Ochrona praw autorskich przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Prawa autorskie nie muszą być zarejestrowane, nie trzeba ich zgłaszać do ochrony w jakikolwiek sposób ani uiszczać opłat za ochronę czy patentować (patenty i specjalistyczna ochrona praw autorskich ma miejsce w przypadku innych przedmiotów ochrony własności intelektualnej: znaków towarowych, wzorów przemysłowych oraz użytkowych, wynalazków).
Ochrona praw autorskich - czas trwania
Czas trwania ochrony praw autorskich jest uzależniony od rodzaju tych praw, ponieważ jak wiadomo, prawa autorskie dzielą się na autorskie prawa majątkowe oraz autorskie prawa osobiste.
Autorskie prawa osobiste są nieograniczone w czasie, trwają więc wiecznie. Autorskie prawa majątkowe natomiast, jeśli ustawa nie stanowi inaczej, gasną co do zasady z upływem lat siedemdziesięciu od dnia śmierci twórcy.
Ochrona Praw autorskich - czy dla zaistnienia ochrony należy spełnić jakiekolwiek wymagania?
Nie. Utwór podlega ochronie na gruncie prawa autorskiego od momentu jego ustalenia, nawet jeśli jest nieukończony. Ustalenie utworu polega na jego uzewnętrznieniu przez autora. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 1973 r. (sygn. akt I CR 91/73), utwór artystyczny staje się przedmiotem prawa autorskiego już wtedy, kiedy następuje jego ustalenie, tj. gdy przybierze jakąkolwiek postać, choćby nietrwałą, jednak o tyle stałą, żeby treść i cechy utworu wywierały efekt artystyczny. Ustaleniem utworu może więc być publiczne wyrecytowanie wiersza, pierwsze wystawienie obrazu w galerii sztuki, zamieszczenie artykułu przez twórcę w Internecie. Aby utwór był ustalony, nie jest konieczne jego utrwalenie na jakimkolwiek nośniku (w praktyce jednak istnieją utwory, które aby były ustalone, muszą być również utrwalone, np. obraz).
Ochrona praw osobistych
Tematyka ochrony praw osobistych przed naruszeniami osób trzecich została uregulowana w rozdziale 8 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Twórcy przysługują roszczenia o:
zaniechanie działania (żądanie o zaprzestanie działań), które może doprowadzić do naruszenia. Żądanie zaniechania ma na celu usunięcie stanu zagrażającego prawom twórcy (powinno ono wskazywać konkretne czynności, które powinny być zaniechane),
usunięcie skutków naruszenia, kiedy zostało już dokonane. Twórca może żądać od osoby, która dopuściła się naruszenia, aby zrobiła wszystko, by usunąć skutki swojego szkodliwego działania (w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie). Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
Powyższe roszczenia mogą być też realizowane w innej formie, zgodnie z żądaniem uprawnionego uwzględnionym przez sąd w treści wyroku (np. twórca może żądać opublikowania wyroku, ponownego opublikowania utworu, zniszczenia bezprawnie opublikowanych egzemplarzy itp.).
W razie śmierci autora, powyższe roszczenia oraz prawo do wykonywania autorskich praw osobistych, o ile twórca nie wyraził innej woli, przysługują jego małżonkowi, a gdy go nie ma, kolejno zstępnym, rodzicom, rodzeństwu, zstępnym rodzeństwa.
Ochrona praw majątkowych
Ochrona praw autorskich majątkowych została uregulowana w rozdziale 8 ustawy. Uprawnionemu, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, przysługują następujące roszczenia:
zaniechanie naruszenia - roszczenie to nie jest uzależnione od winy naruszającego, podmiot uprawniony może żądać zaniechania od każdej osoby, która narusza jego prawa,
usunięcie skutków naruszenia,
naprawienie wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych lub poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu,
wydanie uzyskanych korzyści.
Niezależnie od powyższych roszczeń uprawniony może dodatkowo żądać:
jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie,
zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej na rzecz Funduszu Promocji Twórczości, gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.
Ponadto, jeśli sąd uzna, że roszczenie jest zasadne, może podjąć dodatkowe kroki (np. przepadek na rzecz Skarbu Państwa bezprawnie wytworzonych egzemplarzy utworów).
Sankcje karne
Należy pamiętać, że poza majątkową i niemajątkową ochroną, ustawa o prawie autorskim zawiera również szereg przepisów karnych (rozdział 14 ustawy), które mają chronić prawa twórców. Twórca więc, jeśli jego prawa zostaną naruszone, może zgłosić sprawę do prokuratury. Wśród czynów karnych ustawa przewiduje m.in. wprowadzenie w błąd co do autorstwa utworu, rozpowszechnianie utworu bez podania nazwiska autora, rozpowszechnianie, utrwalanie lub zwielokrotnianie utworu bez uprawnienia. Polskie prawo autorskie jest bardzo restrykcyjne i za naruszenie praw autorskich ustawa przewiduje karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności maksymalnie do lat 5.
Polecamy:
