Gwarancja i rękojmia stanowią podstawę reklamowania towaru w przypadku niezgodności sprzedanej rzeczy z umową. Nabywca w razie wystąpienia problemów z funkcjonowaniem zakupionego towaru wynikających z jego wadliwości może wystąpić z roszczeniami gwarancyjnymi lub skorzystać z uprawnień z tytułu rękojmi.
Gwarancja i rękojmia
Gwarancja i rękojmia różnią się między sobą inną odpowiedzialnością za towar oraz terminami dochodzenia roszczeń. W ramach gwarancji za towar niezgodny z umową odpowiada producent, natomiast w ramach rękojmi odpowiedzialność leży po stronie sprzedawcy. Uprawnienia i obowiązki wynikające z gwarancji i rękojmi zostały uregulowane w Kodeksie cywilnym (kc).
Na podstawie z art. 577 ust. 1 kc udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Jeżeli została udzielona gwarancja co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że gwarant jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym. Termin gwarancji wynosi dwa lata, licząc od dnia, kiedy rzecz została wydana kupującemu, chyba że zastrzeżono inny termin. Gwarant jest obowiązany wykonać swoje obowiązki w terminie określonym w treści oświadczenia gwarancyjnego, a gdy go nie określono – niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 14 dni, licząc od dnia dostarczenia rzeczy przez uprawnionego z gwarancji.
Zgodnie z art. 556 kc sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia). Wada polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:
- nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
- nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
- została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
Gwarancja i rękojmia to dwa niezależne od siebie tryby dochodzenia przez nabywcę roszczeń w przypadku niezgodności nabytej rzeczy z umową. Nabywca samodzielnie podejmuje decyzję, z którego trybu reklamacyjnego chce skorzystać w odniesieniu do danej rzeczy.
Dostawa towarów i świadczenie usług – opodatkowanie VAT
Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają w szczególności odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, natomiast przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów (art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług).
Gwarancja i rękojmia - wymiana towaru a podatek VAT
Zgodnie z art. 7 ust. 2 tej ustawy przez dostawę towarów podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia;
- wszelkie inne darowizny
– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.
Świadczenie na rzecz nabywcy polegające na nieodpłatnej wymianie wadliwego towaru w ramach rękojmi lub gwarancji na nowy towar ma charakter nieodpłatny, jednak świadczenie to wynika z uprzednio zawartej umowy sprzedaży pomiędzy sprzedawcą a nabywcą otrzymującym towar w związku z roszczeniami z tytułu rękojmi bądź gwarancji. W konsekwencji wydanie nowego towaru w zamian za towar wadliwy nie stanowi darowizny.
Obowiązek wymiany rzeczy z tytułu rękojmi lub gwarancji wynika z zawartej umowy sprzedaży, której stronami są sprzedający i kupujący, oraz z przepisów Kodeksu cywilnego. Przysługujące nabywcy uprawnienia z tytułu rękojmi bądź gwarancji są zatem nierozerwalnie związane z transakcją sprzedaży i jako forma zabezpieczenia interesów nabywcy stanowią element stosunku prawnego, jaki łączy sprzedawcę oraz kupującego. Ewentualne świadczenia sprzedawcy obowiązanego do rękojmi bądź gwaranta wykonywane w razie ujawnienia się wad fizycznych rzeczy w okresie gwarancji lub rękojmi stanowią jedynie realizację jego zobowiązań z tytułu udzielonej gwarancji bądź rękojmi, mających na celu zapewnienie nabywcy rzeczy niezakłóconego korzystania z rzeczy sprzedanej w przypadku, gdy okaże się ona wadliwa. Świadczenia te nie mogą być zatem traktowane jako dodatkowe świadczenia dokonywane na rzecz nabywcy rzeczy w oderwaniu od transakcji sprzedaży rzeczy. W konsekwencji świadczenie na rzecz nabywcy polegające na nieodpłatnej wymianie wadliwego towaru w ramach rękojmi lub gwarancji na nowy towar nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Dostarczenie nowego towaru wolnego od wad w ramach rękojmi lub gwarancji nie powinno być dokumentowane na podstawie faktury VAT.
Przykład 1.
Pani Bożena prowadzi sklep obuwniczy. Jako czynny podatnik VAT zastanawia się, czy wymiana towaru w ramach rękojmi podlega opodatkowaniu tym podatkiem i czy wydanie nowego towaru wolnego od wad powinno zostać udokumentowane na podstawie faktury VAT.
Nieodpłatna wymiana wadliwego towaru w ramach rękojmi lub gwarancji na nowy towar nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Pani Bożena nie powinna dokumentować wydania towaru w związku z roszczeniami z tytułu rękojmi fakturą VAT. Wydanie towaru należy potwierdzić dokumentem wewnętrznym.
Brak opodatkowania podatkiem od towarów i usług wymiany wadliwego towaru potwierdzone zostało w interpretacji indywidualnej (sygn. 0112-KDIL1-3.4012.41.2019.1.KB) z 26 marca 2019 roku wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.
Naprawa dokonana w ramach rękojmi lub gwarancji na gruncie podatku VAT
Naprawa towaru dokonana w ramach rękojmi bądź gwarancji analogicznie jak wymiana towaru w wyniku roszczeń nabywcy z tytułu rękojmi lub gwarancji wynika z zawartej uprzednio umowy sprzedaży. Stanowi więc element głównej dostawy towaru i nie podlega zakwalifikowaniu jako odrębna czynność prawna.
Dane świadczenie stanowi usługę podlegającą opodatkowaniu VAT, jeżeli spełnione są następujące warunki:
- w następstwie zobowiązania, w którego wykonaniu usługa jest świadczona, druga strona (nabywca, wierzyciel) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia;
- świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).
Niespełnienie chociażby jednego z powyższych warunków oznacza, że dana czynność nie jest uznawana za świadczenie usług w rozumieniu ustawy o VAT i tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy wykonaną czynnością (dostawą towarów lub świadczeniem usług) a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za dostawę towarów lub świadczenie usług w ramach stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest dostawa towarów lub świadczona jest usługa (musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz dostawcy towarów lub świadczącego usługę). Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W konsekwencji bezpłatna naprawa towaru dokonana w ramach rękojmi lub gwarancji nie spełnia warunku wzajemności świadczeń, gdyż jedna ze stron nie uzyskuje świadczenia wzajemnego, zatem nie stanowi odpłatnego świadczenia usług, a co za tym idzie, nie podlega opodatkowaniu VAT.
Przykład 2.
Pani Joanna będąca czynnym podatnikiem VAT prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie produkcji i sprzedaży mebli dla dzieci. Zdarza się, że w ramach rękojmi lub gwarancji dokonuje naprawy mebli. Bezpłatna naprawa towaru dokonana w związku z roszczeniami z tytułu rękojmi lub gwarancji nie stanowi odpłatnego świadczenia usług, co w konsekwencji oznacza, że nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Za odpłatne świadczenie usług nie można uznać także zwrotu kosztów naprawy w ramach rękojmi bądź gwarancji, co zostało potwierdzone w interpretacji indywidualnej (sygn. IPTPP4/443-128/11-5/BM) z 22 marca 2012 roku wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi.
Fragment interpretacji:
„[…] nie można uznać za odpłatną dostawę towarów lub odpłatne świadczenie usług, czynności, w ramach których jedna ze stron nie uzyskuje świadczenia wzajemnego.
W związku z otrzymanymi zwrotami kosztów z tytułu napraw gwarancyjnych, z tytułu rękojmi czy w związku z odrębnymi ustaleniami z dostawcą, Wnioskodawca nie dokonuje odpłatnej dostawy towarów ani odpłatnego świadczenia usług, w rozumieniu przepisów art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy. Nie występuje więc w tych przypadkach wzajemność świadczeń. Zatem płatności tych nie można uznać za wynagrodzenie z tytułu jakichkolwiek czynności opodatkowanych podatkiem VAT wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy”.
Gwarancja i rękojmia - czy koszty napraw stanowią koszt podatkowy?
Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 tej ustawy.
W szczególności nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług (art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT). Koszty napraw poniesione w związku naprawą w ramach rękojmi lub gwarancji nie stanowią ani kary umownej, ani odszkodowania, nie podlegają zatem wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów zawartemu w tym przepisie.
Koszty poniesione przez przedsiębiorcę na naprawę towaru, która realizowana jest w związku z roszczeniami nabywcy w ramach rękojmi bądź gwarancji, nie zostały wyszczególnione w katalogu wydatków wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów. O ile zatem zostaną odpowiednio udokumentowane i ponoszone są w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej.
