Dla każdego pracownika jest ważne nie tylko to, by mieć pewność, że pracodawca wywiąże się z obowiązku wypłaty wynagrodzenia za pracę, lecz także, że uczyni to w konkretnym terminie. Termin wypłaty wynagrodzenia musi nastąpić zgodnie z przepisami Kodeksu pracy (kp) określającymi w tym zakresie dość szczegółowe wymagania.
Wynagrodzenie za pracę
Głównym świadczeniem pracodawcy kierowanym do pracownika, z którym łączy go stosunek pracy, jest wynagrodzenie za pracę wykonywaną na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym (art. 22 § 1 kp). Odpłatność, obok relacji podporządkowania pracownika pracodawcy oraz zasady osobistego świadczenia pracy przez pracownika, jest trzecią istotną cechą odróżniającą umowę o pracę od umów cywilnoprawnych.
Ocena, czy ustalone przez strony umowy o pracę wynagrodzenie może być uznane za właściwe, uwzględniające przesłankę ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanego przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych, nie powinna być oparta o subiektywną ocenę charakteru pracy wykonywanej przez pracownika na danym stanowisku pracy, ale powinna być dokonana w oparciu o obiektywne wzorce. Dla takiej oceny należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzeń za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze i będzie uwzględniał również warunki obrotu i realia życia gospodarczego (koniunkturę gospodarczą, opłacalność działalności w danej branży, miejsce wykonywania pracy, poziom bezrobocia na lokalnym rynku pracy, dostępność wykwalifikowanych kadr).
Ustalanie warunków wynagradzania
Warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą ustala się w układzie zbiorowym pracy albo w regulaminie wynagradzania. Pracodawca zatrudniający co najmniej 50 pracowników nieobjętych zakładowym układem zbiorowym pracy ani ponadzakładowym układem zbiorowym pracy ustalającym warunki wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą w zakresie i w sposób umożliwiający określanie na jego podstawie indywidualnych warunków umów o pracę, ma obowiązek ustalenia warunków wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania. Pracodawca zatrudniający mniej niż 50 pracowników może wprowadzić regulamin wynagradzania na zasadzie dobrowolności. Natomiast pracodawca zatrudniający co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników ustala warunki wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wystąpi z wnioskiem o jego ustalenie (art. 771, art. 772 § 1–12 kp).
Jak często trzeba wypłacać wynagrodzenie?
Wynagrodzenie za pracę powinno być wypłacane nie rzadziej niż raz w miesiącu. Jak stanowi art. 85 kp:
- wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie;
- wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu (zgodnie z zasadą, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną – patrz art. 80 kp), niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego;
- jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym;
- składniki wynagrodzenia za pracę przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż jeden miesiąc wypłaca się z dołu w terminach określonych w przepisach prawa pracy;
- pracodawca, na żądanie pracownika, jest obowiązany udostępnić do wglądu dokumenty, na których podstawie zostało obliczone jego wynagrodzenie.
Zgodnie z art. 1041 § 1 pkt 5 kp termin, miejsce, czas i częstotliwość wypłaty wynagrodzenia pracodawca ustala w sposób skonkretyzowany, w regulaminie pracy. W przypadku, gdy pracodawca nie ustalił regulaminu pracy, jest on zobowiązany – w myśl art. 29 § 3 pkt 1 lit. m kp – zapoznać pracownika z terminem, miejscem, czasem i częstotliwością wypłacania wynagrodzenia za pracę, w informacji o warunkach zatrudnienia (mającej postać papierową lub elektroniczną), nie później niż przed upływem 7 dni od dnia dopuszczenia pracownika do pracy.
Termin wypłaty wynagrodzenia ustalony w regulaminie pracy albo w informacji o warunkach zatrudnienia należy podać, wskazując konkretną datę – numer dnia miesiąca. Przyjmuje się, że wypłata co do zasad powinna nastąpić dokładnie we wspomnianym dniu. Jednak dokonanie wypłaty przed tym dniem jako działanie na korzyść pracownika również uznawane jest za dopuszczalne.
Jak rozumieć słowa „co najmniej raz w miesiącu”?
Wspomniany wyżej wymóg wypłaty wynagrodzenia za pracę co najmniej raz w miesiącu bywa rozumiany w doktrynie dwojako. Zdaniem części komentatorów (stanowisko 1) chodzi tu o miesiąc kalendarzowy – w konsekwencji omawiany wymóg zostaje spełniony, gdy pracodawca wypłaci pracownikowi wynagrodzenie przynajmniej raz w każdym miesiącu kalendarzowym (styczniu, lutym, marcu itd.). Inni komentatorzy (stanowisko 2) uważają, że mowa jest o miesiącu obrachunkowym obejmującym kolejne dni – ostatni dzień miesiąca przypada na dzień odpowiadający datą lub nazwą dniowi rozpoczynającemu bieg miesiąca (jeżeli np. 5 stycznia wypłacono wynagrodzenie, to kolejne wynagrodzenie należy wypłacić najpóźniej 5 lutego, gdyż przy wypłacie wynagrodzenia po tym dniu, np. 6 lutego, dojdzie do przekroczenia okresu miesiąca).
Przepis art. 85 § 1 kp brzmi w całości następująco: „Wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie”. Skoro wypłata ma następować nie tylko raz w miesiącu, lecz także w stałym terminie, to należy uznać za trafne opisane wyżej stanowisko 2. Aby bowiem dochować wszystkich wymogów zawartych w tym przepisie, konieczne jest wypłacanie wynagrodzenia w każdym miesiącu kalendarzowym, a nadto czynienie tego w tym samym dniu każdego miesiąca, np. 5., czy 10. dnia miesiąca.
Termin wypłaty wynagrodzenia - czy wszyscy pracownicy muszą otrzymywać wynagrodzenie w tym samym terminie?
W świetle przepisów Kodeksu pracy nie ma przeciwwskazań do różnicowania przez pracodawcę terminów wypłaty wynagrodzenia w odniesieniu do poszczególnych grup pracowników – pod warunkiem przestrzegania wyżej omówionych regulacji oraz przepisów szczególnych, jeżeli znajdują one zastosowanie w odniesieniu do danego pracodawcy.
Przykład 1.
Pracodawca ustalił w regulaminie pracy (i stosuje te ustalenia), że pracownicy różnych komórek organizacyjnych będą otrzymywali wynagrodzenie za pracę w odmiennych terminach:
- pracownicy oddziału organizacyjno-administracyjnego – w 27. dniu każdego miesiąca, za ten miesiąc;
- pracownicy oddziału sprzedaży – w dniu 6. każdego miesiąca, za miesiąc poprzedni.
Pracodawca spełnia w ten sposób obowiązek wypłaty wynagrodzenia za pracę co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie, w odniesieniu do każdego z zatrudnionych przez siebie pracowników. Okoliczność, że nie wszyscy pracownicy mają wypłacane wynagrodzenie w jednym i tym samym terminie, nie jest niezgodna z przepisami Kodeksu pracy (w szczególności z art. 85 § 1), gdyż nie formułują one wymogu wypłacania wynagrodzenia wszystkim pracownikom w jednym terminie.
Regulacje prawne dotyczące terminowości wypłaty wynagrodzenia za pracę są dość rygorystyczne, a ich nieprzestrzeganie jest kwalifikowane jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Niemniej, w ramach wspomnianych regulacji dopuszczalne jest ustalanie odmiennych terminów wypłaty w odniesieniu do różnych grup pracowników.
