Co to jest podatek VAT - zasady jego działania

Podatek VAT po raz pierwszy został wprowadzony we Francji w 1954 roku. Jego rozpowszechnienie wynikało z konieczności harmonizacji podatkowej państw należących do Unii Europejskiej i zostało ustanowione za pomocą dyrektyw z 1967 r. Natomiast w Polsce podatek VAT obowiązuje od 1993 roku. Dowiedz się, czym dokładnie jest podatek VAT i jakie są zasady jego ustalania.

Podatek VAT – co to takiego?

Podatek od towarów i usług, potocznie nazywany podatkiem VAT, jest daniną, która dotyczy zarówno sprzedawców, jak i nabywców, ponieważ jego wartość jest doliczana do wartości netto transakcji kupna-sprzedaży.

Mechanizm rozliczenia VAT-u powoduje, iż w rzeczywistości wysokość podatku jest przerzucona na konsumenta. Podatek VAT jest wprowadzany po kolei na każdym etapie produkcji przez podmioty wnoszące wartość dodaną. Przedsiębiorca, rozliczając podatek, płaci zatem jego wysokość zależną od wartości netto sprzedaży. Co więcej, ma prawo odliczyć podatek VAT pod warunkiem, że wydatek, z którym podatek jest powiązany, ma związek z działalnością opodatkowaną. Co do zasady podatek VAT powinien być niedostrzegalny ekonomicznie (neutralny) dla przedsiębiorcy, który nie jest ostatecznym konsumentem towarów lub usług.

W związku z powyższym wyróżniamy dwa rodzaje podatku VAT, mianowicie podatek VAT należny i naliczony. Podatek VAT należny to kwota zobowiązania, która powstaje w momencie wystawienia faktury sprzedaży. Wartość VAT należnego podlega wpłacie do urzędu skarbowego. Podatek VAT naliczony to wartość, o jaką nabywca ma możliwość obniżyć podatek VAT należny w składanej deklaracji podatkowej.

Podatek VAT a obowiązek złożenia deklaracji VAT do 30 września 2020r.

Podatek VAT zaliczany jest do podatków pośrednich, a jego nazwa wynika ze sposobu świadczenia. Nie jest płacony bezpośrednio w urzędzie skarbowym, ale podczas nabycia towaru lub usługi (zawiera się w cenie brutto). Czynny podatnik VAT włącznie do rozliczenia za wrzesień 2020 r. miał obowiązek złożyć w urzędzie deklaracje VAT w terminie:

- do 25. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni – w przypadku rozliczania VAT miesięcznie w deklaracji VAT-7,
- do 25. dnia miesiąca następującego po zakończonym kwartale – w przypadku rozliczania VAT kwartalnie w deklaracji VAT-7K.

W sytuacji gdy w wygenerowanej deklaracji podatkowej powstanie nadwyżka podatku należnego (od sprzedaży) nad naliczonym (od zakupu) podatnik ma obowiązek zapłaty podatku do urzędu.

Przykład 1.

Pani Anna prowadzi sklep spożywczy i rozlicza się z podatku VAT miesięcznie. 22 marca 2020 r. wygenerowała deklarację VAT za luty 2020. W części E. w poz. 54 deklaracji VAT została wykazana kwota podatku podlegającego wpłacie do urzędu skarbowego w wysokości 500 zł. W jakim terminie pani Anna musi uregulować zobowiązanie podatkowe i wysłać deklarację VAT i JPK_VAT za luty?

W przypadku rozliczania się z podatku VAT miesięcznie, pani Anna ma obowiązek wpłaty kwoty 500 zł podatku VAT do urzędu najpóźniej 25 marca 2020 roku. Do tego dnia ma ona obowiązek również wysłać do urzędu deklarację VAT i JPK_VAT za luty.

Nowa struktura JPK V7 od 1 października 2020

Nowa struktura JPK obowiązuje od 1 października 2020 roku i została podzielona na dwie części: ewidencyjną i deklaracyjną. Oznacza to, że nie ma już konieczności składania osobno deklaracji VAT-7 lub VAT-7K i plików JPK_VAT, gdyż obie deklaracje zostały zastąpione jednym plikiem JPK_V7. 

Podatnicy rozliczający podatek VAT w okresach miesięcznych składają JPK V7M zarówno w części deklaracyjnej jak i ewidencyjnej do 25. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni.

Podatnicy kwartalni składają JPK V7K w części:

• ewidencyjnej – do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który składany jest plik,

• deklaracyjnej – do 25. dnia miesiąca następującego po kwartale, za który składany jest plik.

Jakie czynności należy opodatkować podatkiem VAT?

Art. 5 ustawy o VAT wskazuje, że wśród czynności, które należy opodatkować podatkiem VAT, wyróżnia się:

1.  odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
2.  eksport towarów,
3.  import towarów na terytorium kraju, czyli przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego,
4.  towary objęte remanentem likwidacyjnym,
5.  wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
6.  wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Podatek VAT – jak ustalić podstawę opodatkowania?

Podstawę opodatkowania VAT tworzy wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usług otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze, które mają wpływ na cenę towarów. W związku z tym podstawę opodatkowania powiększa się o kwotę:

• podatków, cła, opłat i innych należności o podobnym charakterze (z wyjątkiem kwoty podatku VAT),
• kosztów dodatkowych, jakimi są np. prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.

Do podstawy opodatkowania nie wlicza się natomiast kwot dotyczących obniżek cen lub upustów, np. rabatów udzielanych w związku z wcześniejszą zapłatą.

Obowiązujące stawki VAT w Polsce

Aktualnie obowiązujące stawki podatku VAT w Polsce wynoszą:

• 23% – jest to podstawowa stawka podatku VAT, obejmuje ona m.in urządzenia RTV i AGD, materiały biurowe, meble, zabawki.
• 8% – stawka obniżona, np. roboty budowlano-montażowe, remonty i roboty konserwacyjne związane z budownictwem mieszkaniowym i infrastrukturą towarzyszącą, obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, niektóre usługi gastronomiczne,
• 5% – stawka obniżona, np. produkty rolne, inwentarz żywy, ryby, artykuły higieniczne, książki i czasopisma specjalistyczne,
• 0% – stawka dla wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz eksportu towarów.

Podatnicy, w określonych sytuacjach, mogą skorzystać z możliwości zwolnienia z podatku VAT. W tym przypadku na fakturze stosuje się oznaczenie zw.

Narzędzia uszczelniające system podatkowy w Polsce

Aby zapobiec powiększającej się luce podatkowej w Polsce, ustawodawca wprowadził dodatkowe narzędzia, które mają doprowadzić do wyeliminowania oszustw i nadużyć na gruncie podatku VAT. Wśród nich można wymienić m.in. 

• mechanizm podzielonej płatności, tzw. split payment – to sposób płatności z wykorzystaniem tzw. komunikatu przelewu, który ma na celu zabezpieczenie podatku VAT należnego podlegającego wpłacie do urzędu. Mechanizm ten obowiązuje od 1 lipca 2018 roku, a od listopada 2019 roku jest obowiązkowy po spełnieniu określonych warunków.
• biała lista podatników VAT - wprowadziła obowiązek weryfikacji rachunków bankowych kontrahentów z tą listą. Po spełnieniu określonych warunków zapłata na rachunek kontrahenta nieznajdujący się na białej liście grozi nałożeniem sankcji.

Podsumowując, podatek VAT stanowi źródło wpływów do budżetu państwa. Odprowadzany jest do US na podstawie składanych pliku JPK V7  lub JPK V7K . Podatek VAT jest podatkiem powszechnym, ponieważ ma zastosowanie do każdego rodzaju sprzedaży towarów i usług, a zwolnienie (podmiotowe lub przedmiotowe) z obowiązku opodatkowania transakcji ma zastosowanie wyłącznie w określonych sytuacjach stanowiących wyjątek od obowiązującej reguły. Ustawodawca, wprowadzając kolejne zmiany przepisów, ma na celu zabezpieczenie podatku VAT podlegającego wpłacie, przeciwdziałając tym samym oszustwom podatkowym na gruncie podatku VAT.