Abonament medyczny, zwany również pakietami medycznymi, stanowią coraz popularniejszą formę zachęty podczas rekrutacji pracowników. Nie tylko duże firmy i korporacje oferują takie rozwiązania – coraz częściej są one stosowane przez małych i średnich przedsiębiorców. Świadczenia w postaci pakietu medycznego obejmują zróżnicowany zakres usług medycznych, niezależnie jednak od tego, jak bogata jest oferta udostępniona pracownikom, pozostaje kwestia ich oskładkowania, w szczególności za czas choroby pracownika. Odpowiedź w tej sprawie zawarto w niniejszym artykule.
Zwolnienie abonamentu medycznego od składek z ZUS – podstawy prawne
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Od tej ogólnej zasady przewidziano kilkadziesiąt wyjątków. Zostały one wyszczególnione w odrębnym akcie wykonawczym.
Przychody pracownicze, które są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wskazano w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanym dalej „rozporządzeniem”.
W odniesieniu do omawianej sprawy kluczowe znaczenie ma § 2 ust. 1 pkt 24 wspomnianego powyżej rozporządzenia. Przepis ten stanowi, że podstawy wymiaru składek nie stanowią składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy (UZP) lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku. Na tej podstawie abonamenty medyczne podlegają zwolnieniu od składek ZUS, jeżeli są spełnione warunki określone w powołanym przepisie.
Przesłanką zwolnienia z oskładkowania może być ponadto inna regulacja cytowanego rozporządzenia – jest nią § 2 ust. 1 pkt 26. Oznacza to, że z podstawy wymiaru składek wyłączone są także korzyści materialne wynikające z UZP, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagrodzeniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.
Przytoczone unormowania nie posługują się wprost pojęciem „abonament medyczny” lub „pakiet medyczny”, jednak konstrukcja tych przepisów pozwala na włączenie do katalogu składników wynagrodzenia czy korzyści materialnych właśnie usług medycznych oferowanych pracownikom danej firmy.
Kiedy abonament medyczny za czas choroby pracownika nie podlega oskładkowaniu?
Odpowiedź na to pytanie jest zawarta w cytowanym powyżej § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia.
Składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy lub zasiłku chorobowego, są zwolnione od składek ZUS, jeżeli wypłaca się je za czas pobierania tego wynagrodzenia albo zasiłku chorobowego.
Oznacza to zatem, że abonament medyczny (pakiet medyczny) nie będzie oskładkowany za czas choroby pracownika jedynie wówczas, gdy pracodawca przewidział prawo do tej usługi za okres niezdolności pracownika do pracy z przyczyn zdrowotnych.
Przykład 1.
W regulaminie pracy pracodawca wprowadził zapis umożliwiający pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę korzystanie w okresie zatrudnienia z usług o charakterze medycznym i rehabilitacyjnym w zewnętrznym podmiocie (centrum medyczno-rehabilitacyjnym). Postanowienia regulaminu przewidują, że pracownik ma prawo do świadczeń w ramach pakietu medycznego także w okresie niemożności wykonywania pracy z powodu choroby lub rekonwalescencji albo przebywania na urlopach związanych z rodzicielstwem. W tym przypadku nie powstanie konieczność odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, ponieważ jest spełniony warunek określony w § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia.
W przepisach rozporządzenia nie pojawia się wyrażenie „pakiet medyczny” lub „abonament medyczny”, zamiast tego jest mowa o składnikach wynagrodzenia i o korzyściach materialnych. Należy jednak zauważyć, że są to pojęcia pojemne, w ramach których można uwzględnić różnorodne świadczenia. Szczegółowe wyjaśnienia w tej sprawie zostały zawarte w Piśmie Centrali ZUS z 14 czerwca 2016 roku: „Uwzględnianie w podstawie wymiaru składek osób przebywających na zasiłkach chorobowych, urlopach macierzyńskich wartości pakietu medycznego” (WPI/200000/43/468/2016). W przywołanym dokumencie ZUS odniósł się do kilku pytań związanych z oskładkowaniem pakietów medycznych ujętych we wniosku przedsiębiorcy o wydanie pisemnej interpretacji na podstawie przepisów dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej. W kontekście omawianej sprawy warto przytoczyć fragment wspomnianego pisma: „Jednocześnie należy uznać, iż przepis § 2 ust. 1 pkt 24 powołanego wyżej rozporządzenia ma zastosowanie nie tylko do składników wynagrodzenia wypłacanych gotówce, ale również innych przychodów, jakie otrzymuje pracownik. Wobec tego finansowane przez Wnioskodawcę pakiety medyczne, jeżeli są przychodem uzyskiwanym ze stosunku pracy, należy traktować jako składnik wynagrodzenia, o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe”.
Kosztów związanych z pakietem medycznym w kwocie finansowanej przez pracodawcę, a zatem w kwocie pokrywanej za pracownika równocześnie pobierającego przez cały miesiąc zasiłek chorobowy, zasiłek opiekuńczy, czy świadczenie rehabilitacyjne, nie należy wliczać do podstawy wymiaru składek za te miesiące.
Powyżej odniesiono się do sytuacji, gdy pracownik jest nieobecny w pracy przez pełny miesiąc (lub miesiące).
Prawdopodobnie częściej jednak wystąpi przypadek, w którym pracownik będzie chorował lub będzie zwolniony od pracy z powodu konieczności osobistej opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny przez okres krótszy niż miesiąc. W cytowanym piśmie ZUS również odniesiono się do takich okoliczności.
Kosztów związanych z pakietem medycznym w kwocie finansowanej przez pracodawcę, czyli w kwocie pokrywanej za pracownika równocześnie pobierającego przez część miesiąca zasiłek chorobowy, zasiłek opiekuńczy lub świadczenie rehabilitacyjne – w części przypadającej za ten okres – nie należy wliczać do podstawy wymiaru składek na podstawie § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia.
Podsumowanie - abonament medyczny a składaki ZUS
Świadczenia dla pracowników w postaci abonamentów medycznych (pakietów medycznych) stanowią przychód pracowniczy ze stosunku pracy, który traktuje się jako składnik wynagrodzenia w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 24 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składniki te korzystają ze zwolnienia od składek ZUS, jeżeli w myśl postanowień UZP lub przepisów o wynagradzaniu (regulaminy wynagradzania) są wypłacane za okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy lub zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego albo świadczenia rehabilitacyjnego. W przypadku gdy brakuje zapisu o prawie do abonamentu medycznego podczas nieobecności pracownika spowodowanej chorobą lub koniecznością osobistej opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny – pakiet medyczny podlega oskładkowaniu.
