właściwie się do niej przygotować.
Problemy niepełnosprawnych pracowników w obecnych realiach
Na rynku pracy dominuje krzywdzące przekonanie, że pracownik niepełnosprawny to osoba z gorszym wykształceniem, mniej wydajna i wymagająca, a z powodu gorszego stanu zdrowia częściej nieobecna w pracy. Tej sytuacji nie poprawia również wysoki formalizm towarzyszący zatrudnianiu nowych niepełnosprawnych pracowników.
Osoby niepełnosprawne nie tylko w kwestii pracowniczej muszą borykać się z wieloma problemami. Trudne jest również ich położenie m.in. na gruncie społecznym – ludzie wielokrotnie z własnej niewiedzy i obaw przed wyrządzeniem im krzywdy unikają z nimi kontaktów bądź wręcz odwrotnie, stają się nadopiekuńczy. Żadna z tych postaw nie jest komfortowa dla osoby niepełnosprawnej. Osoba ta chce być traktowana jak każdy inny „zdrowy” człowiek, również jako pełnowartościowy pracownik.
Niestety, pomimo coraz większej obecności osób niepełnosprawnych w życiu publicznym, np. w sporcie czy polityce, wizerunek pracownika niepełnosprawnego jest wciąż bardzo stereotypowy. Omówione w niniejszym artykule programy stażowe mają szansę to zmienić.
Co powinno charakteryzować miejsce pracy przyjazne osobom niepełnosprawnym?
Miejsce pracy przeznaczone dla osoby niepełnosprawnej oprócz tego, że musi zostać przystosowane indywidualnie do jej potrzeb, powinno być tak stworzone, aby w jak największym stopniu sprawiało satysfakcję osobie pracującej.
Satysfakcja z wykonywanej pracy zawodowej jest istotna zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Osiąganie sukcesów w pracy pomaga osobie niepełnosprawnej w asymilacji, nie tylko ze współpracownikami, lecz także z całym społeczeństwem, buduje jej pewność siebie oraz wpływa pozytywnie na poczucie ogólnego zadowolenia z życia. Dla pracodawcy pracownik usatysfakcjonowany oznacza pracownika bardziej efektywnego, mocniej zaangażowanego w wykonywanie obowiązków zawodowych, a także bardziej lojalnego wobec pracodawcy.
To właśnie omawiane programy stażowe mogą pozwolić osobom niepełnosprawnym na przekonanie się, czy dany rodzaj wykonywanej podczas stażu pracy przyniesie im wspomnianą wyżej satysfakcję. Obecnie wśród wielu istniejących na rynku rodzajów aktywizacji osób niepełnosprawnych, za najbardziej znaczące i pomocne możemy uznać projekt „Program aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych” oraz program „Stabilne zatrudnienie”.
Projekt „Program aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych”
Projekt „Program aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych” jest adresowany wyłącznie do osób posiadających status osoby niepełnosprawnej. Projekt ten zakłada kompleksowe wsparcie dla niepełnosprawnych w zakresie integracji społecznej oraz zawodowej. Celem programu jest aktywizacja społeczno-zawodowa wśród osób niepełnosprawnych zagrożonych ubóstwem oraz wykluczeniem społecznym. Staż ten ma podnieść nie tylko poziom zatrudnienia, lecz także aktywności społecznej.
Program ma za zadanie przygotować osoby niepełnosprawne do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie, ułatwić im poszukiwanie zatrudnienia oraz zmienić ich wizerunek bez przypisywania im stereotypowej opinii osób gorzej wykształconych lub wykwalifikowanych.
Kto może zostać uczestnikiem stażu?
Omawiany program skierowany jest do osób powyżej 18 roku życia, pracujących oraz uczących się, które na dzień przystąpienia do projektu posiadają status osoby niepełnosprawnej w rozumieniu Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub mają orzeczone schorzenie w postaci zaburzeń psychicznych w rozumieniu Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.
Osoby niepełnosprawne, które podejmują już pracę, mogą skorzystać z działań przewidzianych w ramach reintegracji społecznej, zawodowej bądź edukacyjnej, tj. szkoleń zawodowych. Nie mogą natomiast korzystać z reintegracji zawodowej, takiej jak staż zawodowy, pośrednictwo pracy czy korzystanie z usług trenerów pracy.
Co oferuje projekt?
Jak zostało wskazane wyżej, projekt ten przewiduje dla uczestników nie tylko staż zawodowy, lecz także pomoc w aktywizacji społecznej. W ramach wprowadzenia i przystosowania do aktywności zawodowej program oferuje warsztaty aktywizacji zawodowej, szkolenie zawodowe kończące się egzaminem zewnętrznym (państwowym), staż zawodowy w przystosowanym do tego przedsiębiorstwie państwowym, pośrednictwo pracy oraz usługi trenerów pracy.
Z kolei w kwestii pomocy niepełnosprawnym chcącym zintegrować się ze społeczeństwem program gwarantuje warsztaty kompetencji społecznych, indywidualne terapie psychologiczne, terapię rodzinną z psychologiem, w której mogą brać udział także członkowie rodziny i opiekunowie. Projekt przewiduje również pomoc prawną, wyjścia kulturalne (teatr, kino, muzea), terapię ruchową, rehabilitację oraz spotkania z dietetykiem.
Pracodawca natomiast może liczyć na zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej. Obejmuje ono zwrot m.in. sprzętu, narzędzi oraz pomocy naukowych. Co więcej, pracodawca może korzystać z pomocy opiekunów wyszkolonych do opieki nad osobami zależnymi.
Program „Stabilne zatrudnienie”
Program realizowany jest ze środków PFRON i ma za zadanie zainicjować, a następnie wspierać działania administracji publicznej prowadzone w kierunku kształcenia oraz zwiększania zatrudnienia osób niepełnosprawnych, dając im gwarancję stabilnego zatrudnienia. Podstawą prawną realizacji programu jest art. 47 ust. 1 pkt 4 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Realizacja programu przebiega w ramach dwóch modułów:
-
moduł I „Instytucje” – jego bezpośrednimi adresatami są organy i instytucje wykonujące zadania z zakresu administracji publicznej, jednostki samorządu terytorialnego oraz państwowe i samorządowe instytucje kultury, które zatrudnią osoby niepełnosprawne;
-
moduł II „Staże zawodowe” – adresowany został do organizacji pozarządowych, które przygotują i skierują osoby niepełnosprawne na staż zawodowy w administracji rządowej.
Kto może korzystać z programu?
Uczestniczyć w omawianym programie mogą osoby w wieku aktywności zawodowej, tj. osoby, które nie osiągnęły wieku emerytalnego, z orzeczonym znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności (lub orzeczeniem równoważnym), pozostające bez zatrudnienia.
Formy i zakres pomocy w ramach modułu I „Instytucje”
Zgodnie z tym modułem instytucja wnioskująca o przyznanie środków związanych z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej zobowiązana jest do:
-
wyposażenia stanowisk pracy zgodnie z obowiązującymi normami i przepisami ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, które dotyczą w szczególności: powierzchni, oświetlenia, temperatury pomieszczenia, wilgotności powietrza, dopuszczalnych norm stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, hałasu;
-
zapewnienia na wyposażonych w ramach programu stanowiskach pracy właściwych warunków sanitarnych, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz odpowiednich dostosowań, niezbędnych w związku z rodzajem niepełnosprawności beneficjenta ostatecznego;
-
zatrudniania na objętych programem stanowiskach pracy beneficjentów ostatecznych przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy.
Formy i zakres pomocy w ramach modułu II „Staże zawodowe”
W ramach tego modułu dofinansowaniu podlegają działania aktywizacyjne mające na celu uzyskanie przez osobę niepełnosprawną kwalifikacji, umiejętności zawodowych oraz pracowniczych, poprzez realizację m.in. kursów, warsztatów oraz szkoleń zawodowych. Program oferuje także indywidualne przygotowanie i wdrożenie planu przyszłej drogi zawodowej osoby niepełnosprawnej oraz wielopoziomowe doradztwo zawodowe.
W trakcie trwania stażu zawodowego pracownik może liczyć na wsparcie asystenta oraz trenera pracy, w okresie pierwszych 3 miesięcy pracy. Co więcej, osoba zatrudniona otrzymuje wypłatę stypendium oraz zwrot kosztów dojazdów do i z zakładu pracy w okresie pierwszych 3 miesięcy stażu.
Staż w administracji publicznej dla osób niepełnosprawnych – podsumowanie
Projekty aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych zawsze są przedsięwzięciami złożonymi, ze względu na znaczne zróżnicowanie osób niepełnosprawnych, m.in. ze względu na rodzaj niepełnosprawności, sytuację życiową oraz materialną, kondycję psychiczną, a także poziom wykształcenia i doświadczenia zawodowego.
W związku w tym zarówno instytucje publiczne, jak i przedsiębiorstwa prywatne powinny podchodzić do każdego zatrudnionego w sposób zindywidualizowany, dobierając środki i narzędzia pod profil zatrudnianego pracownika. Co więcej, pracodawcom powinno zależeć na satysfakcji pracownika z wykonywanej przez niego pracy – zadowolony pracownik jest wydajniejszy i bardziej zmotywowany. Dodatkowo prawidłowe przystosowanie stanowiska pracy oraz odpowiednie przeszkolenie osoby odbywającej szkolenie da pracodawcy szansę na uzyskanie dobrego i lojalnego pracownika na stałe, nie tylko na okres stażu.
