Świadczenie usług pro bono, czyli działań podejmowanych przez przedsiębiorców dla dobra publicznego, należy rozpatrywać na gruncie podatku dochodowego oraz podatku od towarów i usług. Wyjaśniamy, w jaki sposób rozliczyć usługi pro bono.
Pro bono – co to znaczy?
„Pro bono” to skrót od wyrażenia „pro publico bono” oznaczającego działanie dla dobra publicznego. Wykonywanie usług pro bono przez osoby prowadzące działalności gospodarcze wiąże się z podjęciem się przez nie bezpłatnego świadczenia usług w ramach wsparcia osób lub instytucji potrzebujących pomocy w danej dziedzinie, a nieposiadających środków pieniężnych na ich opłacenie.
Usługi pro bono to profesjonalne usługi wykonywane dobrowolnie i bezpłatnie w interesie publicznym. Najczęściej są to usługi prawnicze, jednak warto wiedzieć, że działalność pro bono może odnosić się także do usług doradczych, marketingowych, konsultingowych, technologicznych, medycznych, opiekuńczych, edukacyjnych, transportowych, noclegowych itd.
Usługi pro bono cechują się zatem brakiem otrzymywanego wynagrodzenia w zamian za ich wykonanie, jednak pomimo to działalność pro bono może oznaczać dla świadczącego ją przedsiębiorcy korzyści. Możemy do nich zaliczyć w szczególności budowanie wizerunku przedsiębiorstwa jako firmy udzielającej wsparcia potrzebującym i zaangażowanej w problemy społeczne. Takie pozytywne postrzeganie podmiotu na rynku gospodarczym może z kolei zapewnić firmie obok prestiżu także zwiększenia przychodów osiąganych z działalności poprzez pozyskanie nowych klientów lub utrzymanie obecnych.
Jak traktować świadczenie usług pro bono na gruncie podatku VAT?
W odniesieniu do usług świadczonych nieodpłatnie konieczne jest przeprowadzenie indywidualnej analizy w kontekście ewentualnego opodatkowania danej usługi podatkiem od towarów i usług. Świadczenie usług pro bono nie jest objęte zakresem ustawy o podatku od towarów i usług, o ile wpisuje się w cel działalności gospodarczej prowadzonej przez świadczącego ją podatnika.
Nieodpłatne świadczenie usług w niektórych przypadkach może być opodatkowane podatkiem VAT. Zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług za odpłatne świadczenie usług uznaje się również nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika. Pojawia się zatem pytanie, w jakich sytuacjach świadczenie nieodpłatnych usług pro bono podlega zakwalifikowaniu jako świadczone do celów działalności gospodarczej podatnika, a co za tym idzie – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Świadczenie usług nie podlega opodatkowaniu VAT, jeżeli odbywa się w formule pro bono, jako działalność prospołeczna zakładająca wzrost prestiżu oraz pozytywny wizerunek podatnika wykonującego te usługi. Z brakiem opodatkowania podatkiem od towarów i usług pro bono, rozumianych powszechnie jako usługi profesjonalne wykonywane dobrowolnie i bezpłatnie w interesie publicznym, których wykonania podejmuje się podatnik, mamy do czynienia wówczas, gdy działania te mają na celu przede wszystkim budowanie pozytywnego wizerunku firmy, co w konsekwencji ma skutkować pozyskaniem nowych klientów. Usługi pro bono powinny być świadczone w szczególności na rzecz osób, których na te usługi nie stać, co jest publicznie odbierane jako bezinteresowna działalność prospołeczna. Należy zatem uznać, że jeśli działalność pro bono, której podejmuje się przedsiębiorca, jako bezinteresowna działalność prospołeczna kreuje pozytywny wizerunek przedsiębiorcy wśród obecnych i potencjalnych klientów, to taka działalność pro bono co do zasady wpisuje się w zakres prowadzonej działalności gospodarczej, a co za tym idzie – świadczenie usług pro bono nie podlega wówczas opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W razie wątpliwości odnośnie opodatkowania podatkiem VAT usług pro bono podatnik może złożyć wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej.
Przykład 1.
Pani Katarzyna jest czynnym podatnikiem VAT i prowadzi kancelarię prawną w ramach jednoosobowej działalność gospodarczej. Działalność gospodarcza jest ewidencjonowana przy pomocy podatkowej księgi przychodów i rozchodów z zastosowaniem stawki liniowej. Pani Katarzyna świadczy usługi prawne i przeznacza pewien wycinek swojego czasu na świadczenie usług pro bono. Są one realizowane na rzecz osób potrzebujących pomocy prawnej, które nie mają środków pieniężnych na zapłatę za takie usługi. Działania pro bono podejmowane przez panią Katarzynę to profesjonalne usługi wykonywane dobrowolnie i bezpłatnie, w interesie publicznym, mające na celu budowanie pozytywnego wizerunku firmy, co w konsekwencji ma zapewnić pani Katarzynie wzrost prestiżu kancelarii prawnej, pozyskanie nowych klientów oraz utrzymanie obecnych. Świadczenie usług pro bono w tym przypadku nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, ponieważ jest to bezinteresowna działalność prospołeczna kreująca pozytywny wizerunek przedsiębiorcy wśród obecnych i potencjalnych klientów, a zatem czynności podejmowane przez panią Katarzynę wpisują się w zakres prowadzonej działalności gospodarczej.
Kiedy wydatki związane ze świadczeniem usług pro bono stanowią koszty podatkowe?
Na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23. Analogiczne uregulowania określone zostały w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Sum poniesionych w związku ze świadczeniem usług pro bono nie wyszczególniono w zamkniętym katalogu wydatków niestanowiącym kosztów uzyskania przychodów. Oznacza to, że wydatki związane z podjęciem się przez przedsiębiorcę bezpłatnego świadczenia usług pro bono, czyli dla dobra publicznego, w ramach wsparcia osób lub instytucji w potrzebie, nieposiadających środków pieniężnych na opłacenie tych usług, co do zasady mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej, o ile spełniają ogólne przesłanki wynikające z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT lub art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.
Wydatki przedsiębiorcy w związku z działaniami pro bono można uznać za poniesione w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia jego źródła, ponieważ osoba prowadząca działalność gospodarczą poprzez świadczenie usług pro bono buduje pozytywny wizerunek swojej firmy, co powinno skutkować pozyskaniem nowych klientów, a także utrzymaniem obecnych. Regularne i konsekwentne usługodawstwo pro bono przedsiębiorcy realizowane w ramach polityki społecznej odpowiedzialności biznesu potwierdza związek poniesionych w tym celu wydatków z prowadzoną działalnością gospodarczą. Ujmując wydatki na działania pro bono, należy zadbać nie tylko o ich właściwe udokumentowanie, ale także o odpowiednie udokumentowanie wykonywania usług pro bono np. poprzez zawieranie umów z osobami lub instytucjami, na rzecz których świadczone są takie usługi, i przechowywanie ich w dokumentacji w celach dowodowych.
Aby wydatki na działania pro bono podjęte przez przedsiębiorcę mogły zostać ujęte w kosztach podatkowych, nie mogą być wyłączone z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy o PIT / art. 16 ust. 1 ustawy o CIT. Z kosztów uzyskania przychodów wyłączone są koszty reprezentacji i darowizny. Podkreślamy, że świadczenie usług pro bono nie stanowi darowizny w rozumieniu prawa cywilnego.
Każdy wydatek poniesiony przez przedsiębiorcę w związku ze świadczeniem usług pro bono powinien podlegać indywidualnej ocenie pod kątem związku z przychodami i racjonalności działania dla osiągnięcia przychodu, a także wydatków wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy o PIT / art. 16 ust. 1 ustawy o CIT. O tym, co jest celowe i potrzebne w prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności, decyduje sam przedsiębiorca, natomiast trzeba pamiętać, że na przedsiębiorcy ciąży także obowiązek wykazania związku poniesionych kosztów z uzyskiwanymi przychodami, zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów oraz konieczność właściwego udokumentowania wydatków.
