Umowa sprzedaży na raty - jakie są koszty odstąpienia?

Umowa sprzedaży na raty należy do szczególnego typu umowy sprzedaży. Wynika to z faktu, że poza typowym dla umowy sprzedaży skutkiem w postaci nabycia przez kupującego określonej rzeczy i zapłatą ceny sprzedawcy wiąże się ona z koniecznością zaangażowania w stosunek prawny trzeciego podmiotu. Umożliwia on konsumentowi sfinansowanie zakupionej rzeczy w ratach, co w praktyce oznacza zawarcie drugiej umowy – w tym przypadku kredytu konsumenckiego – przez konsumenta i instytucję pożyczkową. Tego rodzaju rozwiązanie jest stosunkowo często wykorzystywane w obrocie konsumenckim. Możliwość uzyskania przez konsumenta zewnętrznego finansowania w celu dokonania transakcji  może często okazać się dla konsumenta jedyną szansą na nabycie danej rzeczy.

Umowa sprzedaży na raty - kiedy można podpisać?

Nie w każdym przypadku będziemy mieć do czynienia ze sprzedażą na raty w rozumieniu Kodeksu cywilnego (dalej: kc). Warunki, jakie łącznie muszą zostać spełnione, aby uznać transakcję za umowę sprzedaży na raty określoną w art. 583 i n. kc są następujące:

• przedmiotem umowy jest rzecz ruchoma, a więc nie może to być przykładowo nabycie nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego, przedmiotem umowy sprzedaży na raty może być zatem samochód;

• sprzedaży dokonuje przedsiębiorca w zakresie swojej działalności gospodarczej, a więc przykładowo dealer samochodowy;

• kupującym jest wyłącznie osoba fizyczna będąca konsumentem (co też wynika z art. 587 kc). Osoby prawne w żadnym przypadku nie będą mogły nabyć rzeczy w drodze umowy sprzedaży na raty, o której mowa w kc;

• cena za rzecz objętą umową sprzedaży jest płatna w ratach;

• rzecz zostaje kupującemu wydana przed całkowitą zapłatą ceny.

  Zobacz też:

  • Umowa przedwstępna sprzedaży wzór z omówieniem
  • Umowa sprzedaży na raty z omówieniem

Sprzedaż na raty a kredyt konsumencki

Umowa sprzedaży na raty wymaga rozważenia kilka istotnych aspektów. W szczególności mając na uwadze fakt powiązania umowy sprzedaży z umową kredytu konsumenckiego przy umowie sprzedaży na raty, problematyczna wydaje się realizacja przez konsumenta prawa do odstąpienia od umowy i jego skutków. Prawo to wymaga rozpatrzenia zarówno w kontekście umowy sprzedaży, jak i umowy o kredyt konsumencki.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 1-2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:

1. umowę pożyczki;

2. umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego;

3. umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia;

4. umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia.

Mówiąc prościej, umowa o kredyt wiązany to taka umowa, której wyłącznym celem jest finansowanie towaru nabytego na podstawie innej umowy przez konsumenta. Umowę kredytu wiązanego może zawrzeć z konsumentem osobiście sprzedawca rzeczy albo instytucja stricte finansowa, która w zakresie dokonywanych transakcji sprzedaży na raty współpracuje ze sprzedawcą. Z pewnością na rynku dominuje druga ze wspomnianych form.  Z uwagi na to, że umowa, którą zawiera konsument w związku z finansowaniem kupna rzeczy, podlega pod ustawę o kredycie konsumenckim, wywołuje ona w sferze praw konsumenta doniosłe skutki prawne. W szczególności na sprzedawcy lub podmiocie trzecim – instytucji finansowej ciążą określone obowiązki informacyjne, m.in. obowiązek przekazania informacji o stopie oprocentowania kredytu,  rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania oraz całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta czy też o prawie konsumenta do odstąpienia od umowy.

 Czy można odstąpić od umowy i co z kredytem konsumenckim?

Tego rodzaju uprawnienie nie przysługuje konsumentowi w przypadku zakupów w sklepie stacjonarnym (chyba że sklep oferuje konsumentom możliwość zwrotu towaru w określonym terminie).

Moment rozpoczęcia biegu terminu 14 dni na odstąpienie od umowy zależy od charakteru transakcji, jednak w przypadku zakupu pojedynczej rzeczy 14-dniowy termin należy liczyć od otrzymania rzeczy przez konsumenta.

W związku z prawem konsumenta do odstąpienia od umowy pojawia się jednak istotne pytanie: co stanie się z umową o kredyt konsumencki w przypadku realizacji prawa do odstąpienia od umowy?

Odpowiedź na wyżej postawione pytanie ustawodawca zawarł w art.  57 ustawy o kredycie konsumenckim, który stanowi, że jeżeli konsument skorzystał z przyznanego mu, na podstawie odrębnych przepisów, prawa do odstąpienia od umowy na nabycie określonego towaru lub usługi, to odstąpienie konsumenta od tej umowy jest skuteczne także wobec umowy o kredyt wiązany. Jeśli więc konsument na mocy nadanego mu prawa, rezygnuje z umowy sprzedaży skutkiem będzie odstąpienie od umowy o kredyt konsumencki, który miał służyć do sfinansowania sprzedaży w ratach. Umowa kredytu została bowiem zawarta w ściśle określonym celu i bez umowy sprzedaży nie miałaby racji bytu. Z tego względu skutki odstąpienia od umowy sprzedaży aktualizują się w stosunku do umowy o kredyt konsumencki niejako z mocy samej ustawy.

Kiedy można odstąpić od umowy kredytu konsumenckiego?

Zgodnie z art.  53 ustawy o kredycie konsumenckim konsument ma prawo, bez podania przyczyny, do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy.

Uprawnienie konsumenta do odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego przysługuje konsumentowi niezależnie od tego, czy ma prawo do odstąpienia od umowy sprzedaży. Art. 56 ustawy o kredycie konsumenckim pozwala zatem na odstąpienie od umowy o kredyt z zachowaniem w mocy umowy sprzedaży.

Jeżeli spełnienie świadczenia przez kredytodawcę ma nastąpić na rzecz sprzedawcy, od którego konsument nabył towar, konsument może odstąpić od umowy o kredyt konsumencki przez złożenie kredytodawcy oświadczenia o odstąpieniu od umowy, który następnie przekazuje kopię oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy kredytu sprzedawcy. Następnie sprzedawca zobowiązany jest zwrócić instytucji finansowej kwotę kredytu konsumenckiego (jeśli to sprzedawca bezpośrednio otrzymał kredyt od instytucji finansowej), a sam ma prawo żądać od konsumenta natychmiastowej zapłaty ceny.

Jakie są koszty odstąpienia od umowy?

W przypadku odstąpienia od umowy sprzedaży na ratykonsument jest zobowiązany do poniesienia kosztów:

• zwrotu towaru do sprzedawcy, a więc w szczególności kosztów transportu,

• zwrotu kredytodawcy odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia jego zwrotu według stopy oprocentowania określonej w umowie o kredyt konsumencki.

Zgodnie z art. 54 ustawy o kredycie konsumenckim konsument nie ponosi kosztów związanych z odstąpieniem od umowy o kredyt konsumencki, z wyjątkiem odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia jego spłaty. Spłata odsetek musi nastąpić niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Jeśli to konsument – a nie sprzedawca – otrzymał kredyt konsumencki na sfinansowanie zakupu, to ww. terminie jest on zobowiązany także do zwrotu kwoty kredytu.  

Koszt odstąpienia od umowy sprzedaży na raty nie może więc obejmować żadnych dodatkowych opłat, prowizji czy odstępnego, jako że koszty te byłyby niezgodne z ustawą o kredycie konsumenckim.