Prawo pracy określa prawa i obowiązki obu stron stosunku pracy. Szczegółowo opisane są wszystkie warunki, jakie należy spełnić podczas chęci rozwiązania umowy o pracę, bez względu na to, która ze stron umowy wychodzi z taką inicjatywą. Co jednak, kiedy w okresie wypowiedzenia pracownik dopuszcza się czynów, które kwalifikowałyby go do rozwiązania umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia? Czy zwolnienie dyscyplinarne w okresie wypowiedzenia jest możliwe? Wątpliwości w tym zakresie wyjaśniamy w poniższym artykule.
Rozwiązanie umowy o pracę
Kodeks pracy od art. 30 aż do art. 67 szczegółowo określa zasady rozwiązywania umowy o pracę zarówno przez pracodawcę, jak i przez pracownika. Jest to bardzo istotna część dotycząca trwającego stosunku pracy. Nieprawidłowe rozwiązanie umowy może skutkować różnymi konsekwencjami i odnosi się to do obu stron umowy.
Rozwiązanie umowy o pracę może się odbywać w jeden z trzech sposobów:
- za porozumieniem stron,
- z zachowaniem okresu wypowiedzenia,
- bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Co ważne, zarówno pracownik, jak i pracodawca mogą rozwiązać umowę na każdy z powyższych sposobów, bez względu na jaki okres została zawarta umowa o pracę.
Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron oznacza, że obie strony stosunku pracy, zarówno pracownik, jak i pracodawca, wspólnie ustalili dzień, z którym ustanie stosunek pracy. Przy takim sposobie rozwiązania umowy nie ma znaczenia ani obowiązujący okres wypowiedzenia, ani to, kto wyszedł jako pierwszy z inicjatywą rozwiązania umowy, ponieważ przyjmuje się, że ten rodzaj umowy to zgodna wola obu stron.
Przykład 1.
Pan Adrian znalazł nową pracę z lepszym wynagrodzeniem. Po rozmowie z pracodawcą wspólnie ustalili, że umowa zostanie rozwiązana z końcem miesiąca, ponieważ stanowisko pana Adriana nie jest specjalistyczne i nie będzie trudne zastąpienie go innym pracownikiem. Dla pana Adriana była to korzystna sytuacja, ponieważ nowy pracodawca chciał zatrudnić go jak najszybciej, a jego obowiązujący okres wypowiedzenia wynosił trzy miesiące.
Rozwiązanie umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia wskazuje, że po upłynięciu tego czasu umowa ulegnie zakończeniu. Okresy wypowiedzenia zostaną opisane w dalszej części artykułu.
Ostatnim wymienionym sposobem na rozwiązanie umowy o pracę jest wypowiedzenie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia, czyli ze skutkiem natychmiastowym. Przepisy ściśle określają, w jakich sytuacjach pracownik lub pracodawca mogą rozwiązać umowę w ten sposób. Jest to zdecydowanie najmniej korzystna forma zakończenia stosunku pracy.
Okresy wypowiedzenia
Jak już zostało wspomniane, co do zasady rozwiązanie umowy o pracę przez jedną ze stron musi być dokonane z zachowaniem odpowiedniego okresu wypowiedzenia umowy. Okres ten jest zabezpieczeniem obu stron stosunku pracy. Pracownik, który jest zwalniany, ma czas na poszukiwanie pracy bez utraty źródła utrzymania. Z kolei pracodawca, który traci pracownika, ma czas na znalezienie za niego zastępstwa.
Przepisy Kodeksu pracy szczegółowo wskazują, ile wynoszą okresy wypowiedzenia. Zależą one głównie od długości trwania umowy. I tak okresy wypowiedzenia wynoszą:
Umowa na okres próbny:
- 3 dni – umowa krótsza niż 2 tygodnie,
- 7 dni – umowa dłuższa niż 2 tygodnie,
- 14 dni – umowa zawarta na 3 miesiące.
Umowa o pracę (na czas określony lub nieokreślony):
- 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
- 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
- 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
Tak jak zostało wskazane, jeśli do rozwiązania umowy dochodzi z inicjatywy jednej ze stron, to należy zachować okres wypowiedzenia.
Co ważne, zarówno pracownik, jak i pracodawca w czasie okresu wypowiedzenia mają dokładnie takie same prawa i obowiązki jak w trakcie trwania stosunku pracy przed tym okresem.
Podstawy zwolnienia pracownika w trybie dyscyplinarnym
Rozwiązanie umowy zarówno za porozumieniem stron, jak i za wypowiedzeniem co do zasady można uznać za „polubowne”, jednak w określonych sytuacjach jest możliwość rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia, czyli w trybie natychmiastowym. Takie zwolnienie potocznie nazywane jest „zwolnieniem dyscyplinarnym”.
Pracownika można zwolnić bez zachowania okresu wypowiedzenia tylko w trzech przypadkach wymienionych w art. 52 Kodeksu pracy.
§ 1. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Co istotne, pracodawca może zwolnić pracownika bez wypowiedzenia, jednak nie później niż przed upływem miesiąca od momentu uzyskania informacji o przewinieniu pracownika.
Zwolnienie dyscyplinarne w okresie wypowiedzenia
Jak już zostało wspomniane, okres wypowiedzenia w zakresie praw i obowiązków każdej ze stron stosunku pracy nie różni się niczym od normalnego czasu trwania stosunku pracy. Jest to jedynie określony czas, po którym umowa ulega rozwiązaniu.
W czasie wypowiedzenia pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku wykonywania pracy lub wysłać go na urlop wypoczynkowy. Jeśli jednak nie podejmie takiej decyzji, pracownik ma obowiązek wykonywać swoją pracę do ostatniego dnia trwania umowy z zachowaniem wszystkich swoich obowiązków i przestrzeganiem wszystkich zasad obowiązujących w danym zakresie pracy.
Motywacja pracownika do pracy w okresie wypowiedzenia z pewnością bardzo spada, nie zwalnia go to jednak z należytej staranności wykonywania swojej pracy.
Jeśli pracownik w okresie wykonywania pracy w czasie trwania okresu wypowiedzenia dopuści się choćby jednego z wymienionych w art. 52 Kodeksu pracy przewinień, to pracodawca może zwolnić pracownika bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Co ważne, wypowiedzenie umowy w tym trybie powinno odbyć się w formie pisemnej oraz musi zawierać konkretne i rzeczywiste uzasadnienie. Na dokumencie wypowiedzenia umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia powinno znajdować się również pouczenie, że pracownik ma 21 dni na odwołanie się od tego wypowiedzenia do sądu pracy (należy podać adres właściwego sądu pracy).
Jeśli w trakcie okresu wypowiedzenia pracodawca postanowi rozwiązać umowę w tym trybie, wypowiedzenie umowy zawarte wcześniej z zachowaniem okresu wypowiedzenia rzecz jasna traci swoją moc. Jednak oba dokumenty należy przechowywać w aktach pracowniczych.
W trakcie okresu wypowiedzenia również pracownik może rozwiązać umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia. Art. 55 § 1 kp wskazuje, kiedy jest to możliwe.
§ 1. Pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe.
§ 1 1 . Pracownik może rozwiązać umowę o pracę w trybie określonym w § 1 także wtedy, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika; w takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.
Rozwiązanie umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym w okresie wypowiedzenia jest jak najbardziej możliwe i zgodne z przepisami. Ten sposób rozwiązywania umowy powinien być jednak ostatecznością i należy do tego podejść z dużą ostrożnością.
